Sjómannadagur 2020 Sigurður Páll Jónsson skrifar 7. júní 2020 08:24 Kæru landar, til hamingju með sjómannadaginn. Frá landnámi hefur verið dreginn fiskur úr sjó á Íslandsmiðum og nú sem áður fyrr eru fiskimiðin matarkista og grunnur byggðarlaga hringinn í kringum landið. Tenging Íslendinga við sjóinn er mikil, enda búum við á eyju og hafa fiskveiðar verið grunnurinn að afkomu þjóðarinnar um aldir. Ekki má gleyma millilandasiglingum sem hafa haldið uppi vöruflutningum um ómunatíð en á þeim leiðum getur sjórinn verið úfinn og varasamur. Landnámsmennirnir komu jú siglandi á sínum tíma og þeirra minnumst við líka. það er kannski erfitt að gera sér í hugarlund hvernig aðbúnaður var um borð á þeim farkostum. Mér var stundum hugsað til þeirra þegar ég ásamt syni mínum og fleirum sigldum á 15 metra skútu frá Ítalíu til Íslands í fyrrasumar. Föðurland vort hálft er hafið, helgað þúsund feðra dáð. Þangað lífsbjörg þjóðin sótti, þar mun verða stríðið háð. Segir í ljóðlínum eftir alþýðuskáldið Jón Magnússon frá fyrri hluta 19 aldar. Þessar línur eru úr ljóðinu: „Líknargjafinn þjáðra þjóða“, sálmur sem tileinkaður er íslenskum sjómönnum. Sjómannadagurinn var fyrst haldinn hátíðlegur 6. júní árið 1938 og hefur verið haldinn hátíðlegur æ síðan. Það hefur alltaf fylgt þessum degi mikill ljómi og honum sýnd virðing landsmanna. Við stöldrum við, drögum fána að hún, að aflokinni vetrarvertíð og gleðjumst. Á sjómannadag gerum við okkur glaðan dag, förum yfir vetrarvertíðina í huganum og fögnum komandi sumri með tilheyrandi skemmtiatriðum, þó í þetta sinnið sé það með öðru sniði vegna Covid-19. Frá því að ég man eftir mér hefur einhver rómantík komið upp í hugann á þessum degi, líkt og sú tilfinning að vera út á sjó í góðu veðri við fiskveiðar og hlusta á gaggið í múkkanum, sjá Snæfellsjökul á annað borðið og vesturlandið undan Látrabjargi á hitt borðið, vera einhverskonar kóngur í ríki sínu um stund. En reyndir sjómenn vita að sú rómantík er ekki algeng til sjós enda lognið ekki á hverjum degi og sjómannadagurinn er bara einu sinni á ári. þegar landið nánast lokaðist í mars síðast liðnum vegna Covid-19 og yfir 90% af flugi lagðist niður með tilheyrandi hruni í ferðamannakomum til landsins hafa fiskveiðar „haldið sjó“ ef svo má segja, þó ekki hafi það litið gæfulega út fyrstu dagana eftir að landið var sett í sóttkví. Ferskfiskútflutningur datt að mestu niður en vinnslur gátu margar hverjar farið yfir í frystingu sem sýnir manni hversu hratt er hægt að bregðast við. Útgerðir hægðu á sókninni en eru núna margar að sjá til sólar á ný. Fiskvinnslufólk lærir að leysa þau vandamál sem upp koma hverju sinni og laga sig hratt að þeim aðstæðum sem upp koma. það sannaðist einmitt núna þegar Covid fárið lagðist yfir eins og þoka fyrirvaralaust. Óviðkomandi Covid fengu margar grásleppuútgerðir á sig skell vegna gríðarlegrar veiði fyrir norðan sem varð til þess að úthlutaður veiðipottur kláraðist. Fyrirkomulag þeirrar veiðistýringar þarf algjörrar endurskoðunar við. Strandveiðisjómenn eru áhyggjufullir um að þeirrar pottur klárist fyrir ágúst næstkomandi, vegna auknar ásóknar í strandveiðar. Þar sem ég sit í atvinnuveganefnd Alþingis hefur nefndinn rætt þessar áhyggjur manna og sammælst um að sú reglugerð sem gefin var út í fyrra hefði átt að vera endurútgefin óbreytt þetta árið. Ónotuð línuívilnun og óveiddur frístundarkvóti getur ráðherra sett inn ef með þarf. Ég vil trúa því að strandveiðar verði út ágúst þetta árið. Ég vil minna á að í bankahruninu 2008 voru það fiskveiðar og fiskútflutningur sem stóð fyrir sínu og aflaði þjóðinni gjaldeyris þrátt fyrir allt. Móðir mín er fædd og uppalin í Elliðaey á Breiðafirði og voru foreldrar hennar uppalin í Höskuldsey og Sellátri. Feður þeirra voru sjómenn, formenn á bátum og reru undan Jökli á veturna. Amma sagði mér frá því þegar hún var unglingur í Selátri fóru karlarnir eftir jólin hingað út eftir til róðra og komu aftur heim að vori. Þá var engin sími, ekkert sms eða „messenger“, kannski eitt skeyti allan veturinn. Um vertíðarlok var farið að kíkja eftir því hvort sæist bátur á leiðinni við Tveggja-lamba hólma séð frá Selátri. Þetta var fyrir 100 árum. Afi sem byrjaði að róa átta ára gamall árið 1912 með föður sínum og reri frá Höskuldsey sagði mér frá því þegar hann setti fyrstu vélina í bátinn sinn. Hann var þá kominn yfir tvítugt og pabbi hans, sem hafði verið formaður á árabátum til margra ára, reyndi að fá hann ofan af því vegna þess að hann myndi brjóta bátinn með þeirri vitleysu að troða járnklumpi ofan í hann. En vélin fór í bátinn og reyndist ágætlega. Síðan hafa liðið mörg ár og mikið vatn runnið til sjávar. Það hafa orðið miklar framfarir á allan hátt í tengslum við sjómennsku, veiðarfæri, bátar, skip og búnaður að ógleymdum öryggisbúnaði hafa tekið miklum framförum undanfarinn ár. Sjálfur hef ég minnt mig á það að ef eitthvað bjátar á, illa fiskast, tíðarfar er erfitt eða bras einhverskonar sem gerir mann niðurdreginn, skulum við muna hvernig aðbúnaður var þegar menn reru á árabátum með línu sem dregin var á höndum. Þá var fiskurinn seilaður sem komst ekki í bátinn og dreginn þannig til lands. Þaðan upp í fjöru þar sem hann var slægður og flattur og síðan borinn upp í salthús til söltunar. Allt unnið á höndum. Við slíka upprifjun hjá mér hverfur allur doði og maður getur tekið gleði sína á ný og þakkað fyrir þær aðstæður sem eru um borð í bátum í dag. Nú og ef ekki fiskast þá vel ég að þakka guði fyrir að komast heill heim. Ég hef haft þá trú að ef guði er falin sjóferðin þá farnist manni vel. Hér áður fyrr voru sjóslys og mannskaðar alltof algengir. Árangurinn í sjóslysavörnum í seinni tíð gengur kraftaverki næst. Mannfórnir voru lengi fylgifiskur sjósóknar á Íslandi. Sjóslysið hafa sem betur fer verið fá undan farin ár. Því miður eru undantekningar. Af því að ég minntist hér fyrst á ömmu mína sem var sjómannsdóttir og sjómannskona sem þekkti það af eigin raun að bíða heima með börn og bú án þess að frétta nokkuð í langan tíma jafnvel mánuði, langar mig sérstaklega að óska konum sjómanna til hamingju með daginn. Ég geri mér grein fyrir því að fjarskipti séu ögn betri en þau voru þegar amma var ung. Til hamingju konur, mæður og systur með sjómannadaginn þið eruð hetjurnar sem ekki er mikið talað um þegar glíman við Ægi í sögum um sjóhrakningar voru og eru sagðar. Áhyggjurnar en um leið þolgæðin og æðruleysið við þær aðstæður er til marks um hetjulund. Gleðilega hátíð. Höfundur er þingmaður Miðflokksins í norðvesturkjördæmi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurður Páll Jónsson Sjávarútvegur Sjómannadagurinn Mest lesið Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Sjá meira
Kæru landar, til hamingju með sjómannadaginn. Frá landnámi hefur verið dreginn fiskur úr sjó á Íslandsmiðum og nú sem áður fyrr eru fiskimiðin matarkista og grunnur byggðarlaga hringinn í kringum landið. Tenging Íslendinga við sjóinn er mikil, enda búum við á eyju og hafa fiskveiðar verið grunnurinn að afkomu þjóðarinnar um aldir. Ekki má gleyma millilandasiglingum sem hafa haldið uppi vöruflutningum um ómunatíð en á þeim leiðum getur sjórinn verið úfinn og varasamur. Landnámsmennirnir komu jú siglandi á sínum tíma og þeirra minnumst við líka. það er kannski erfitt að gera sér í hugarlund hvernig aðbúnaður var um borð á þeim farkostum. Mér var stundum hugsað til þeirra þegar ég ásamt syni mínum og fleirum sigldum á 15 metra skútu frá Ítalíu til Íslands í fyrrasumar. Föðurland vort hálft er hafið, helgað þúsund feðra dáð. Þangað lífsbjörg þjóðin sótti, þar mun verða stríðið háð. Segir í ljóðlínum eftir alþýðuskáldið Jón Magnússon frá fyrri hluta 19 aldar. Þessar línur eru úr ljóðinu: „Líknargjafinn þjáðra þjóða“, sálmur sem tileinkaður er íslenskum sjómönnum. Sjómannadagurinn var fyrst haldinn hátíðlegur 6. júní árið 1938 og hefur verið haldinn hátíðlegur æ síðan. Það hefur alltaf fylgt þessum degi mikill ljómi og honum sýnd virðing landsmanna. Við stöldrum við, drögum fána að hún, að aflokinni vetrarvertíð og gleðjumst. Á sjómannadag gerum við okkur glaðan dag, förum yfir vetrarvertíðina í huganum og fögnum komandi sumri með tilheyrandi skemmtiatriðum, þó í þetta sinnið sé það með öðru sniði vegna Covid-19. Frá því að ég man eftir mér hefur einhver rómantík komið upp í hugann á þessum degi, líkt og sú tilfinning að vera út á sjó í góðu veðri við fiskveiðar og hlusta á gaggið í múkkanum, sjá Snæfellsjökul á annað borðið og vesturlandið undan Látrabjargi á hitt borðið, vera einhverskonar kóngur í ríki sínu um stund. En reyndir sjómenn vita að sú rómantík er ekki algeng til sjós enda lognið ekki á hverjum degi og sjómannadagurinn er bara einu sinni á ári. þegar landið nánast lokaðist í mars síðast liðnum vegna Covid-19 og yfir 90% af flugi lagðist niður með tilheyrandi hruni í ferðamannakomum til landsins hafa fiskveiðar „haldið sjó“ ef svo má segja, þó ekki hafi það litið gæfulega út fyrstu dagana eftir að landið var sett í sóttkví. Ferskfiskútflutningur datt að mestu niður en vinnslur gátu margar hverjar farið yfir í frystingu sem sýnir manni hversu hratt er hægt að bregðast við. Útgerðir hægðu á sókninni en eru núna margar að sjá til sólar á ný. Fiskvinnslufólk lærir að leysa þau vandamál sem upp koma hverju sinni og laga sig hratt að þeim aðstæðum sem upp koma. það sannaðist einmitt núna þegar Covid fárið lagðist yfir eins og þoka fyrirvaralaust. Óviðkomandi Covid fengu margar grásleppuútgerðir á sig skell vegna gríðarlegrar veiði fyrir norðan sem varð til þess að úthlutaður veiðipottur kláraðist. Fyrirkomulag þeirrar veiðistýringar þarf algjörrar endurskoðunar við. Strandveiðisjómenn eru áhyggjufullir um að þeirrar pottur klárist fyrir ágúst næstkomandi, vegna auknar ásóknar í strandveiðar. Þar sem ég sit í atvinnuveganefnd Alþingis hefur nefndinn rætt þessar áhyggjur manna og sammælst um að sú reglugerð sem gefin var út í fyrra hefði átt að vera endurútgefin óbreytt þetta árið. Ónotuð línuívilnun og óveiddur frístundarkvóti getur ráðherra sett inn ef með þarf. Ég vil trúa því að strandveiðar verði út ágúst þetta árið. Ég vil minna á að í bankahruninu 2008 voru það fiskveiðar og fiskútflutningur sem stóð fyrir sínu og aflaði þjóðinni gjaldeyris þrátt fyrir allt. Móðir mín er fædd og uppalin í Elliðaey á Breiðafirði og voru foreldrar hennar uppalin í Höskuldsey og Sellátri. Feður þeirra voru sjómenn, formenn á bátum og reru undan Jökli á veturna. Amma sagði mér frá því þegar hún var unglingur í Selátri fóru karlarnir eftir jólin hingað út eftir til róðra og komu aftur heim að vori. Þá var engin sími, ekkert sms eða „messenger“, kannski eitt skeyti allan veturinn. Um vertíðarlok var farið að kíkja eftir því hvort sæist bátur á leiðinni við Tveggja-lamba hólma séð frá Selátri. Þetta var fyrir 100 árum. Afi sem byrjaði að róa átta ára gamall árið 1912 með föður sínum og reri frá Höskuldsey sagði mér frá því þegar hann setti fyrstu vélina í bátinn sinn. Hann var þá kominn yfir tvítugt og pabbi hans, sem hafði verið formaður á árabátum til margra ára, reyndi að fá hann ofan af því vegna þess að hann myndi brjóta bátinn með þeirri vitleysu að troða járnklumpi ofan í hann. En vélin fór í bátinn og reyndist ágætlega. Síðan hafa liðið mörg ár og mikið vatn runnið til sjávar. Það hafa orðið miklar framfarir á allan hátt í tengslum við sjómennsku, veiðarfæri, bátar, skip og búnaður að ógleymdum öryggisbúnaði hafa tekið miklum framförum undanfarinn ár. Sjálfur hef ég minnt mig á það að ef eitthvað bjátar á, illa fiskast, tíðarfar er erfitt eða bras einhverskonar sem gerir mann niðurdreginn, skulum við muna hvernig aðbúnaður var þegar menn reru á árabátum með línu sem dregin var á höndum. Þá var fiskurinn seilaður sem komst ekki í bátinn og dreginn þannig til lands. Þaðan upp í fjöru þar sem hann var slægður og flattur og síðan borinn upp í salthús til söltunar. Allt unnið á höndum. Við slíka upprifjun hjá mér hverfur allur doði og maður getur tekið gleði sína á ný og þakkað fyrir þær aðstæður sem eru um borð í bátum í dag. Nú og ef ekki fiskast þá vel ég að þakka guði fyrir að komast heill heim. Ég hef haft þá trú að ef guði er falin sjóferðin þá farnist manni vel. Hér áður fyrr voru sjóslys og mannskaðar alltof algengir. Árangurinn í sjóslysavörnum í seinni tíð gengur kraftaverki næst. Mannfórnir voru lengi fylgifiskur sjósóknar á Íslandi. Sjóslysið hafa sem betur fer verið fá undan farin ár. Því miður eru undantekningar. Af því að ég minntist hér fyrst á ömmu mína sem var sjómannsdóttir og sjómannskona sem þekkti það af eigin raun að bíða heima með börn og bú án þess að frétta nokkuð í langan tíma jafnvel mánuði, langar mig sérstaklega að óska konum sjómanna til hamingju með daginn. Ég geri mér grein fyrir því að fjarskipti séu ögn betri en þau voru þegar amma var ung. Til hamingju konur, mæður og systur með sjómannadaginn þið eruð hetjurnar sem ekki er mikið talað um þegar glíman við Ægi í sögum um sjóhrakningar voru og eru sagðar. Áhyggjurnar en um leið þolgæðin og æðruleysið við þær aðstæður er til marks um hetjulund. Gleðilega hátíð. Höfundur er þingmaður Miðflokksins í norðvesturkjördæmi.
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun