Drepið í nafni laga Hersir Aron Ólafsson skrifar 30. apríl 2019 08:28 Þeir deyja ungir sem guðirnir elska, er gjarnan sagt. Einnig deyja þeir oft ungir sem dæmdir eru til dauða, eðli málsins samkvæmt. Hvort guð elski þá líka skal þó látið ósagt. Alltént töldu hinir virðulegu dómstólar Sádi-Arabíu að 37 manns sem teknir voru af lífi í ríkinu á dögunum ættu enga ást skilið, hvorki í faðmi mannsins á himnum né samfélagsins á jörðu niðri. Úr varð að hinir dæmdu, sem sumir voru á barnsaldri þegar glæpir (oft „glæpir“) þeirra voru framdir, voru leiddir úr fangaklefum sínum síðasta þriðjudag, þeim stillt upp og höfuð þeirra hoggin af eftir kúnstarinnar reglum. Óþarfi er að eyða mörgum orðum í mannréttindi þegna Sádí-Arabíu, enda þarf ekki mikið „gúgl“ til að sjá að þar er ekki bara einn pottur, heldur flestallir pottarnir brotnir. Morð í nafni laganna eru þó hvergi nærri bundin við þetta íhaldssama ríki við Persaflóa. Í Kína fá mörg hundruð manns byssukúlu í höfuð eða eitur í æð á hverju ári fyrir hin ýmsu brot, þ.á.m. fíkniefnasmygl, manndráp, spillingu og mútuþægni svo dæmi séu tekin. Svipað er uppi á teningnum í Íran, þar sem framhjáhaldarar og þolendur kynferðisafbrota eru jafnframt meðal þeirra sem hafa verið leiddir í gálgann á undanförnum árum. Hér hafa þó aðeins verið nefnd þau þrjú lönd sem eru duglegust að aflífa fólk. Á sjötta tug ríkja leyfa enn dauðarefsingu og þar af mörg talsvert nær Íslandi, bæði landfræðilega og menningarlega. Togstreitan í landi hinna frjálsu Hinum megin við hafið, hjá nágrönnum okkar í Bandaríkjunum á sér stað mikið frumkvöðlastarf og framsækin hugsun á mörgum sviðum. Snjalltæki, gervigreind og nýjar lausnir í læknavísindum eru allt dæmi um fyrirbæri sem þróuð eru af mikilli elju í landi hinna frjálsu. Annað svið nýsköpunar sem þar fer fram er þó sérstaklega áhugavert, en undanfarin misseri hafa nokkur bandarísk ríki „þurft“ að leita nýrra leiða til að drepa fólk. Þannig leyfa 30 ríki enn dauðarefsingar og nokkur þeirra stunda enn aftökur af miklum móð, Texas þar lang fremst í flokki. Eitur í æð hefur verið algengasta aðferðin undanfarna áratugi, þar sem banvænni blöndu er dælt í fangann frammi fyrir hópi áhorfenda. Aðferðin, og reyndar dauðarefsingar yfir höfuð, hafa lengi átt undir högg að sækja vestanhafs og fjölmörg mál verið rekin um hvort iðjan standist mælikvarðann um „grimmilegar og óvenjulegar“ refsingar (e. Cruel and unusual punishment). Andstæðingar refsinganna hafa enn ekki haft erindi sem erfiði og ólíklegt er að svo verði í bráð eftir að Trump forseti skipaði íhaldssaman dómara í laust sæti við hæstarétt landsins síðasta sumar. Aftur á móti hefur hjálpin borist úr óvæntri átt. Þannig hafa evrópsk lyfjafyrirtæki, t.a.m. dönsk og íslensk, neitað að selja bandarískum yfirvöldum tiltekin lyf ef til stendur að nota þau við aftökur og m.a. höfðað mál gegn tilteknum ríkjum við slíkar aðstæður – hafi lyfin þegar verið keypt. Byssukúla, gasklefi eða rafmagnsstóll Ætla mætti að þessi óheppilega staða ylli því að dauðarefsingum yrði einfaldlega hætt. Svo er þó ekki – og hafa ríki á borð við Nevada og Arkansas leitað allra leiða til að geta haldið áfram að drepa. Þá eru sum ríki þegar með aðrar „lausnir“. Þannig býður Utah dauðadæmdum föngum t.a.m. þann möguleika að láta reyra sig við stól og fá svo byssukúlur í hjartað, yfirvöld í Flórída bjóða upp á rafmagnsstól og í Arizona geta fangar valið að kveðja þessa jarðvist í gasklefa. Líklega þarf ekki að hafa mörg orð um hvaða hugrenningatengsl síðastnefndi valmöguleikinn vekur, þegar litið er stutt aftur í mannkynssögunni. Þó andstaða hafi aukist til muna undanfarin ár hefur meirihluti Bandaríkjamanna stutt notkun dauðarefsinga í gegnum tíðina og stuðst við rök á borð við að hinir dæmdu eigi refsinguna skilið, þær fæli mögulega brotamenn frá áformum sínum og séu ódýrari leið en að hýsa dæmda morðingja ævilangt í fangelsi. Samtök á borð við Amnesty, HRW og fleiri hafa hins vegar hrakið síðarnefndu tvö sjónarmiðin og bent á að engin gögn sýni fram á fælingarmátt dauðarefsinga. Enn fremur kosti slík refsing umtalsvert meira á hvern fanga heldur en ævilangt fangelsi, m.a. vegna þess hve áfrýjunarferlið er langt. Aukinheldur er erfitt að flýja þá staðreynd að dauðarefsing verður ekki aftur tekin. Áhugasömum er bent á að fletta upp nöfnum á borð við Cameron Todd Willingham, Troy Davis, George Stinney og Eddie Slovik – örfá dæmi af mörgum þar sem kannski hefði mátt hugsa sig tvisvar um áður en ákveðið var að taka líf. Vestrænir leiðtogar vilja drepa meira Það vekur því óneitanlega ugg að ýmsir stjórnmálamenn á Vesturlöndum hafa undanfarin misseri talað fyrir aukinni notkun eða endurvakningu dauðarefsinga. Trump Bandaríkjaforseti hefur um árabil verið ötull stuðningsmaður slíkra refsinga og hvatti m.a. til auknar notkunar þeirra í máli „Central Park skokkarans“ árið 1989, þar sem fimm ungir menn voru sakfelldir fyrir hrottalega árás. Sakfellingardómunum var hins vegar snúið ríflega áratug síðar og mönnunum sleppt lausum, en þeir höfðu blessunarlega ekki verið dauðadæmdir og aflífaðir. Trump hefur jafnframt látið í veðri vaka að skynsamlegt gæti verið að víkka gildissvið dauðarefsinga í Bandaríkjunum og láta þær t.a.m. ná til fíkniefnasmyglara. Þá hefur ungverski forsætisráðherrann Viktor Orban ljáð máls á möguleikanum á því að endurvekja dauðarefsingu í landinu, flokkur fyrrum franska forsetaframbjóðandans Marine Le Pen gerði slíkt hið sama og nokkrir breskir þingmenn hafa enn fremur hvatt til þess að möguleikinn verði skoðaður þar í landi. Íslendingar hættu fyrir 200 árum Velta má fyrir sér hvort íbúafjöldinn í ríkjum á borð við Kína, Pakistan og Bandaríkin – sem öll beita enn dauðarefsingum af krafti, eigi þátt í því að svo sé. Þannig er eflaust auðveldara fyrir hinn almenna borgara að leiða aftökur hjá sér þegar innbyrðis tengsl í samfélaginu eru ekki í neinni líkingu við það sem t.d. þekkist hér á landi. Þetta stöðvaði þó ekki Brúnei, ríflega 400 þúsund manna þjóð, í að lögleiða aftökur með ýmsum hrottalegum aðferðum fyrir nýja „glæpi“ á dögunum. Þannig geta m.a. þeir sem leyfa sér að vera þeir sjálfir og elska einstaklinga af sama kyni nú átt von á að vera grýttir til dauða fyrir háttsemi sína. Alltént, hvort sem því ræður smæð landsins eða einfaldlega heilbrigð skynsemi, hefur enginn verið tekinn af lífi á Íslandi frá árinu 1830 og dauðarefsing verið bönnuð um árabil. Í hinni góðu og gildu stjórnarskrá Íslands segir enn fremur að aldrei megi kveða á um hana í lögum. Utanríkisráðherra var ómyrkur í máli á samfélagsmiðlum í kjölfar hryllingsins í Sádi-Arabíu í síðustu viku og fordæmdi alla notkun dauðarefsinga. Það er sannarlega mikilvægt að vestræn lýðræðisríki taki skýra afstöðu þegar fjölmargir eru á hverjum einasta degi enn drepnir, í nafni laga. Höfundur er sjónvarpsmaður og laganemi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hersir Aron Ólafsson Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Bergmál frá geymslustað líkamans Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli Kristinn Sigurðsson skrifar Skoðun Það verður ekki bæði sleppt og haldið Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Katrín og Gunnar Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Andleg heilsa unga fólksins og áhrif samfélagsmiðla Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Börnin okkar Sigurbjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Ferðaþjónusta til framtíðar Freyja Rut Emilsdóttir skrifar Skoðun Þegar enginn heldur utan um þig Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Öryggi – Forvitni – Gleði Sigríður Hrund Pétursdóttir skrifar Skoðun Öryrkjar auglýsi eftir harðorðum mótmælum! Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Farsælar forvarnir í þágu barna í Reykjavík Guðrún Halla Jónsdóttir,Óskar Dýrmundur Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í lit Anna Lára Pálsdóttir skrifar Skoðun Lega lýðveldisins Íslands Eiríkur Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Afhverju ætlar Carbfix að flytja CO2 inn til landsins? Bergur Sigfússon skrifar Sjá meira
Þeir deyja ungir sem guðirnir elska, er gjarnan sagt. Einnig deyja þeir oft ungir sem dæmdir eru til dauða, eðli málsins samkvæmt. Hvort guð elski þá líka skal þó látið ósagt. Alltént töldu hinir virðulegu dómstólar Sádi-Arabíu að 37 manns sem teknir voru af lífi í ríkinu á dögunum ættu enga ást skilið, hvorki í faðmi mannsins á himnum né samfélagsins á jörðu niðri. Úr varð að hinir dæmdu, sem sumir voru á barnsaldri þegar glæpir (oft „glæpir“) þeirra voru framdir, voru leiddir úr fangaklefum sínum síðasta þriðjudag, þeim stillt upp og höfuð þeirra hoggin af eftir kúnstarinnar reglum. Óþarfi er að eyða mörgum orðum í mannréttindi þegna Sádí-Arabíu, enda þarf ekki mikið „gúgl“ til að sjá að þar er ekki bara einn pottur, heldur flestallir pottarnir brotnir. Morð í nafni laganna eru þó hvergi nærri bundin við þetta íhaldssama ríki við Persaflóa. Í Kína fá mörg hundruð manns byssukúlu í höfuð eða eitur í æð á hverju ári fyrir hin ýmsu brot, þ.á.m. fíkniefnasmygl, manndráp, spillingu og mútuþægni svo dæmi séu tekin. Svipað er uppi á teningnum í Íran, þar sem framhjáhaldarar og þolendur kynferðisafbrota eru jafnframt meðal þeirra sem hafa verið leiddir í gálgann á undanförnum árum. Hér hafa þó aðeins verið nefnd þau þrjú lönd sem eru duglegust að aflífa fólk. Á sjötta tug ríkja leyfa enn dauðarefsingu og þar af mörg talsvert nær Íslandi, bæði landfræðilega og menningarlega. Togstreitan í landi hinna frjálsu Hinum megin við hafið, hjá nágrönnum okkar í Bandaríkjunum á sér stað mikið frumkvöðlastarf og framsækin hugsun á mörgum sviðum. Snjalltæki, gervigreind og nýjar lausnir í læknavísindum eru allt dæmi um fyrirbæri sem þróuð eru af mikilli elju í landi hinna frjálsu. Annað svið nýsköpunar sem þar fer fram er þó sérstaklega áhugavert, en undanfarin misseri hafa nokkur bandarísk ríki „þurft“ að leita nýrra leiða til að drepa fólk. Þannig leyfa 30 ríki enn dauðarefsingar og nokkur þeirra stunda enn aftökur af miklum móð, Texas þar lang fremst í flokki. Eitur í æð hefur verið algengasta aðferðin undanfarna áratugi, þar sem banvænni blöndu er dælt í fangann frammi fyrir hópi áhorfenda. Aðferðin, og reyndar dauðarefsingar yfir höfuð, hafa lengi átt undir högg að sækja vestanhafs og fjölmörg mál verið rekin um hvort iðjan standist mælikvarðann um „grimmilegar og óvenjulegar“ refsingar (e. Cruel and unusual punishment). Andstæðingar refsinganna hafa enn ekki haft erindi sem erfiði og ólíklegt er að svo verði í bráð eftir að Trump forseti skipaði íhaldssaman dómara í laust sæti við hæstarétt landsins síðasta sumar. Aftur á móti hefur hjálpin borist úr óvæntri átt. Þannig hafa evrópsk lyfjafyrirtæki, t.a.m. dönsk og íslensk, neitað að selja bandarískum yfirvöldum tiltekin lyf ef til stendur að nota þau við aftökur og m.a. höfðað mál gegn tilteknum ríkjum við slíkar aðstæður – hafi lyfin þegar verið keypt. Byssukúla, gasklefi eða rafmagnsstóll Ætla mætti að þessi óheppilega staða ylli því að dauðarefsingum yrði einfaldlega hætt. Svo er þó ekki – og hafa ríki á borð við Nevada og Arkansas leitað allra leiða til að geta haldið áfram að drepa. Þá eru sum ríki þegar með aðrar „lausnir“. Þannig býður Utah dauðadæmdum föngum t.a.m. þann möguleika að láta reyra sig við stól og fá svo byssukúlur í hjartað, yfirvöld í Flórída bjóða upp á rafmagnsstól og í Arizona geta fangar valið að kveðja þessa jarðvist í gasklefa. Líklega þarf ekki að hafa mörg orð um hvaða hugrenningatengsl síðastnefndi valmöguleikinn vekur, þegar litið er stutt aftur í mannkynssögunni. Þó andstaða hafi aukist til muna undanfarin ár hefur meirihluti Bandaríkjamanna stutt notkun dauðarefsinga í gegnum tíðina og stuðst við rök á borð við að hinir dæmdu eigi refsinguna skilið, þær fæli mögulega brotamenn frá áformum sínum og séu ódýrari leið en að hýsa dæmda morðingja ævilangt í fangelsi. Samtök á borð við Amnesty, HRW og fleiri hafa hins vegar hrakið síðarnefndu tvö sjónarmiðin og bent á að engin gögn sýni fram á fælingarmátt dauðarefsinga. Enn fremur kosti slík refsing umtalsvert meira á hvern fanga heldur en ævilangt fangelsi, m.a. vegna þess hve áfrýjunarferlið er langt. Aukinheldur er erfitt að flýja þá staðreynd að dauðarefsing verður ekki aftur tekin. Áhugasömum er bent á að fletta upp nöfnum á borð við Cameron Todd Willingham, Troy Davis, George Stinney og Eddie Slovik – örfá dæmi af mörgum þar sem kannski hefði mátt hugsa sig tvisvar um áður en ákveðið var að taka líf. Vestrænir leiðtogar vilja drepa meira Það vekur því óneitanlega ugg að ýmsir stjórnmálamenn á Vesturlöndum hafa undanfarin misseri talað fyrir aukinni notkun eða endurvakningu dauðarefsinga. Trump Bandaríkjaforseti hefur um árabil verið ötull stuðningsmaður slíkra refsinga og hvatti m.a. til auknar notkunar þeirra í máli „Central Park skokkarans“ árið 1989, þar sem fimm ungir menn voru sakfelldir fyrir hrottalega árás. Sakfellingardómunum var hins vegar snúið ríflega áratug síðar og mönnunum sleppt lausum, en þeir höfðu blessunarlega ekki verið dauðadæmdir og aflífaðir. Trump hefur jafnframt látið í veðri vaka að skynsamlegt gæti verið að víkka gildissvið dauðarefsinga í Bandaríkjunum og láta þær t.a.m. ná til fíkniefnasmyglara. Þá hefur ungverski forsætisráðherrann Viktor Orban ljáð máls á möguleikanum á því að endurvekja dauðarefsingu í landinu, flokkur fyrrum franska forsetaframbjóðandans Marine Le Pen gerði slíkt hið sama og nokkrir breskir þingmenn hafa enn fremur hvatt til þess að möguleikinn verði skoðaður þar í landi. Íslendingar hættu fyrir 200 árum Velta má fyrir sér hvort íbúafjöldinn í ríkjum á borð við Kína, Pakistan og Bandaríkin – sem öll beita enn dauðarefsingum af krafti, eigi þátt í því að svo sé. Þannig er eflaust auðveldara fyrir hinn almenna borgara að leiða aftökur hjá sér þegar innbyrðis tengsl í samfélaginu eru ekki í neinni líkingu við það sem t.d. þekkist hér á landi. Þetta stöðvaði þó ekki Brúnei, ríflega 400 þúsund manna þjóð, í að lögleiða aftökur með ýmsum hrottalegum aðferðum fyrir nýja „glæpi“ á dögunum. Þannig geta m.a. þeir sem leyfa sér að vera þeir sjálfir og elska einstaklinga af sama kyni nú átt von á að vera grýttir til dauða fyrir háttsemi sína. Alltént, hvort sem því ræður smæð landsins eða einfaldlega heilbrigð skynsemi, hefur enginn verið tekinn af lífi á Íslandi frá árinu 1830 og dauðarefsing verið bönnuð um árabil. Í hinni góðu og gildu stjórnarskrá Íslands segir enn fremur að aldrei megi kveða á um hana í lögum. Utanríkisráðherra var ómyrkur í máli á samfélagsmiðlum í kjölfar hryllingsins í Sádi-Arabíu í síðustu viku og fordæmdi alla notkun dauðarefsinga. Það er sannarlega mikilvægt að vestræn lýðræðisríki taki skýra afstöðu þegar fjölmargir eru á hverjum einasta degi enn drepnir, í nafni laga. Höfundur er sjónvarpsmaður og laganemi
Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun
Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir Skoðun
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar
Skoðun Farsælar forvarnir í þágu barna í Reykjavík Guðrún Halla Jónsdóttir,Óskar Dýrmundur Ólafsson skrifar
Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun
Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir Skoðun