Sprungið lífeyrissjóðskerfi Halldór Gunnarsson skrifar 14. september 2017 07:00 Árið 2013 voru starfandi hér á landi 27 lífeyrissjóðir skv. skýrslu vinnuhóps fjármála- og efnahagsráðuneytisins frá 2015 um framtíðarsýn í lífeyrismálum. Þar kemur fram að iðgjöld til sjóðanna árið 2013 voru 109,4 milljarðar, en útgreiðslur 59,5 milljarðar. Aðeins hjá 11 sjóðum námu greiðslur til lífeyrisþega meira en kr. 100 þús. á mánuði að meðaltali, og aðeins hjá 4 sjóðum nam meðaltalsgreiðsla til lífeyrisþeganna meira en kr. 200 þús. Í skýrslunni er greint frá því að frá 1969 hafi iðgjald numið 12% af dagvinnulaunum, en frá árinu 1986 hafi iðgjaldið verið greitt af öllum launum. Frá 1. júlí á þessu ári hækkaði iðgjaldagreiðslan í 14%, og á næsta ári hækkar hún í 15,5% og verður að viðbættum 6% séreignarsparnaði samtals 21,5%, þar af greiða atvinnurekendur fyrir launþega á næsta ári 11,5% og 2% af séreignarsparnaðinum. Skv. gildandi lögum eru þessar inngreiðslur til lífeyrissjóðanna ekki skattlagðar fyrr en kemur að útgreiðslu úr lífeyrissjóðunum. Árið 2013 var skattur af inngreiðslu um 40 milljarðar og sama ár skatttekjur af útgreiðslu um 23 milljarðar. Á þessu ári má áætla að ríkisjóður og sveitarfélög afhendi lífeyrissjóðunum um 70 milljarða skattgreiðslu, en fái um 40 milljarða við útgreiðslu úr sjóðunum. Þessi hækkun á lífeyrissjóðsiðgjöldum ásamt mikilli hækkun meðallauna frá 2013 til 2018 mun ekki skila sér til eigenda sinna, lífeyrissjóðsþeganna. Heldur ekki til ríkissjóðs og sveitarfélaga, sem eiga inni hjá lífeyrissjóðunum um 1.000 milljarða. Hins vegar viðheldur kerfið verðtryggðum vöxtum til bjargar sjóðunum á kostnað almennings í landinu og því vil ég segja að þetta kerfi, sem ríkissjóður fjármagnar með skattfé og heimild til töku ofurvaxta sé sprungið.Tap lífeyrissjóða, ríkissjóðs og sveitarfélaga Í Hruninu töpuðu lífeyrissjóðirnir fimm til sex hundruð milljörðum, þar af má áætla að ríkissjóður og sveitarfélög hafi tapað um tvö hundruð milljörðum af ógreiddum skatti. Fjárfestingar sjóðanna á þessum tíma hafa vissulega vakið upp margar spurningar og eðlilegt að slíkt hefði verið skoðað af óháðri rannsóknarnefnd á sama hátt og önnur álitamál í sambandi við Hrunið. En stjórnir lífeyrissjóðanna skoðuðu þetta sjálfar og kváðu upp þann dóm að ekki væri við þá að sakast, frekar en að rekstur sjóðanna kosti a.m.k. 17 milljarða á þessu ári! Afleiðingar þessara misheppnuðu fjárfestinga urðu hins vegar þær að flestir lífeyrissjóðanna þurftu að skerða verulega réttindi sjóðfélaga. Einn lífeyrissjóður var þó þar undanskilinn. Lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins, sem er ríkistryggður. Ríkið skuldar honum um fimm hundruð og sjötíu milljarða króna, sem öll þjóðin þarf að greiða, líka þeir lífeyrisþegar sem urðu fyrir réttindaskerðingu vegna veru í öðrum lífeyrissjóðum.Skerðingarnar Eftir Hrun voru sett lög um að greiðslur til einstaklinga úr almannatryggingakerfinu skyldu skerðast að fullu, krónu á móti krónu, að því marki, sem þeir fengju greitt úr lífeyrissjóði. Þetta olli því m.a. að þeir sem nutu lágra lífeyrissjóðsgreiðslna, t.d. verkafólk, bændur og láglaunafólk, fengu ekkert úr sínum lífeyrissjóði miðað við lágmarksbætur frá almannatryggingakerfinu. Að auki var gefin heimild fyrir starfsmenn Tryggingastofnunar til að skoða framtöl þeirra sem nutu bóta frá almannatryggingum, til þess að geta skoðað allar aðrar greiðslur einstaklingsins til skerðingar, sem væri þá hægt að bakfæra ári síðar á móti greiðslum. Um síðustu áramót var frítekjumark tekna lífeyrisþega með greiðslur frá TR lækkað úr 109 þúsund kr. á mánuði í 25 þúsund, þannig að þeir sem vinna sér til lífsbjargar umfram það þurfa að sæta skerðingu þeirra tekna um 73%. Hér er um hreina mismunun skattlagningar og eignaupptöku að ræða sem stenst ekki gagnvart stjórnarskrá Íslands og því hlýtur þetta lögþvingaða skerðingarkerfi að vera sprungið.Eignir lífeyrissjóðanna, verðtryggingin, vextirnir og skattarnir Samkvæmt upplýsingum frá Seðlabankanum nam hrein eign lífeyrissjóðanna 3.325 ma.kr. í lok september 2016. Aðeins 21% eignanna var bundið erlendis, þó lífeyrissjóðum sé heimilt að fjárfesta fyrir 49% erlendis. Þessi staða segir að á næsta ári þurfi sjóðirnir með 3,5% verðtryggða vexti í ávöxtunarkröfu á innlendar eignir, að knýja fram hærri tekjur af öllum eignum sínum og tryggja áframhaldandi verðtryggingu skulda hjá launþegum. Þetta skýrir hvers vegna Íslendingar einir í heiminum búa við verðtrygginguna eins og hún er, og hvers vegna hækkun húseigna og húsaleigu er reiknuð inn í vísitölu á kostnað þeirra sem skulda fé, en til hagsbóta fyrir þá fasteignaeigendur, sem ekki skulda verðtryggð lán. Salek-samkomulagið um hækkun lífeyrissjóðsgreiðslna í allt að 21,5% af launum 2018 er sprungið vegna þessarar skattlagningar, sem þekkist ekki meðal siðmenntaðra þjóða, ásamt meðferð stjórnunar og kostnaði við reksturinn. Til viðbótar „73% skattur“ á fátæka eldri borgara, ásamt frosnum skattleysismörkum, sem ekki hefur verið breytt samkvæmt lögum í samræmi við launavísitölu frá 1988.Nýtt kerfi Flokkur fólksins vill breytingu, þannig að í stað þeirra fjölda lífeyrissjóða, sem kosta lífeyrisþega í rekstrarkostnað 17 milljarða króna á ári og fær að höndla með skattfé ríkis og sveitarfélaga, mismun á inngreiðslu og útgreiðslu – á þessu ári um 30 milljarða, þá verði ríkinu falið að sjá um nýtt kerfi, en jafnframt verði þá tekist á við þá ábyrgð, sem Almannatryggingar og sjúkratryggingar áttu að bera, að allir lífeyrisþegar og öryrkjar myndu njóta viðunandi lífskjara og heilsugæslu. Höfundur er fv. sóknarprestur og stjórnarmaður í Flokki fólksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun Skoðun Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Sjá meira
Árið 2013 voru starfandi hér á landi 27 lífeyrissjóðir skv. skýrslu vinnuhóps fjármála- og efnahagsráðuneytisins frá 2015 um framtíðarsýn í lífeyrismálum. Þar kemur fram að iðgjöld til sjóðanna árið 2013 voru 109,4 milljarðar, en útgreiðslur 59,5 milljarðar. Aðeins hjá 11 sjóðum námu greiðslur til lífeyrisþega meira en kr. 100 þús. á mánuði að meðaltali, og aðeins hjá 4 sjóðum nam meðaltalsgreiðsla til lífeyrisþeganna meira en kr. 200 þús. Í skýrslunni er greint frá því að frá 1969 hafi iðgjald numið 12% af dagvinnulaunum, en frá árinu 1986 hafi iðgjaldið verið greitt af öllum launum. Frá 1. júlí á þessu ári hækkaði iðgjaldagreiðslan í 14%, og á næsta ári hækkar hún í 15,5% og verður að viðbættum 6% séreignarsparnaði samtals 21,5%, þar af greiða atvinnurekendur fyrir launþega á næsta ári 11,5% og 2% af séreignarsparnaðinum. Skv. gildandi lögum eru þessar inngreiðslur til lífeyrissjóðanna ekki skattlagðar fyrr en kemur að útgreiðslu úr lífeyrissjóðunum. Árið 2013 var skattur af inngreiðslu um 40 milljarðar og sama ár skatttekjur af útgreiðslu um 23 milljarðar. Á þessu ári má áætla að ríkisjóður og sveitarfélög afhendi lífeyrissjóðunum um 70 milljarða skattgreiðslu, en fái um 40 milljarða við útgreiðslu úr sjóðunum. Þessi hækkun á lífeyrissjóðsiðgjöldum ásamt mikilli hækkun meðallauna frá 2013 til 2018 mun ekki skila sér til eigenda sinna, lífeyrissjóðsþeganna. Heldur ekki til ríkissjóðs og sveitarfélaga, sem eiga inni hjá lífeyrissjóðunum um 1.000 milljarða. Hins vegar viðheldur kerfið verðtryggðum vöxtum til bjargar sjóðunum á kostnað almennings í landinu og því vil ég segja að þetta kerfi, sem ríkissjóður fjármagnar með skattfé og heimild til töku ofurvaxta sé sprungið.Tap lífeyrissjóða, ríkissjóðs og sveitarfélaga Í Hruninu töpuðu lífeyrissjóðirnir fimm til sex hundruð milljörðum, þar af má áætla að ríkissjóður og sveitarfélög hafi tapað um tvö hundruð milljörðum af ógreiddum skatti. Fjárfestingar sjóðanna á þessum tíma hafa vissulega vakið upp margar spurningar og eðlilegt að slíkt hefði verið skoðað af óháðri rannsóknarnefnd á sama hátt og önnur álitamál í sambandi við Hrunið. En stjórnir lífeyrissjóðanna skoðuðu þetta sjálfar og kváðu upp þann dóm að ekki væri við þá að sakast, frekar en að rekstur sjóðanna kosti a.m.k. 17 milljarða á þessu ári! Afleiðingar þessara misheppnuðu fjárfestinga urðu hins vegar þær að flestir lífeyrissjóðanna þurftu að skerða verulega réttindi sjóðfélaga. Einn lífeyrissjóður var þó þar undanskilinn. Lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins, sem er ríkistryggður. Ríkið skuldar honum um fimm hundruð og sjötíu milljarða króna, sem öll þjóðin þarf að greiða, líka þeir lífeyrisþegar sem urðu fyrir réttindaskerðingu vegna veru í öðrum lífeyrissjóðum.Skerðingarnar Eftir Hrun voru sett lög um að greiðslur til einstaklinga úr almannatryggingakerfinu skyldu skerðast að fullu, krónu á móti krónu, að því marki, sem þeir fengju greitt úr lífeyrissjóði. Þetta olli því m.a. að þeir sem nutu lágra lífeyrissjóðsgreiðslna, t.d. verkafólk, bændur og láglaunafólk, fengu ekkert úr sínum lífeyrissjóði miðað við lágmarksbætur frá almannatryggingakerfinu. Að auki var gefin heimild fyrir starfsmenn Tryggingastofnunar til að skoða framtöl þeirra sem nutu bóta frá almannatryggingum, til þess að geta skoðað allar aðrar greiðslur einstaklingsins til skerðingar, sem væri þá hægt að bakfæra ári síðar á móti greiðslum. Um síðustu áramót var frítekjumark tekna lífeyrisþega með greiðslur frá TR lækkað úr 109 þúsund kr. á mánuði í 25 þúsund, þannig að þeir sem vinna sér til lífsbjargar umfram það þurfa að sæta skerðingu þeirra tekna um 73%. Hér er um hreina mismunun skattlagningar og eignaupptöku að ræða sem stenst ekki gagnvart stjórnarskrá Íslands og því hlýtur þetta lögþvingaða skerðingarkerfi að vera sprungið.Eignir lífeyrissjóðanna, verðtryggingin, vextirnir og skattarnir Samkvæmt upplýsingum frá Seðlabankanum nam hrein eign lífeyrissjóðanna 3.325 ma.kr. í lok september 2016. Aðeins 21% eignanna var bundið erlendis, þó lífeyrissjóðum sé heimilt að fjárfesta fyrir 49% erlendis. Þessi staða segir að á næsta ári þurfi sjóðirnir með 3,5% verðtryggða vexti í ávöxtunarkröfu á innlendar eignir, að knýja fram hærri tekjur af öllum eignum sínum og tryggja áframhaldandi verðtryggingu skulda hjá launþegum. Þetta skýrir hvers vegna Íslendingar einir í heiminum búa við verðtrygginguna eins og hún er, og hvers vegna hækkun húseigna og húsaleigu er reiknuð inn í vísitölu á kostnað þeirra sem skulda fé, en til hagsbóta fyrir þá fasteignaeigendur, sem ekki skulda verðtryggð lán. Salek-samkomulagið um hækkun lífeyrissjóðsgreiðslna í allt að 21,5% af launum 2018 er sprungið vegna þessarar skattlagningar, sem þekkist ekki meðal siðmenntaðra þjóða, ásamt meðferð stjórnunar og kostnaði við reksturinn. Til viðbótar „73% skattur“ á fátæka eldri borgara, ásamt frosnum skattleysismörkum, sem ekki hefur verið breytt samkvæmt lögum í samræmi við launavísitölu frá 1988.Nýtt kerfi Flokkur fólksins vill breytingu, þannig að í stað þeirra fjölda lífeyrissjóða, sem kosta lífeyrisþega í rekstrarkostnað 17 milljarða króna á ári og fær að höndla með skattfé ríkis og sveitarfélaga, mismun á inngreiðslu og útgreiðslu – á þessu ári um 30 milljarða, þá verði ríkinu falið að sjá um nýtt kerfi, en jafnframt verði þá tekist á við þá ábyrgð, sem Almannatryggingar og sjúkratryggingar áttu að bera, að allir lífeyrisþegar og öryrkjar myndu njóta viðunandi lífskjara og heilsugæslu. Höfundur er fv. sóknarprestur og stjórnarmaður í Flokki fólksins.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun