Tengsl milli líkamsþyngdar og krabbameina – hvað er til ráða? Jóhanna E. Torfadóttir skrifar 14. nóvember 2018 16:32 Hár líkamsþyngdarstuðull er staðfestur áhættuþáttur krabbameina í 12 líffærum. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu á vegum Alþjóðakrabbameinssjóðisins (WCRF) sem birt var fyrr á þessu ári. Líkamsþyngdarstuðull (þyngd deilt með hæð í öðru veldi) hefur verið notaður í rannsóknum til að meta tengsl við sjúkdóma og dánartíðni. Almennt er lægsta sjúkdóms- og dánartíðni meðal einstaklinga sem eru með líkamsþyngdarstuðul á bilinu 18,5 til 25 kg/m2. Þó að ekki sé hægt að gera greinarmun á fitu- og vöðvamassa út frá líkamsþyngdarstuðli og hann henti því verr til að meta heilsu á einstaklingsgrundvelli þá hentar líkamsþyngdarstuðullinn ágætlega til að rannsaka hópa fólks. Áhætta á krabbameini í eftirtöldum líffærum hækkar með hækkandi líkamsþyngdarstuðli (BMI):VélindaBrisiGallblöðruLifurRistli og endaþarmiBrjóstum – greint eftir tíðarhvörfLegiEggjastokkumNýrumMunni, koki og barkarkýliMaga (magaop)Blöðruhálskirtli – langt gengið meinHvað er til ráða?Í skýrslu Alþjóðakrabbameinsrannsóknasjóðsins eru gefnar ráðleggingar til að stuðla að hæfilegri líkamsþyngd og koma í veg fyrir þyngdaraukningu. Þær eru helstar:Hreyfum okkur daglega (minnst 30 mínútur samanlagt á dag t.d. ganga, hjóla, synda og fleira í þeim dúr).Takmörkum skjátíma utan vinnu og skóla (sjónvarp, tölva og snjallsími)Borðum ríflega af heilkornavörum, grænmeti, ávöxtum og baunumTakmörkum neyslu á unnum matvælum sem innihalda mikið af fitu, sterkju og/eða sykriTakmörkum neyslu á drykkjum sem innihalda sykur Þessar ráðleggingar eru í samræmi við þær almennu ráðleggingar um mataræði sem Embætti landlæknis gefur til að tryggja að líkaminn fái nauðsynleg næringarefni og stuðla að góðri heilsu auk þess að minnka líkur á ýmsum langvinnum sjúkdómum, þar með talið krabbameinum. Mikilvægt er að stjórnvöld stuðli að bættri lýðheilsu þjóðarinna. Í þessu tilliti má geta þess að sykurskattur lagður á drykki sem innihalda sykur og/eða sætuefni hefur dregið úr neyslu þessara drykkja bæði í Kaliforníu og Mexíkó (1, 2, 3). Einnig má nefna jákvætt framtak margra vinnustaða að hvetja til hreyfingar til og frá vinnu og meðan á vinnutíma stendur ásamt því að bjóða uppá fjölbreyttan og hollan mat á vinnutíma. Þess konar framtak getur verið jákvæður þáttur í forvörnum gegn margvíslegum sjúkdómum, haft jákvæð áhrif á starfsánægju og mögulega fækkað veikindadögum.Staðan á ÍslandiÍ norrænni rannsókn frá 2017 sem unnin var í samstarfi við Krabbameinsskrá Íslands, var reiknað út hvað hægt væri að koma í veg fyrir mörg krabbameinstilvik á Norðurlöndunum útfrá tíðni ofþyngdar og offitu. Í rannsókninni kemur meðal annars fram að ef að tíðni ofþyngdar og offitu hefði verið 0% á Íslandi árið 2016 þá hefði verið hægt að koma í veg fyrir 13% af krabbameinsgerðum sem tengjast ofþyngd og offitu næstu 30 árin, eða 3000 krabbamein. Mestu áhrifin sáust fyrir krabbamein í brjóstum og ristli en einnig mátti greina mestu hlutfallslegu lækkunina fyrir mein í legbol og vélinda. Ef tíðni ofþyngdar og offitu myndi lækka um 50% á næstu 20 árum þá myndi krabbameinstilvikum fækka um 1050 (5%). Í samanburði við hin Norðurlöndin væri hlutfallslega hægt að koma í veg fyrir fleiri krabbameinstilvik hérlendis þar sem offita fullorðinna er algengari á Íslandi. Þátttakendur í landskönnunum um mataræði Íslendinga hafa gefið upplýsingar um hæð og þyngd á undanförnum áratugum og samkvæmt þessum rannsóknum jókst tíðni offitu meðal fullorðinna frá því að vera 8% árið 1990 upp í 21% árið 2011. Einnig hefur upplýsingum um hæð og þyngd landsmanna verið safnað í rannsókninni „Heilsa & líðan“ á vegum Embættisins og þar sést áframhaldandi aukning í offitu meðal landsmanna. Slík þróun hefur ekki sést undanfarin ár hjá grunnskólabörnum á höfuðborgarsvæðinu þar sem tíðni offitu hefur staðið í stað eða jafnvel minnkað og því mikilvægt að huga áfram vel að umgjörð grunnskóla en líka framhaldsskóla, háskóla og vinnustaða á landinu til að auðvelda öllum aðgengi að hollum og fjölbreyttum máltíðum og hreyfingu en líka að sérfræðingum sem sérhæfa sig í heilsutengdum málefnum. Aukin offita meðal landsmanna undirstrikar þörfina fyrir forvarnir og meðferðarmöguleika hjá stjórnvöldum, svo sem að koma á sykurskatti á gosdrykki en rannsóknir sýna bein tengsl milli neyslu slíkra drykkja og þyngdaraukningar. Sé komið í veg fyrir þyngdaraukningu á fullorðinsárum er dregið úr líkunum á að einstaklingur fái sykursýki af gerðinni tvö, hjarta- og æðasjúkdóma og ýmsar gerðir krabbameina.Höfundur er Jóhanna E. Torfadóttir, næringar- og lýðheilsufræðingur og fræðslufulltrúi hjá Krabbameinsfélaginu.Heimildir 1: https://www.bmj.com/content/352/bmj.h6704 2: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28228484 3: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Impact+of+the+Berkeley+Excise+Tax+on+Sugar-Sweetened+Beverage+Consumption Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Það sem býr í Höllu Hrund Viðar Hreinsson Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson Skoðun Okkar forseti Þráinn Farestveit Skoðun Versta kerfi í heimi? Sigurjón Þórðarson Skoðun Garðbæingur á ímyndunarbömmer í Nígeríu Kristín Ólafsdóttir Skoðun Starfsgetumat gæti kostað líf Svanberg Hreinsson Skoðun Er Evrópa að hverfa af kortinu? Guðmundur Einarsson Skoðun Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson Skoðun Réttlætingar og lygar Ísraels Yousef Tamimi Skoðun Ekki hika við að kjósa með hjartanu Rósa Steinunn Solveigar Sturludóttir Skoðun Skoðun Skoðun Einfaldara fyrirkomulag tilvísana Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Málið á að endurspegla fólkið í landinu Birta Björnsdóttir skrifar Skoðun Hreyfing og tengsl Jóhanna Stefáns Bjarkardóttir skrifar Skoðun Eru byssur meira fullorðins? Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Ríkisbáknið fyrir sig Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Hjartastaður – hvaðan ertu? Anna Sigríður Melsteð skrifar Skoðun Er Evrópa að hverfa af kortinu? Guðmundur Einarsson skrifar Skoðun Garðbæingur á ímyndunarbömmer í Nígeríu Kristín Ólafsdóttir skrifar Skoðun Úkraínustríðið, skotvopnakaup Íslands og NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Okkar forseti Þráinn Farestveit skrifar Skoðun Ekki hika við að kjósa með hjartanu Rósa Steinunn Solveigar Sturludóttir skrifar Skoðun Tíminn er núna, stöðvum hvalveiðar! Hópur andstæðinga hvalveiða skrifar Skoðun Starfsgetumat gæti kostað líf Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Starfsgetumat er kerfisbreytingin - ekki dass af báðu í mixtúru fyrir aumingja! María Pétursdóttir skrifar Skoðun Það sem býr í Höllu Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson skrifar Skoðun Fjórða læknaferðin endurgreidd Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Réttlætingar og lygar Ísraels Yousef Tamimi skrifar Skoðun Versta kerfi í heimi? Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Má ég taka þátt … í lífinu? Vilhjálmur Hjálmarsson skrifar Skoðun Með réttlætið að leiðarljósi Bergdís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Sterk, rökföst og réttsýn rödd skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir - Minn forseti Valdimar Óskarsson skrifar Skoðun Styðjum Katrínu Jakobsdóttur Gerður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hvaðan kemur þessi ótti við tilfinningar? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Lyf og dáleiðsla Hannes Björnsson skrifar Skoðun Hvað þarf til að forseti beiti málskotsrétti? Salvör Nordal skrifar Skoðun Kosningar nálgast Halldóra Æsa Aradóttir skrifar Skoðun Auðlindirnar okkar Hólmfríður Sigþórsdóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Sjá meira
Hár líkamsþyngdarstuðull er staðfestur áhættuþáttur krabbameina í 12 líffærum. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu á vegum Alþjóðakrabbameinssjóðisins (WCRF) sem birt var fyrr á þessu ári. Líkamsþyngdarstuðull (þyngd deilt með hæð í öðru veldi) hefur verið notaður í rannsóknum til að meta tengsl við sjúkdóma og dánartíðni. Almennt er lægsta sjúkdóms- og dánartíðni meðal einstaklinga sem eru með líkamsþyngdarstuðul á bilinu 18,5 til 25 kg/m2. Þó að ekki sé hægt að gera greinarmun á fitu- og vöðvamassa út frá líkamsþyngdarstuðli og hann henti því verr til að meta heilsu á einstaklingsgrundvelli þá hentar líkamsþyngdarstuðullinn ágætlega til að rannsaka hópa fólks. Áhætta á krabbameini í eftirtöldum líffærum hækkar með hækkandi líkamsþyngdarstuðli (BMI):VélindaBrisiGallblöðruLifurRistli og endaþarmiBrjóstum – greint eftir tíðarhvörfLegiEggjastokkumNýrumMunni, koki og barkarkýliMaga (magaop)Blöðruhálskirtli – langt gengið meinHvað er til ráða?Í skýrslu Alþjóðakrabbameinsrannsóknasjóðsins eru gefnar ráðleggingar til að stuðla að hæfilegri líkamsþyngd og koma í veg fyrir þyngdaraukningu. Þær eru helstar:Hreyfum okkur daglega (minnst 30 mínútur samanlagt á dag t.d. ganga, hjóla, synda og fleira í þeim dúr).Takmörkum skjátíma utan vinnu og skóla (sjónvarp, tölva og snjallsími)Borðum ríflega af heilkornavörum, grænmeti, ávöxtum og baunumTakmörkum neyslu á unnum matvælum sem innihalda mikið af fitu, sterkju og/eða sykriTakmörkum neyslu á drykkjum sem innihalda sykur Þessar ráðleggingar eru í samræmi við þær almennu ráðleggingar um mataræði sem Embætti landlæknis gefur til að tryggja að líkaminn fái nauðsynleg næringarefni og stuðla að góðri heilsu auk þess að minnka líkur á ýmsum langvinnum sjúkdómum, þar með talið krabbameinum. Mikilvægt er að stjórnvöld stuðli að bættri lýðheilsu þjóðarinna. Í þessu tilliti má geta þess að sykurskattur lagður á drykki sem innihalda sykur og/eða sætuefni hefur dregið úr neyslu þessara drykkja bæði í Kaliforníu og Mexíkó (1, 2, 3). Einnig má nefna jákvætt framtak margra vinnustaða að hvetja til hreyfingar til og frá vinnu og meðan á vinnutíma stendur ásamt því að bjóða uppá fjölbreyttan og hollan mat á vinnutíma. Þess konar framtak getur verið jákvæður þáttur í forvörnum gegn margvíslegum sjúkdómum, haft jákvæð áhrif á starfsánægju og mögulega fækkað veikindadögum.Staðan á ÍslandiÍ norrænni rannsókn frá 2017 sem unnin var í samstarfi við Krabbameinsskrá Íslands, var reiknað út hvað hægt væri að koma í veg fyrir mörg krabbameinstilvik á Norðurlöndunum útfrá tíðni ofþyngdar og offitu. Í rannsókninni kemur meðal annars fram að ef að tíðni ofþyngdar og offitu hefði verið 0% á Íslandi árið 2016 þá hefði verið hægt að koma í veg fyrir 13% af krabbameinsgerðum sem tengjast ofþyngd og offitu næstu 30 árin, eða 3000 krabbamein. Mestu áhrifin sáust fyrir krabbamein í brjóstum og ristli en einnig mátti greina mestu hlutfallslegu lækkunina fyrir mein í legbol og vélinda. Ef tíðni ofþyngdar og offitu myndi lækka um 50% á næstu 20 árum þá myndi krabbameinstilvikum fækka um 1050 (5%). Í samanburði við hin Norðurlöndin væri hlutfallslega hægt að koma í veg fyrir fleiri krabbameinstilvik hérlendis þar sem offita fullorðinna er algengari á Íslandi. Þátttakendur í landskönnunum um mataræði Íslendinga hafa gefið upplýsingar um hæð og þyngd á undanförnum áratugum og samkvæmt þessum rannsóknum jókst tíðni offitu meðal fullorðinna frá því að vera 8% árið 1990 upp í 21% árið 2011. Einnig hefur upplýsingum um hæð og þyngd landsmanna verið safnað í rannsókninni „Heilsa & líðan“ á vegum Embættisins og þar sést áframhaldandi aukning í offitu meðal landsmanna. Slík þróun hefur ekki sést undanfarin ár hjá grunnskólabörnum á höfuðborgarsvæðinu þar sem tíðni offitu hefur staðið í stað eða jafnvel minnkað og því mikilvægt að huga áfram vel að umgjörð grunnskóla en líka framhaldsskóla, háskóla og vinnustaða á landinu til að auðvelda öllum aðgengi að hollum og fjölbreyttum máltíðum og hreyfingu en líka að sérfræðingum sem sérhæfa sig í heilsutengdum málefnum. Aukin offita meðal landsmanna undirstrikar þörfina fyrir forvarnir og meðferðarmöguleika hjá stjórnvöldum, svo sem að koma á sykurskatti á gosdrykki en rannsóknir sýna bein tengsl milli neyslu slíkra drykkja og þyngdaraukningar. Sé komið í veg fyrir þyngdaraukningu á fullorðinsárum er dregið úr líkunum á að einstaklingur fái sykursýki af gerðinni tvö, hjarta- og æðasjúkdóma og ýmsar gerðir krabbameina.Höfundur er Jóhanna E. Torfadóttir, næringar- og lýðheilsufræðingur og fræðslufulltrúi hjá Krabbameinsfélaginu.Heimildir 1: https://www.bmj.com/content/352/bmj.h6704 2: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28228484 3: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Impact+of+the+Berkeley+Excise+Tax+on+Sugar-Sweetened+Beverage+Consumption
Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson Skoðun
Skoðun Starfsgetumat er kerfisbreytingin - ekki dass af báðu í mixtúru fyrir aumingja! María Pétursdóttir skrifar
Skoðun Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson skrifar
Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson Skoðun