Um vinnubrögð RÚV og muninn á excel-skjali og skýrslu Helgi Áss Grétarsson skrifar 15. ágúst 2020 09:00 Nú hefur verið upplýst að þáttur Kastljóss frá 27. mars 2012 byggði umfjöllun sína um karfaútflutning Samherja hf. á árunum 2010-2011 á excel-skjali en ekki skýrslu. Hvaða þýðingu hefur það? Við mat á þeirri spurningu verður til þess að líta að þeir sem hafa stundað rannsóknir á sviði íslenskrar fiskveiðistjórnar vita að starfsmenn opinberra stofnana á sviði sjávarútvegs safna saman alls konar upplýsingum um atvinnugreinina í því skyni að auðvelda töku ákvarðana í sínum daglegum störfum. Fyrir fræðimann eða fjölmiðlamann þarf hins vegar að vinna úr slíkum almennum tölulegum upplýsingum til að þær geti haft einhverja merkingu í tilteknu máli eða í ákveðnu samhengi. Skjalið frá Verðlagsstofu skiptaverðs og villandi framsetning Yfirlýsing Verðlagsstofu skiptaverðs hinn 12. ágúst sl. varpar ljósi á eðli þess skjals sem vísað var til í áðurnefndum Kastljóssþætti sem skýrslu en í yfirlýsingunni segir m.a.: „Um var að ræða excelskjal sem unnið var af starfsmanni Verðlagsstofu og innihélt tölulegar upplýsingar sem unnar voru upp úr gagnagrunnum Fiskistofu. (...) Ekki var skrifuð sérstök skýrsla af hálfu Verðlagsstofu af þessu tilefni og ekki lagt efnislegt mat á þær upplýsingar sem þarna voru dregnar saman og sendar úrskurðarnefnd.“ Skjalið sem blaðamaður Kastljóss vísaði til á sínum tíma var engin skýrsla því til þess að að framreiða efnið í viðkomandi Kastljósþætti þurfti hann sjálfur að vinna úr tölunum og komast að niðurstöðu. Vísanir í þetta skjal Verðlagsstofu skiptaverðs í sjálfum Kastljóssþættinum var því ekkert annað en leikur fjölmiðlamannsins að hráum tölum sem hann engan veginn setti í samhengi við markaðsaðstæður, gæði afla og svo framvegis. Framsetningin var því í besta falli villandi þar sem fréttamaðurinn gaf til kynna að hann væri að vísa í úrvinnslu gagna hjá sérfræðingum þegar það var hann í raun og veru sem sá um þá úrvinnslu. Í þessu sambandi er mikilvægt að halda til haga að gerður er greinarmunur á skýrslum og öðrum vinnuskjölum í stjórnsýslunni enda hafa vinnuskjöl ekki að geyma niðurstöður um lyktir máls. Þannig eru slík skjöl undanþegin aðgangi almennings samkvæmt upplýsingalögum. Engu að síður gerði Kastljós heilan þátt sem byggði á „skýrslu Verðlagsstofu skiptaverðs“ og var ítrekað vísað til skjalsins með þessum hætti í þættinum. Það verður að teljast býsna alvarlegt enda til þess fallið að afvegaleiða áhorfendur. Hinn djúpstæði vandi Þá komum við að einum djúpstæðum vanda. Sjávarútvegur skiptir verulegu máli á Íslandi en umræður um hann eru oft fastar í pólitískum skotgröfum. Hlutlæg og málefnaleg umræða um þessa atvinnugrein heyrir því til undantekninga. Það er einkar dapurlegt, svo ekki sé fastar að orði kveðið, að ekki sé til staðar sanngjarnari og málefnalegri umfjöllun um þessa grunnatvinnugrein þjóðarbúsins í langöflugasta og stærsta fjölmiðli landsins, ef fjöldi starfsmanna og tekjur eru lagðar til grundvallar. Umfjöllun um sjávarútveg á Ríkisútvarpinu er hins vegar efni í aðra grein og lengri. Aðalatriðið er að nú er komið á daginn að helsta heimildarskjal Kastljóss, við vinnslu þáttar þar sem settar voru fram alvarlegar ásakanir á hendur nafngreindu útvegsfyrirtæki, var ekki skýrsla heldur excel-skjal sem ekki hafði verið lagt efnislagt mat á innan viðeigandi stjórnsýslustofnunar. Með hliðsjón af öllum málavöxtum hljóta margir að klára sér í hausnum yfir því að um sama leyti og Kastljóssþátturinn var sýndur hóf Seðlabankinn rannsókn á málefnum áðurnefnds sjávarútvegsfyrirtækisins en sú rannsókn endaði í skurði rúmum sex árum síðar. Þá hafði umtalsverðum tíma og skattfé verið varið í þá rannsókn þótt forsendur fyrir slíku hafi vart verið reistar á traustum forsendum. Það er í þessu ljósi sem ég hvet sem flesta að kynna sér Kastljóssþáttinn frá mars 2012 og lesa svo dóm Hæstaréttar frá 8. nóvember 2018 í máli Seðlabanka Íslands gegn Samherja hf. en hann er aðgengilegur á vef réttarins, mál nr. 463/2017. Höfundur er lögfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjölmiðlar Samherji og Seðlabankinn Sjávarútvegur Helgi Áss Grétarsson Mest lesið Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir Skoðun Halldór 26.07.2025 Halldór Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Sjá meira
Nú hefur verið upplýst að þáttur Kastljóss frá 27. mars 2012 byggði umfjöllun sína um karfaútflutning Samherja hf. á árunum 2010-2011 á excel-skjali en ekki skýrslu. Hvaða þýðingu hefur það? Við mat á þeirri spurningu verður til þess að líta að þeir sem hafa stundað rannsóknir á sviði íslenskrar fiskveiðistjórnar vita að starfsmenn opinberra stofnana á sviði sjávarútvegs safna saman alls konar upplýsingum um atvinnugreinina í því skyni að auðvelda töku ákvarðana í sínum daglegum störfum. Fyrir fræðimann eða fjölmiðlamann þarf hins vegar að vinna úr slíkum almennum tölulegum upplýsingum til að þær geti haft einhverja merkingu í tilteknu máli eða í ákveðnu samhengi. Skjalið frá Verðlagsstofu skiptaverðs og villandi framsetning Yfirlýsing Verðlagsstofu skiptaverðs hinn 12. ágúst sl. varpar ljósi á eðli þess skjals sem vísað var til í áðurnefndum Kastljóssþætti sem skýrslu en í yfirlýsingunni segir m.a.: „Um var að ræða excelskjal sem unnið var af starfsmanni Verðlagsstofu og innihélt tölulegar upplýsingar sem unnar voru upp úr gagnagrunnum Fiskistofu. (...) Ekki var skrifuð sérstök skýrsla af hálfu Verðlagsstofu af þessu tilefni og ekki lagt efnislegt mat á þær upplýsingar sem þarna voru dregnar saman og sendar úrskurðarnefnd.“ Skjalið sem blaðamaður Kastljóss vísaði til á sínum tíma var engin skýrsla því til þess að að framreiða efnið í viðkomandi Kastljósþætti þurfti hann sjálfur að vinna úr tölunum og komast að niðurstöðu. Vísanir í þetta skjal Verðlagsstofu skiptaverðs í sjálfum Kastljóssþættinum var því ekkert annað en leikur fjölmiðlamannsins að hráum tölum sem hann engan veginn setti í samhengi við markaðsaðstæður, gæði afla og svo framvegis. Framsetningin var því í besta falli villandi þar sem fréttamaðurinn gaf til kynna að hann væri að vísa í úrvinnslu gagna hjá sérfræðingum þegar það var hann í raun og veru sem sá um þá úrvinnslu. Í þessu sambandi er mikilvægt að halda til haga að gerður er greinarmunur á skýrslum og öðrum vinnuskjölum í stjórnsýslunni enda hafa vinnuskjöl ekki að geyma niðurstöður um lyktir máls. Þannig eru slík skjöl undanþegin aðgangi almennings samkvæmt upplýsingalögum. Engu að síður gerði Kastljós heilan þátt sem byggði á „skýrslu Verðlagsstofu skiptaverðs“ og var ítrekað vísað til skjalsins með þessum hætti í þættinum. Það verður að teljast býsna alvarlegt enda til þess fallið að afvegaleiða áhorfendur. Hinn djúpstæði vandi Þá komum við að einum djúpstæðum vanda. Sjávarútvegur skiptir verulegu máli á Íslandi en umræður um hann eru oft fastar í pólitískum skotgröfum. Hlutlæg og málefnaleg umræða um þessa atvinnugrein heyrir því til undantekninga. Það er einkar dapurlegt, svo ekki sé fastar að orði kveðið, að ekki sé til staðar sanngjarnari og málefnalegri umfjöllun um þessa grunnatvinnugrein þjóðarbúsins í langöflugasta og stærsta fjölmiðli landsins, ef fjöldi starfsmanna og tekjur eru lagðar til grundvallar. Umfjöllun um sjávarútveg á Ríkisútvarpinu er hins vegar efni í aðra grein og lengri. Aðalatriðið er að nú er komið á daginn að helsta heimildarskjal Kastljóss, við vinnslu þáttar þar sem settar voru fram alvarlegar ásakanir á hendur nafngreindu útvegsfyrirtæki, var ekki skýrsla heldur excel-skjal sem ekki hafði verið lagt efnislagt mat á innan viðeigandi stjórnsýslustofnunar. Með hliðsjón af öllum málavöxtum hljóta margir að klára sér í hausnum yfir því að um sama leyti og Kastljóssþátturinn var sýndur hóf Seðlabankinn rannsókn á málefnum áðurnefnds sjávarútvegsfyrirtækisins en sú rannsókn endaði í skurði rúmum sex árum síðar. Þá hafði umtalsverðum tíma og skattfé verið varið í þá rannsókn þótt forsendur fyrir slíku hafi vart verið reistar á traustum forsendum. Það er í þessu ljósi sem ég hvet sem flesta að kynna sér Kastljóssþáttinn frá mars 2012 og lesa svo dóm Hæstaréttar frá 8. nóvember 2018 í máli Seðlabanka Íslands gegn Samherja hf. en hann er aðgengilegur á vef réttarins, mál nr. 463/2017. Höfundur er lögfræðingur.
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar