Þvinguð hjónabönd hreppa Óli Halldórsson skrifar 17. desember 2020 14:00 Nýverið var samþykkt þingsályktun um að leggja af öll fámennari sveitarfélög. Innan tveggja ára eiga þau að hverfa sem hafa undir 250 íbúa, og innan fimm ára þau sem eftir eru með íbúa undir 1.000. Þessi stefna virðist rekin af Framsóknarflokknum helst allra í gegnum samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið og hefur verið pískuð rösklega áfram á þeim vettvangi í fámennari byggðum landsins. Þessi fyrirætlan virðist ennfremur hafa haft stuðning Sambands íslenskra sveitarfélaga, en þar hafa nú reyndar verið skiptar skoðanir um málið. Nefndirnar Margar nefndir hafa undanfarin ár fengist við úrbætur á vettvangi sveitarfélaga. Af öllum þeim mörgu og brýnu viðfangsefnum sem af er að taka þá vekur alltaf undrun sú fádæma athygli sem tilvist fámennra sveitarfélaga fær í þessum nefndum. Afgerandi meirihluti íbúa landsins býr á höfuðborgarsvæðinu og í öðrum stærri sveitarfélögum landsins, ekki þessum sem telja undir 1.000 íbúa. Samt endar það sem fyrsta málsgrein í nýlegri aðgerðaáætlun í málefnum sveitarfélaga að „Ekkert sveitarfélag hafi færri en eitt þúsund íbúa“. Erindin eru nokkur, en þetta er viðlagið í söngnum. Og það virðist engu máli skipta hér hvort rekstur þessara sveitarfélaga gengur vel eða illa eða hvort íbúar þeirra njóti góðrar þjónustu eða ekki. Þetta er undarlegt. Röksemdirnar Rökin sem jafnan eru lögð til grundvallar þvinguðum sameiningum sveitarfélaga eru af tvennum toga í meginefnum; (a) bættur fjárhagur og rekstur og (b) faglegir burðir til að sinna verkefnum. Þó er ekki auðséð neitt samhengi fjölmennari sveitarfélaga og betri rekstrar og fjáhagsstöðu. Við rýni lykiltalna í árbók sveitarfélaga vakna eignlega fleiri spurningar en svör um orsakasamhengi mannfjölda sveitarfélaga og fjárhagsstöðu. Það verður þó ekki dregið í efa að flókin viðfangsefni, til að mynda skipulagsmál, félagsþjónusta og fræðslustarf, útheimta auðvitað burðuga stjórnsýslu. En það er ekkert sem knýr á um það að þessi verkefni þurfi í öllum tilvikum að útfæra með því að fullmanna þessa faglegu stjórnsýslu í hverju einasta sveitarfélagi. Til eru byggðasamlög og samstarf af ýmsum toga, þar sem sveitarfélög, stór og smá, samreka tiltekna málaflokka, einmitt til að tryggja faglega þjónustu. Reykjavík gerir þetta til dæmis með öðrum höfuðborgarsveitarfélögum í brunamálum og sorpmálum. Ýmis smærri sveitarfélög gera þetta í grunnskólarekstri og félagsþjónustu. Þjónustan frekar en fjöldinn Grundvallaratriði alls þessa máls ætti að vera þjónusta sem veitt er í hverju samfélagi. Hvort sem fengist er við barnavernd eða skólastarf, skipulag eða snjómokstur. Það þyrfti að verja kröftum í það að efla og þróa slíka samvinnu sveitarfélaga, þannig að starfsumhverfi þeirra tryggi lýðræðisleg en þó skilvirk form til að geta rekið stjórnsýslu þvert á sveitarfélagamörk. Það getur jafnvel verið mjög fýsilegur kostur fyrir fjölmennari sveitarfélög líka að eiga gagnkvæmt samstarf við nærliggjandi fámennari sveitarfélög um samnýtingu stjórnsýslu og þjónustu. Þeim stærri er hins vegar enginn greiði gerður með því að vera sett í þá stöðu að grannar þeirra verði þvingaðir gegn vilja til sameiningar við þau. Það getur tekið kynslóðir að mynda vel starfhæfar heildir úr slíkum gjörningum. Norðausturlandi umbylt Fullljóst er að á Norðausturhorninu einu munu þessar þvingunaraðgerðir umbylta munstri sveitarfélaga á dreifbýlli svæðunum. Augljós dæmi eru sveitarfélög allt frá Hörgársveit vestan Eyjafjarðar og Grenivík og Svalbarðsströnd að austanverðu. Einnig í Þingeyjarsveit og Mývatnssveit, og á Tjörnesinu og austur í Þistilfjörð og Vopnafjörð. Á Austurlandi er það öðru fremur Fljótdsalshreppur sem verður skorinn. Það er engin skynsemi í þessu. Úrbótum á stóru málunum á starfsvettvangi sveitarfélaga verður ekki náð með þessu kroppi ofan frá í sárafáar prósentur íbúa landsins í fámennum hreppum til að knýja þá til fylgilags við granna þvert á vilja þeirra. Sveitarfélög eiga að sameinast ef íbúar þeirra kjósa það sjálfir, og þá má gjarnan hjálpa þeim við það, en ekki öðruvísi. Það þarf að falla frá þessum þvinguðu hjónaböndum. Höfundur er kjörinn fulltrúi VG til sveitarstjórnar Norðurþings. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sveitarstjórnarmál Skoðun: Kosningar 2021 Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Satt og logið Bryndís Schram Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo Skoðun Skoðun Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Satt og logið Bryndís Schram skrifar Skoðun Alþjóðlegi leiðsöguhundadagurinn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson skrifar Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Sjá meira
Nýverið var samþykkt þingsályktun um að leggja af öll fámennari sveitarfélög. Innan tveggja ára eiga þau að hverfa sem hafa undir 250 íbúa, og innan fimm ára þau sem eftir eru með íbúa undir 1.000. Þessi stefna virðist rekin af Framsóknarflokknum helst allra í gegnum samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið og hefur verið pískuð rösklega áfram á þeim vettvangi í fámennari byggðum landsins. Þessi fyrirætlan virðist ennfremur hafa haft stuðning Sambands íslenskra sveitarfélaga, en þar hafa nú reyndar verið skiptar skoðanir um málið. Nefndirnar Margar nefndir hafa undanfarin ár fengist við úrbætur á vettvangi sveitarfélaga. Af öllum þeim mörgu og brýnu viðfangsefnum sem af er að taka þá vekur alltaf undrun sú fádæma athygli sem tilvist fámennra sveitarfélaga fær í þessum nefndum. Afgerandi meirihluti íbúa landsins býr á höfuðborgarsvæðinu og í öðrum stærri sveitarfélögum landsins, ekki þessum sem telja undir 1.000 íbúa. Samt endar það sem fyrsta málsgrein í nýlegri aðgerðaáætlun í málefnum sveitarfélaga að „Ekkert sveitarfélag hafi færri en eitt þúsund íbúa“. Erindin eru nokkur, en þetta er viðlagið í söngnum. Og það virðist engu máli skipta hér hvort rekstur þessara sveitarfélaga gengur vel eða illa eða hvort íbúar þeirra njóti góðrar þjónustu eða ekki. Þetta er undarlegt. Röksemdirnar Rökin sem jafnan eru lögð til grundvallar þvinguðum sameiningum sveitarfélaga eru af tvennum toga í meginefnum; (a) bættur fjárhagur og rekstur og (b) faglegir burðir til að sinna verkefnum. Þó er ekki auðséð neitt samhengi fjölmennari sveitarfélaga og betri rekstrar og fjáhagsstöðu. Við rýni lykiltalna í árbók sveitarfélaga vakna eignlega fleiri spurningar en svör um orsakasamhengi mannfjölda sveitarfélaga og fjárhagsstöðu. Það verður þó ekki dregið í efa að flókin viðfangsefni, til að mynda skipulagsmál, félagsþjónusta og fræðslustarf, útheimta auðvitað burðuga stjórnsýslu. En það er ekkert sem knýr á um það að þessi verkefni þurfi í öllum tilvikum að útfæra með því að fullmanna þessa faglegu stjórnsýslu í hverju einasta sveitarfélagi. Til eru byggðasamlög og samstarf af ýmsum toga, þar sem sveitarfélög, stór og smá, samreka tiltekna málaflokka, einmitt til að tryggja faglega þjónustu. Reykjavík gerir þetta til dæmis með öðrum höfuðborgarsveitarfélögum í brunamálum og sorpmálum. Ýmis smærri sveitarfélög gera þetta í grunnskólarekstri og félagsþjónustu. Þjónustan frekar en fjöldinn Grundvallaratriði alls þessa máls ætti að vera þjónusta sem veitt er í hverju samfélagi. Hvort sem fengist er við barnavernd eða skólastarf, skipulag eða snjómokstur. Það þyrfti að verja kröftum í það að efla og þróa slíka samvinnu sveitarfélaga, þannig að starfsumhverfi þeirra tryggi lýðræðisleg en þó skilvirk form til að geta rekið stjórnsýslu þvert á sveitarfélagamörk. Það getur jafnvel verið mjög fýsilegur kostur fyrir fjölmennari sveitarfélög líka að eiga gagnkvæmt samstarf við nærliggjandi fámennari sveitarfélög um samnýtingu stjórnsýslu og þjónustu. Þeim stærri er hins vegar enginn greiði gerður með því að vera sett í þá stöðu að grannar þeirra verði þvingaðir gegn vilja til sameiningar við þau. Það getur tekið kynslóðir að mynda vel starfhæfar heildir úr slíkum gjörningum. Norðausturlandi umbylt Fullljóst er að á Norðausturhorninu einu munu þessar þvingunaraðgerðir umbylta munstri sveitarfélaga á dreifbýlli svæðunum. Augljós dæmi eru sveitarfélög allt frá Hörgársveit vestan Eyjafjarðar og Grenivík og Svalbarðsströnd að austanverðu. Einnig í Þingeyjarsveit og Mývatnssveit, og á Tjörnesinu og austur í Þistilfjörð og Vopnafjörð. Á Austurlandi er það öðru fremur Fljótdsalshreppur sem verður skorinn. Það er engin skynsemi í þessu. Úrbótum á stóru málunum á starfsvettvangi sveitarfélaga verður ekki náð með þessu kroppi ofan frá í sárafáar prósentur íbúa landsins í fámennum hreppum til að knýja þá til fylgilags við granna þvert á vilja þeirra. Sveitarfélög eiga að sameinast ef íbúar þeirra kjósa það sjálfir, og þá má gjarnan hjálpa þeim við það, en ekki öðruvísi. Það þarf að falla frá þessum þvinguðu hjónaböndum. Höfundur er kjörinn fulltrúi VG til sveitarstjórnar Norðurþings.
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar