Ýmis glæpagengi í Rússlandi, meðal annars í Tsjetsjeníu, hafa undir höndum nægilegt magn af taugaeitri af gerðinni Novichok til þess að drepa hundruð manna. Efnavopnið var til að mynda notað til að drepa bankamanninn Ívan Kívelídí árið 1995. Þetta er á meðal þess sem kom fram í umfjöllun sem rússneski miðillinn Novaya Gazeta birti í gær.

Novaya Gazeta hefur gögnin úr réttarhöldunum í og rannsókn á Kívelídí-málinu undir höndum. Miðillinn er einn af stærstu rússnesku miðlunum sem gagnrýna ríkisstjórn Vladímírs Pútín forseta. Frá aldamótum hafa sex blaðamenn Novaya Gazeta verið myrtir er þeir rannsökuðu ýmis mál.

Novichok-taugaeitur var notað í tilræðinu við fyrrverandi gagnnjósnarann Sergei Skrípal og Júlíu dóttur hans í Salisbury í Bretlandi fyrr í mánuðinum. Málið hefur haft mikils háttar áhrif á samskipti Breta og Rússa. Bretar saka Rússa um að hafa staðið að árásinni. Hafa Bretar og bandamenn þeirra gagnrýnt Rússa harðlega og sakað um þessa fyrstu efnavopnaárás í evrópskri borg í áratugi.

Í gær tilkynnti ESB að sendiherra sambandsins í Rússlandi yrði afturkallaður. Sergei Lavrov, utanríkisráðherra Rússa, sagðist harma ákvörðunina. Sagði hann Breta reyna að þvinga bandamenn sína til að taka afstöðu gegn Rússum. Augljóst væri að Bretar væru vísvitandi að reyna að gera deiluna verri.

Rússar hafa ítrekað neitað sök. Hafa þeir til að mynda sagt að Rússar framleiði engin efnavopn, verkefnum Sovétríkjanna hafi verið hætt árið 1992. Þá hafi vopnabúrinu verið eytt að fullu í fyrra.

Vasilí Nebeznja, fastafulltrúi Rússa hjá SÞ, hefur sagt að engar rannsóknir eða verkefni undir nafninu Novichok hafi farið fram í Rússlandi. María Zakharova, talsmaður utanríkisráðuneytisins, hefur sagt að hvorki Rússar né Sovétmenn hafi nokkurn tímann framleitt efnavopn undir því heiti.

Þetta stangast hins vegar á við gögnin sem Novaya Gazeta hefur undir höndum og greindi frá. Þar sögðu sérfræðingar og vitni frá því að þróun og framleiðsla á Novi­chok-eitri hefði ekki tekið enda fyrr en 1994.

Viðtal RIA Novostí, ríkismiðils sem hliðhollur er Pútín, við prófessor Leoníd Rink frá því fyrr í mánuðinum vakti athygli Novaya Gazeta og birti miðillinn útdrátt úr því samhliða umfjölluninni um Kívelídí-skjölin, sem Rink kemur reyndar einnig fyrir í.

Í upphaflegri mynd fréttarinnar var haft eftir Rink að Novichok væri ekki nafn á eitri heldur heildstæðu kerfi í kringum notkun efnavopna. Í leiðrétti mynd var hins vegar haft eftir Rink að fáránlegt væri að tala um að Novichok-eitur eða Novi­chok-verkefni væru til.

Uppfærða fréttin stangaðist því ekki á við opinbera afstöðu Rússa, að því er Novaya Gazeta greinir frá. Hins vegar stóð enn í frétt RIA Novostí að rússneski herinn hefði gefið efnavopnum nöfn eftir að hafa fengið þau í sínar hendur. Novichok væri eitt þeirra nafna.

Rink þessi var yfirheyrður vegna Kívelídí-málsins á sínum tíma og greindi Novaya Gazeta frá ummælum hans úr yfirheyrslunni í gær. Sagði Rink meðal annars frá því að hann hefði, ásamt hópi rannsakenda á rannsóknastofu á vegum yfirvalda í lokaða bænum Shíkhaní, framleitt Novichok-taugaeitur.

Hann hefði tekið eitrið heim með sér, eitt gramm í fjórum hylkjum. Ef eitrið kæmist í snertingu við húð gæti innihald eins hylkis kostað hundrað lífið. Þá sagði hann frá því að hann hefði selt manni, sem Rink vissi að ætlaði að nota eitrið á aðra manneskju, hylki á um 150.000 krónur.