Sprungið lífeyrissjóðskerfi Halldór Gunnarsson skrifar 14. september 2017 07:00 Árið 2013 voru starfandi hér á landi 27 lífeyrissjóðir skv. skýrslu vinnuhóps fjármála- og efnahagsráðuneytisins frá 2015 um framtíðarsýn í lífeyrismálum. Þar kemur fram að iðgjöld til sjóðanna árið 2013 voru 109,4 milljarðar, en útgreiðslur 59,5 milljarðar. Aðeins hjá 11 sjóðum námu greiðslur til lífeyrisþega meira en kr. 100 þús. á mánuði að meðaltali, og aðeins hjá 4 sjóðum nam meðaltalsgreiðsla til lífeyrisþeganna meira en kr. 200 þús. Í skýrslunni er greint frá því að frá 1969 hafi iðgjald numið 12% af dagvinnulaunum, en frá árinu 1986 hafi iðgjaldið verið greitt af öllum launum. Frá 1. júlí á þessu ári hækkaði iðgjaldagreiðslan í 14%, og á næsta ári hækkar hún í 15,5% og verður að viðbættum 6% séreignarsparnaði samtals 21,5%, þar af greiða atvinnurekendur fyrir launþega á næsta ári 11,5% og 2% af séreignarsparnaðinum. Skv. gildandi lögum eru þessar inngreiðslur til lífeyrissjóðanna ekki skattlagðar fyrr en kemur að útgreiðslu úr lífeyrissjóðunum. Árið 2013 var skattur af inngreiðslu um 40 milljarðar og sama ár skatttekjur af útgreiðslu um 23 milljarðar. Á þessu ári má áætla að ríkisjóður og sveitarfélög afhendi lífeyrissjóðunum um 70 milljarða skattgreiðslu, en fái um 40 milljarða við útgreiðslu úr sjóðunum. Þessi hækkun á lífeyrissjóðsiðgjöldum ásamt mikilli hækkun meðallauna frá 2013 til 2018 mun ekki skila sér til eigenda sinna, lífeyrissjóðsþeganna. Heldur ekki til ríkissjóðs og sveitarfélaga, sem eiga inni hjá lífeyrissjóðunum um 1.000 milljarða. Hins vegar viðheldur kerfið verðtryggðum vöxtum til bjargar sjóðunum á kostnað almennings í landinu og því vil ég segja að þetta kerfi, sem ríkissjóður fjármagnar með skattfé og heimild til töku ofurvaxta sé sprungið.Tap lífeyrissjóða, ríkissjóðs og sveitarfélaga Í Hruninu töpuðu lífeyrissjóðirnir fimm til sex hundruð milljörðum, þar af má áætla að ríkissjóður og sveitarfélög hafi tapað um tvö hundruð milljörðum af ógreiddum skatti. Fjárfestingar sjóðanna á þessum tíma hafa vissulega vakið upp margar spurningar og eðlilegt að slíkt hefði verið skoðað af óháðri rannsóknarnefnd á sama hátt og önnur álitamál í sambandi við Hrunið. En stjórnir lífeyrissjóðanna skoðuðu þetta sjálfar og kváðu upp þann dóm að ekki væri við þá að sakast, frekar en að rekstur sjóðanna kosti a.m.k. 17 milljarða á þessu ári! Afleiðingar þessara misheppnuðu fjárfestinga urðu hins vegar þær að flestir lífeyrissjóðanna þurftu að skerða verulega réttindi sjóðfélaga. Einn lífeyrissjóður var þó þar undanskilinn. Lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins, sem er ríkistryggður. Ríkið skuldar honum um fimm hundruð og sjötíu milljarða króna, sem öll þjóðin þarf að greiða, líka þeir lífeyrisþegar sem urðu fyrir réttindaskerðingu vegna veru í öðrum lífeyrissjóðum.Skerðingarnar Eftir Hrun voru sett lög um að greiðslur til einstaklinga úr almannatryggingakerfinu skyldu skerðast að fullu, krónu á móti krónu, að því marki, sem þeir fengju greitt úr lífeyrissjóði. Þetta olli því m.a. að þeir sem nutu lágra lífeyrissjóðsgreiðslna, t.d. verkafólk, bændur og láglaunafólk, fengu ekkert úr sínum lífeyrissjóði miðað við lágmarksbætur frá almannatryggingakerfinu. Að auki var gefin heimild fyrir starfsmenn Tryggingastofnunar til að skoða framtöl þeirra sem nutu bóta frá almannatryggingum, til þess að geta skoðað allar aðrar greiðslur einstaklingsins til skerðingar, sem væri þá hægt að bakfæra ári síðar á móti greiðslum. Um síðustu áramót var frítekjumark tekna lífeyrisþega með greiðslur frá TR lækkað úr 109 þúsund kr. á mánuði í 25 þúsund, þannig að þeir sem vinna sér til lífsbjargar umfram það þurfa að sæta skerðingu þeirra tekna um 73%. Hér er um hreina mismunun skattlagningar og eignaupptöku að ræða sem stenst ekki gagnvart stjórnarskrá Íslands og því hlýtur þetta lögþvingaða skerðingarkerfi að vera sprungið.Eignir lífeyrissjóðanna, verðtryggingin, vextirnir og skattarnir Samkvæmt upplýsingum frá Seðlabankanum nam hrein eign lífeyrissjóðanna 3.325 ma.kr. í lok september 2016. Aðeins 21% eignanna var bundið erlendis, þó lífeyrissjóðum sé heimilt að fjárfesta fyrir 49% erlendis. Þessi staða segir að á næsta ári þurfi sjóðirnir með 3,5% verðtryggða vexti í ávöxtunarkröfu á innlendar eignir, að knýja fram hærri tekjur af öllum eignum sínum og tryggja áframhaldandi verðtryggingu skulda hjá launþegum. Þetta skýrir hvers vegna Íslendingar einir í heiminum búa við verðtrygginguna eins og hún er, og hvers vegna hækkun húseigna og húsaleigu er reiknuð inn í vísitölu á kostnað þeirra sem skulda fé, en til hagsbóta fyrir þá fasteignaeigendur, sem ekki skulda verðtryggð lán. Salek-samkomulagið um hækkun lífeyrissjóðsgreiðslna í allt að 21,5% af launum 2018 er sprungið vegna þessarar skattlagningar, sem þekkist ekki meðal siðmenntaðra þjóða, ásamt meðferð stjórnunar og kostnaði við reksturinn. Til viðbótar „73% skattur“ á fátæka eldri borgara, ásamt frosnum skattleysismörkum, sem ekki hefur verið breytt samkvæmt lögum í samræmi við launavísitölu frá 1988.Nýtt kerfi Flokkur fólksins vill breytingu, þannig að í stað þeirra fjölda lífeyrissjóða, sem kosta lífeyrisþega í rekstrarkostnað 17 milljarða króna á ári og fær að höndla með skattfé ríkis og sveitarfélaga, mismun á inngreiðslu og útgreiðslu – á þessu ári um 30 milljarða, þá verði ríkinu falið að sjá um nýtt kerfi, en jafnframt verði þá tekist á við þá ábyrgð, sem Almannatryggingar og sjúkratryggingar áttu að bera, að allir lífeyrisþegar og öryrkjar myndu njóta viðunandi lífskjara og heilsugæslu. Höfundur er fv. sóknarprestur og stjórnarmaður í Flokki fólksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir Skoðun Skoðun Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Sjá meira
Árið 2013 voru starfandi hér á landi 27 lífeyrissjóðir skv. skýrslu vinnuhóps fjármála- og efnahagsráðuneytisins frá 2015 um framtíðarsýn í lífeyrismálum. Þar kemur fram að iðgjöld til sjóðanna árið 2013 voru 109,4 milljarðar, en útgreiðslur 59,5 milljarðar. Aðeins hjá 11 sjóðum námu greiðslur til lífeyrisþega meira en kr. 100 þús. á mánuði að meðaltali, og aðeins hjá 4 sjóðum nam meðaltalsgreiðsla til lífeyrisþeganna meira en kr. 200 þús. Í skýrslunni er greint frá því að frá 1969 hafi iðgjald numið 12% af dagvinnulaunum, en frá árinu 1986 hafi iðgjaldið verið greitt af öllum launum. Frá 1. júlí á þessu ári hækkaði iðgjaldagreiðslan í 14%, og á næsta ári hækkar hún í 15,5% og verður að viðbættum 6% séreignarsparnaði samtals 21,5%, þar af greiða atvinnurekendur fyrir launþega á næsta ári 11,5% og 2% af séreignarsparnaðinum. Skv. gildandi lögum eru þessar inngreiðslur til lífeyrissjóðanna ekki skattlagðar fyrr en kemur að útgreiðslu úr lífeyrissjóðunum. Árið 2013 var skattur af inngreiðslu um 40 milljarðar og sama ár skatttekjur af útgreiðslu um 23 milljarðar. Á þessu ári má áætla að ríkisjóður og sveitarfélög afhendi lífeyrissjóðunum um 70 milljarða skattgreiðslu, en fái um 40 milljarða við útgreiðslu úr sjóðunum. Þessi hækkun á lífeyrissjóðsiðgjöldum ásamt mikilli hækkun meðallauna frá 2013 til 2018 mun ekki skila sér til eigenda sinna, lífeyrissjóðsþeganna. Heldur ekki til ríkissjóðs og sveitarfélaga, sem eiga inni hjá lífeyrissjóðunum um 1.000 milljarða. Hins vegar viðheldur kerfið verðtryggðum vöxtum til bjargar sjóðunum á kostnað almennings í landinu og því vil ég segja að þetta kerfi, sem ríkissjóður fjármagnar með skattfé og heimild til töku ofurvaxta sé sprungið.Tap lífeyrissjóða, ríkissjóðs og sveitarfélaga Í Hruninu töpuðu lífeyrissjóðirnir fimm til sex hundruð milljörðum, þar af má áætla að ríkissjóður og sveitarfélög hafi tapað um tvö hundruð milljörðum af ógreiddum skatti. Fjárfestingar sjóðanna á þessum tíma hafa vissulega vakið upp margar spurningar og eðlilegt að slíkt hefði verið skoðað af óháðri rannsóknarnefnd á sama hátt og önnur álitamál í sambandi við Hrunið. En stjórnir lífeyrissjóðanna skoðuðu þetta sjálfar og kváðu upp þann dóm að ekki væri við þá að sakast, frekar en að rekstur sjóðanna kosti a.m.k. 17 milljarða á þessu ári! Afleiðingar þessara misheppnuðu fjárfestinga urðu hins vegar þær að flestir lífeyrissjóðanna þurftu að skerða verulega réttindi sjóðfélaga. Einn lífeyrissjóður var þó þar undanskilinn. Lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins, sem er ríkistryggður. Ríkið skuldar honum um fimm hundruð og sjötíu milljarða króna, sem öll þjóðin þarf að greiða, líka þeir lífeyrisþegar sem urðu fyrir réttindaskerðingu vegna veru í öðrum lífeyrissjóðum.Skerðingarnar Eftir Hrun voru sett lög um að greiðslur til einstaklinga úr almannatryggingakerfinu skyldu skerðast að fullu, krónu á móti krónu, að því marki, sem þeir fengju greitt úr lífeyrissjóði. Þetta olli því m.a. að þeir sem nutu lágra lífeyrissjóðsgreiðslna, t.d. verkafólk, bændur og láglaunafólk, fengu ekkert úr sínum lífeyrissjóði miðað við lágmarksbætur frá almannatryggingakerfinu. Að auki var gefin heimild fyrir starfsmenn Tryggingastofnunar til að skoða framtöl þeirra sem nutu bóta frá almannatryggingum, til þess að geta skoðað allar aðrar greiðslur einstaklingsins til skerðingar, sem væri þá hægt að bakfæra ári síðar á móti greiðslum. Um síðustu áramót var frítekjumark tekna lífeyrisþega með greiðslur frá TR lækkað úr 109 þúsund kr. á mánuði í 25 þúsund, þannig að þeir sem vinna sér til lífsbjargar umfram það þurfa að sæta skerðingu þeirra tekna um 73%. Hér er um hreina mismunun skattlagningar og eignaupptöku að ræða sem stenst ekki gagnvart stjórnarskrá Íslands og því hlýtur þetta lögþvingaða skerðingarkerfi að vera sprungið.Eignir lífeyrissjóðanna, verðtryggingin, vextirnir og skattarnir Samkvæmt upplýsingum frá Seðlabankanum nam hrein eign lífeyrissjóðanna 3.325 ma.kr. í lok september 2016. Aðeins 21% eignanna var bundið erlendis, þó lífeyrissjóðum sé heimilt að fjárfesta fyrir 49% erlendis. Þessi staða segir að á næsta ári þurfi sjóðirnir með 3,5% verðtryggða vexti í ávöxtunarkröfu á innlendar eignir, að knýja fram hærri tekjur af öllum eignum sínum og tryggja áframhaldandi verðtryggingu skulda hjá launþegum. Þetta skýrir hvers vegna Íslendingar einir í heiminum búa við verðtrygginguna eins og hún er, og hvers vegna hækkun húseigna og húsaleigu er reiknuð inn í vísitölu á kostnað þeirra sem skulda fé, en til hagsbóta fyrir þá fasteignaeigendur, sem ekki skulda verðtryggð lán. Salek-samkomulagið um hækkun lífeyrissjóðsgreiðslna í allt að 21,5% af launum 2018 er sprungið vegna þessarar skattlagningar, sem þekkist ekki meðal siðmenntaðra þjóða, ásamt meðferð stjórnunar og kostnaði við reksturinn. Til viðbótar „73% skattur“ á fátæka eldri borgara, ásamt frosnum skattleysismörkum, sem ekki hefur verið breytt samkvæmt lögum í samræmi við launavísitölu frá 1988.Nýtt kerfi Flokkur fólksins vill breytingu, þannig að í stað þeirra fjölda lífeyrissjóða, sem kosta lífeyrisþega í rekstrarkostnað 17 milljarða króna á ári og fær að höndla með skattfé ríkis og sveitarfélaga, mismun á inngreiðslu og útgreiðslu – á þessu ári um 30 milljarða, þá verði ríkinu falið að sjá um nýtt kerfi, en jafnframt verði þá tekist á við þá ábyrgð, sem Almannatryggingar og sjúkratryggingar áttu að bera, að allir lífeyrisþegar og öryrkjar myndu njóta viðunandi lífskjara og heilsugæslu. Höfundur er fv. sóknarprestur og stjórnarmaður í Flokki fólksins.
Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun
Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun
Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun