Tengsl milli líkamsþyngdar og krabbameina – hvað er til ráða? Jóhanna E. Torfadóttir skrifar 14. nóvember 2018 16:32 Hár líkamsþyngdarstuðull er staðfestur áhættuþáttur krabbameina í 12 líffærum. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu á vegum Alþjóðakrabbameinssjóðisins (WCRF) sem birt var fyrr á þessu ári. Líkamsþyngdarstuðull (þyngd deilt með hæð í öðru veldi) hefur verið notaður í rannsóknum til að meta tengsl við sjúkdóma og dánartíðni. Almennt er lægsta sjúkdóms- og dánartíðni meðal einstaklinga sem eru með líkamsþyngdarstuðul á bilinu 18,5 til 25 kg/m2. Þó að ekki sé hægt að gera greinarmun á fitu- og vöðvamassa út frá líkamsþyngdarstuðli og hann henti því verr til að meta heilsu á einstaklingsgrundvelli þá hentar líkamsþyngdarstuðullinn ágætlega til að rannsaka hópa fólks. Áhætta á krabbameini í eftirtöldum líffærum hækkar með hækkandi líkamsþyngdarstuðli (BMI):VélindaBrisiGallblöðruLifurRistli og endaþarmiBrjóstum – greint eftir tíðarhvörfLegiEggjastokkumNýrumMunni, koki og barkarkýliMaga (magaop)Blöðruhálskirtli – langt gengið meinHvað er til ráða?Í skýrslu Alþjóðakrabbameinsrannsóknasjóðsins eru gefnar ráðleggingar til að stuðla að hæfilegri líkamsþyngd og koma í veg fyrir þyngdaraukningu. Þær eru helstar:Hreyfum okkur daglega (minnst 30 mínútur samanlagt á dag t.d. ganga, hjóla, synda og fleira í þeim dúr).Takmörkum skjátíma utan vinnu og skóla (sjónvarp, tölva og snjallsími)Borðum ríflega af heilkornavörum, grænmeti, ávöxtum og baunumTakmörkum neyslu á unnum matvælum sem innihalda mikið af fitu, sterkju og/eða sykriTakmörkum neyslu á drykkjum sem innihalda sykur Þessar ráðleggingar eru í samræmi við þær almennu ráðleggingar um mataræði sem Embætti landlæknis gefur til að tryggja að líkaminn fái nauðsynleg næringarefni og stuðla að góðri heilsu auk þess að minnka líkur á ýmsum langvinnum sjúkdómum, þar með talið krabbameinum. Mikilvægt er að stjórnvöld stuðli að bættri lýðheilsu þjóðarinna. Í þessu tilliti má geta þess að sykurskattur lagður á drykki sem innihalda sykur og/eða sætuefni hefur dregið úr neyslu þessara drykkja bæði í Kaliforníu og Mexíkó (1, 2, 3). Einnig má nefna jákvætt framtak margra vinnustaða að hvetja til hreyfingar til og frá vinnu og meðan á vinnutíma stendur ásamt því að bjóða uppá fjölbreyttan og hollan mat á vinnutíma. Þess konar framtak getur verið jákvæður þáttur í forvörnum gegn margvíslegum sjúkdómum, haft jákvæð áhrif á starfsánægju og mögulega fækkað veikindadögum.Staðan á ÍslandiÍ norrænni rannsókn frá 2017 sem unnin var í samstarfi við Krabbameinsskrá Íslands, var reiknað út hvað hægt væri að koma í veg fyrir mörg krabbameinstilvik á Norðurlöndunum útfrá tíðni ofþyngdar og offitu. Í rannsókninni kemur meðal annars fram að ef að tíðni ofþyngdar og offitu hefði verið 0% á Íslandi árið 2016 þá hefði verið hægt að koma í veg fyrir 13% af krabbameinsgerðum sem tengjast ofþyngd og offitu næstu 30 árin, eða 3000 krabbamein. Mestu áhrifin sáust fyrir krabbamein í brjóstum og ristli en einnig mátti greina mestu hlutfallslegu lækkunina fyrir mein í legbol og vélinda. Ef tíðni ofþyngdar og offitu myndi lækka um 50% á næstu 20 árum þá myndi krabbameinstilvikum fækka um 1050 (5%). Í samanburði við hin Norðurlöndin væri hlutfallslega hægt að koma í veg fyrir fleiri krabbameinstilvik hérlendis þar sem offita fullorðinna er algengari á Íslandi. Þátttakendur í landskönnunum um mataræði Íslendinga hafa gefið upplýsingar um hæð og þyngd á undanförnum áratugum og samkvæmt þessum rannsóknum jókst tíðni offitu meðal fullorðinna frá því að vera 8% árið 1990 upp í 21% árið 2011. Einnig hefur upplýsingum um hæð og þyngd landsmanna verið safnað í rannsókninni „Heilsa & líðan“ á vegum Embættisins og þar sést áframhaldandi aukning í offitu meðal landsmanna. Slík þróun hefur ekki sést undanfarin ár hjá grunnskólabörnum á höfuðborgarsvæðinu þar sem tíðni offitu hefur staðið í stað eða jafnvel minnkað og því mikilvægt að huga áfram vel að umgjörð grunnskóla en líka framhaldsskóla, háskóla og vinnustaða á landinu til að auðvelda öllum aðgengi að hollum og fjölbreyttum máltíðum og hreyfingu en líka að sérfræðingum sem sérhæfa sig í heilsutengdum málefnum. Aukin offita meðal landsmanna undirstrikar þörfina fyrir forvarnir og meðferðarmöguleika hjá stjórnvöldum, svo sem að koma á sykurskatti á gosdrykki en rannsóknir sýna bein tengsl milli neyslu slíkra drykkja og þyngdaraukningar. Sé komið í veg fyrir þyngdaraukningu á fullorðinsárum er dregið úr líkunum á að einstaklingur fái sykursýki af gerðinni tvö, hjarta- og æðasjúkdóma og ýmsar gerðir krabbameina.Höfundur er Jóhanna E. Torfadóttir, næringar- og lýðheilsufræðingur og fræðslufulltrúi hjá Krabbameinsfélaginu.Heimildir 1: https://www.bmj.com/content/352/bmj.h6704 2: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28228484 3: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Impact+of+the+Berkeley+Excise+Tax+on+Sugar-Sweetened+Beverage+Consumption Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir Skoðun Hver er pælingin? Ásgeir Brynjar Torfason Skoðun Tímaskekkja á 21. öldinni Valerio Gargiulo Skoðun Sögufölsun eytt í kyrrþey Hjörtur Hjartarson Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon Skoðun Satt og logið Bryndís Schram Skoðun Vopn, sprengjur og annað eins Árný Björg Blandon Skoðun Skoðun Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir skrifar Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vopn, sprengjur og annað eins Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir skrifar Skoðun Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir skrifar Skoðun Tímaskekkja á 21. öldinni Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Hver er pælingin? Ásgeir Brynjar Torfason skrifar Skoðun Í átt að velsæld á nokkrum mínútum Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Er fyrirmyndarríkið Ísland í ruslflokki í sorpmálum? Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Takk fyrir vettlingana! Hópur foreldra leikskólabarna í Reykjavík skrifar Skoðun Hvað varð um samveruna? Hildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Listir og velferð Kristín Valsdóttir skrifar Skoðun Er forsetaframbjóðendum umhugað um dýravernd? Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Þegar þú vilt miklu meira bákn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Að hafa áhrif á nærumhverfi sitt Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Satt og logið Bryndís Schram skrifar Skoðun Alþjóðlegi leiðsöguhundadagurinn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson skrifar Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Sjá meira
Hár líkamsþyngdarstuðull er staðfestur áhættuþáttur krabbameina í 12 líffærum. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu á vegum Alþjóðakrabbameinssjóðisins (WCRF) sem birt var fyrr á þessu ári. Líkamsþyngdarstuðull (þyngd deilt með hæð í öðru veldi) hefur verið notaður í rannsóknum til að meta tengsl við sjúkdóma og dánartíðni. Almennt er lægsta sjúkdóms- og dánartíðni meðal einstaklinga sem eru með líkamsþyngdarstuðul á bilinu 18,5 til 25 kg/m2. Þó að ekki sé hægt að gera greinarmun á fitu- og vöðvamassa út frá líkamsþyngdarstuðli og hann henti því verr til að meta heilsu á einstaklingsgrundvelli þá hentar líkamsþyngdarstuðullinn ágætlega til að rannsaka hópa fólks. Áhætta á krabbameini í eftirtöldum líffærum hækkar með hækkandi líkamsþyngdarstuðli (BMI):VélindaBrisiGallblöðruLifurRistli og endaþarmiBrjóstum – greint eftir tíðarhvörfLegiEggjastokkumNýrumMunni, koki og barkarkýliMaga (magaop)Blöðruhálskirtli – langt gengið meinHvað er til ráða?Í skýrslu Alþjóðakrabbameinsrannsóknasjóðsins eru gefnar ráðleggingar til að stuðla að hæfilegri líkamsþyngd og koma í veg fyrir þyngdaraukningu. Þær eru helstar:Hreyfum okkur daglega (minnst 30 mínútur samanlagt á dag t.d. ganga, hjóla, synda og fleira í þeim dúr).Takmörkum skjátíma utan vinnu og skóla (sjónvarp, tölva og snjallsími)Borðum ríflega af heilkornavörum, grænmeti, ávöxtum og baunumTakmörkum neyslu á unnum matvælum sem innihalda mikið af fitu, sterkju og/eða sykriTakmörkum neyslu á drykkjum sem innihalda sykur Þessar ráðleggingar eru í samræmi við þær almennu ráðleggingar um mataræði sem Embætti landlæknis gefur til að tryggja að líkaminn fái nauðsynleg næringarefni og stuðla að góðri heilsu auk þess að minnka líkur á ýmsum langvinnum sjúkdómum, þar með talið krabbameinum. Mikilvægt er að stjórnvöld stuðli að bættri lýðheilsu þjóðarinna. Í þessu tilliti má geta þess að sykurskattur lagður á drykki sem innihalda sykur og/eða sætuefni hefur dregið úr neyslu þessara drykkja bæði í Kaliforníu og Mexíkó (1, 2, 3). Einnig má nefna jákvætt framtak margra vinnustaða að hvetja til hreyfingar til og frá vinnu og meðan á vinnutíma stendur ásamt því að bjóða uppá fjölbreyttan og hollan mat á vinnutíma. Þess konar framtak getur verið jákvæður þáttur í forvörnum gegn margvíslegum sjúkdómum, haft jákvæð áhrif á starfsánægju og mögulega fækkað veikindadögum.Staðan á ÍslandiÍ norrænni rannsókn frá 2017 sem unnin var í samstarfi við Krabbameinsskrá Íslands, var reiknað út hvað hægt væri að koma í veg fyrir mörg krabbameinstilvik á Norðurlöndunum útfrá tíðni ofþyngdar og offitu. Í rannsókninni kemur meðal annars fram að ef að tíðni ofþyngdar og offitu hefði verið 0% á Íslandi árið 2016 þá hefði verið hægt að koma í veg fyrir 13% af krabbameinsgerðum sem tengjast ofþyngd og offitu næstu 30 árin, eða 3000 krabbamein. Mestu áhrifin sáust fyrir krabbamein í brjóstum og ristli en einnig mátti greina mestu hlutfallslegu lækkunina fyrir mein í legbol og vélinda. Ef tíðni ofþyngdar og offitu myndi lækka um 50% á næstu 20 árum þá myndi krabbameinstilvikum fækka um 1050 (5%). Í samanburði við hin Norðurlöndin væri hlutfallslega hægt að koma í veg fyrir fleiri krabbameinstilvik hérlendis þar sem offita fullorðinna er algengari á Íslandi. Þátttakendur í landskönnunum um mataræði Íslendinga hafa gefið upplýsingar um hæð og þyngd á undanförnum áratugum og samkvæmt þessum rannsóknum jókst tíðni offitu meðal fullorðinna frá því að vera 8% árið 1990 upp í 21% árið 2011. Einnig hefur upplýsingum um hæð og þyngd landsmanna verið safnað í rannsókninni „Heilsa & líðan“ á vegum Embættisins og þar sést áframhaldandi aukning í offitu meðal landsmanna. Slík þróun hefur ekki sést undanfarin ár hjá grunnskólabörnum á höfuðborgarsvæðinu þar sem tíðni offitu hefur staðið í stað eða jafnvel minnkað og því mikilvægt að huga áfram vel að umgjörð grunnskóla en líka framhaldsskóla, háskóla og vinnustaða á landinu til að auðvelda öllum aðgengi að hollum og fjölbreyttum máltíðum og hreyfingu en líka að sérfræðingum sem sérhæfa sig í heilsutengdum málefnum. Aukin offita meðal landsmanna undirstrikar þörfina fyrir forvarnir og meðferðarmöguleika hjá stjórnvöldum, svo sem að koma á sykurskatti á gosdrykki en rannsóknir sýna bein tengsl milli neyslu slíkra drykkja og þyngdaraukningar. Sé komið í veg fyrir þyngdaraukningu á fullorðinsárum er dregið úr líkunum á að einstaklingur fái sykursýki af gerðinni tvö, hjarta- og æðasjúkdóma og ýmsar gerðir krabbameina.Höfundur er Jóhanna E. Torfadóttir, næringar- og lýðheilsufræðingur og fræðslufulltrúi hjá Krabbameinsfélaginu.Heimildir 1: https://www.bmj.com/content/352/bmj.h6704 2: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28228484 3: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Impact+of+the+Berkeley+Excise+Tax+on+Sugar-Sweetened+Beverage+Consumption
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar