Er ég neyslueining? Halldóra Kristín Thoroddsen skrifar 11. október 2017 14:30 Hvað varð um orðið borgari? Datt það út? Orð eru mögnuð, þeim fylgir máttur. Endurskilgreiningar hugtaka fylgja alltaf nýrri hugmyndafræði, nýjum skilningi eða misskilningi. Fyrsta verk boðberanna eru endurskilgreiningar. Hugtakið frelsi tökum við okkur varla í munn lengur nema þegar við eigum við síma, hugtakinu var rænt og það afbakað. Frú Thatcher skildi þetta. Fleyg er staðhæfing hennar um endalok samfélags, endalok borgarans og fæðingu neyslueiningarinnar. „There is no such thing as society.“ Neytandi er gott og gilt orð yfir þann sem „notar“ vöru eða þjónustu. Það tekur þó aðeins til einstaklings eða einstaklinga sem nota ákveðna vöru eða þjónustu. Réttindabarátta neytandans er ekki um samábyrgð, ekki um almannahag, nær ekki til annarra réttinda en þeirra að verða ekki fyrir vörusvikum. Orðið borgari er mun víðfeðmara. Borgarinn á rétt, ekki bara á góðri þjónustu og vöru heldur rétt sem byggir á samfélagssáttmála í réttarríki. Hann talar ekki fyrir sig einan eða sinn hóp heldur talar hann sem borgari í samfélagi. Hann er rödd í borgaralegu samhengi. Rödd út úr heild. Auðhyggjutímabilið tamdi sér nýja tungu. Þessi tunga litar enn samfélag okkar þó að hugmyndakerfið hafi misst trúverðugleika í flestra augum. Mannskilningur þess kerfis beinlínis útheimti það að fólk hætti að líta á sig sem borgara, í samfélagi sem hjálpast að. Maðurinn á að líta á sig sem neytanda. Ekki félaga í sjúkrasamlagi eða stéttarfélagi, heldur eigingjarna neyslueiningu. Víða hefur verið tekið upp fyrirtækja- og fjármálamálfar þar sem áður voru sótt hugtök af öðrum meiði. Skólar sem áður skilgreindu gildi sín í anda mannkærleika hafa margir hverjir uppfært þau í takt við nýmállýskuna, mállýsku sem er farin að virka undarlega nýgömul á mann. Þau eru í anda auglýsinga bankastofnana eða símafyrirtækja. „Marksækið nám, fjárfesting í framtíð.“ Samfélagsþátturinn Kastljós hefur verið endurskilgreindur sem neytendaþáttur og Gallúp spyr mig mörgum sinnum á ári hvort ég muni mæla með fyrirtækjum við vini mína. Eru margir í þannig samskiptum við fólk? Í mínum vinahópi yrði ég álitin mjög einkennileg ef ég brysti inn í samræður í tíma og ótíma og færi að mæra fyrirtæki. Flest erum við fullsödd af auglýsingum miðlanna. Nú eru uppi hugmyndir um að setja stórfelldar vegaframkvæmdir í hendur einkaaðila sem muni svo rukka almenning um vegatolla. Og hverjar eru svo röksemdarfærslurnar? Jú, mantran: „Þeir borgi sem neyti“ og sú trúarsetning sem fylgir þessu hugmyndakerfi, að peningar einkaaðila séu á einhvern hátt öðruvísi en peningar úr sameigninni, eins og verktakar sem vinni fyrir þeim séu samviskusamari og vinni fyrir minna kaupi, vandi sig betur? Í draumaríkinu átti að þurrka út tekjujöfnunaráhrif skattkerfisins á sem flestum póstum. Allir neytendur skyldu borga jafnt, veikir sterkir, ungir gamlir. Hví skyldi ég borga fyrir ljósastaur í Grafarvogi eða veg til Akureyrar? Hvernig nýtist það mér persónulega? ég sem aldrei fer af bæ. Á milli mín og veraldarinnar átti að setja upp rauf til að stinga inn korti eða teljara sem rukkaði fyrir notkun. Fyrir nýtingu á þjóðvegum, fyrir göngutúr í náttúrunni, fyrir sjúkrahúsvist og í hinum besta heimi fyrir vatn og loft. Einfalt kerfi sem átti jafnframt að gera mann svo ósköp frjálsan, þó að frjáls för á milli sveitarfélaga heyrði sögunni til. Nýmállýska fylgir nýjum draumi, Georg Orwell kallaði þetta newspeak í bók sinni „Nítján hundruð áttatíu og fjögur“. Newspeak er stýrt tungumál, sem á að koma í veg fyrir þá frjálsu hugsun, persónulegu ímynd, sjálfstjáningu og þann frjálsan vilja, sem kann að ógna ríkjandi hugmyndakerfi. Þessi greinarstúfur myndi falla undir „hugsanaglæp“ í hinum besta heimi auðhyggjunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Við erum réttindalaus Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Sjá meira
Hvað varð um orðið borgari? Datt það út? Orð eru mögnuð, þeim fylgir máttur. Endurskilgreiningar hugtaka fylgja alltaf nýrri hugmyndafræði, nýjum skilningi eða misskilningi. Fyrsta verk boðberanna eru endurskilgreiningar. Hugtakið frelsi tökum við okkur varla í munn lengur nema þegar við eigum við síma, hugtakinu var rænt og það afbakað. Frú Thatcher skildi þetta. Fleyg er staðhæfing hennar um endalok samfélags, endalok borgarans og fæðingu neyslueiningarinnar. „There is no such thing as society.“ Neytandi er gott og gilt orð yfir þann sem „notar“ vöru eða þjónustu. Það tekur þó aðeins til einstaklings eða einstaklinga sem nota ákveðna vöru eða þjónustu. Réttindabarátta neytandans er ekki um samábyrgð, ekki um almannahag, nær ekki til annarra réttinda en þeirra að verða ekki fyrir vörusvikum. Orðið borgari er mun víðfeðmara. Borgarinn á rétt, ekki bara á góðri þjónustu og vöru heldur rétt sem byggir á samfélagssáttmála í réttarríki. Hann talar ekki fyrir sig einan eða sinn hóp heldur talar hann sem borgari í samfélagi. Hann er rödd í borgaralegu samhengi. Rödd út úr heild. Auðhyggjutímabilið tamdi sér nýja tungu. Þessi tunga litar enn samfélag okkar þó að hugmyndakerfið hafi misst trúverðugleika í flestra augum. Mannskilningur þess kerfis beinlínis útheimti það að fólk hætti að líta á sig sem borgara, í samfélagi sem hjálpast að. Maðurinn á að líta á sig sem neytanda. Ekki félaga í sjúkrasamlagi eða stéttarfélagi, heldur eigingjarna neyslueiningu. Víða hefur verið tekið upp fyrirtækja- og fjármálamálfar þar sem áður voru sótt hugtök af öðrum meiði. Skólar sem áður skilgreindu gildi sín í anda mannkærleika hafa margir hverjir uppfært þau í takt við nýmállýskuna, mállýsku sem er farin að virka undarlega nýgömul á mann. Þau eru í anda auglýsinga bankastofnana eða símafyrirtækja. „Marksækið nám, fjárfesting í framtíð.“ Samfélagsþátturinn Kastljós hefur verið endurskilgreindur sem neytendaþáttur og Gallúp spyr mig mörgum sinnum á ári hvort ég muni mæla með fyrirtækjum við vini mína. Eru margir í þannig samskiptum við fólk? Í mínum vinahópi yrði ég álitin mjög einkennileg ef ég brysti inn í samræður í tíma og ótíma og færi að mæra fyrirtæki. Flest erum við fullsödd af auglýsingum miðlanna. Nú eru uppi hugmyndir um að setja stórfelldar vegaframkvæmdir í hendur einkaaðila sem muni svo rukka almenning um vegatolla. Og hverjar eru svo röksemdarfærslurnar? Jú, mantran: „Þeir borgi sem neyti“ og sú trúarsetning sem fylgir þessu hugmyndakerfi, að peningar einkaaðila séu á einhvern hátt öðruvísi en peningar úr sameigninni, eins og verktakar sem vinni fyrir þeim séu samviskusamari og vinni fyrir minna kaupi, vandi sig betur? Í draumaríkinu átti að þurrka út tekjujöfnunaráhrif skattkerfisins á sem flestum póstum. Allir neytendur skyldu borga jafnt, veikir sterkir, ungir gamlir. Hví skyldi ég borga fyrir ljósastaur í Grafarvogi eða veg til Akureyrar? Hvernig nýtist það mér persónulega? ég sem aldrei fer af bæ. Á milli mín og veraldarinnar átti að setja upp rauf til að stinga inn korti eða teljara sem rukkaði fyrir notkun. Fyrir nýtingu á þjóðvegum, fyrir göngutúr í náttúrunni, fyrir sjúkrahúsvist og í hinum besta heimi fyrir vatn og loft. Einfalt kerfi sem átti jafnframt að gera mann svo ósköp frjálsan, þó að frjáls för á milli sveitarfélaga heyrði sögunni til. Nýmállýska fylgir nýjum draumi, Georg Orwell kallaði þetta newspeak í bók sinni „Nítján hundruð áttatíu og fjögur“. Newspeak er stýrt tungumál, sem á að koma í veg fyrir þá frjálsu hugsun, persónulegu ímynd, sjálfstjáningu og þann frjálsan vilja, sem kann að ógna ríkjandi hugmyndakerfi. Þessi greinarstúfur myndi falla undir „hugsanaglæp“ í hinum besta heimi auðhyggjunnar.
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun