Það Guð, hún Guð, hann Guð Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar 10. mars 2016 07:00 Í Þýskalandi hafa verið uppi áform um að kynjafna tungumálið. Slíkt ráðabrugg hefir nokkuð lengi átt upp á pallborðið meðal þarlendisfólks. Til dæmis þykir tilhlýðilegt að karlkynsorð sem allajafna eru brúkuð í ávarpi megi einnig nota í kvenkyni eða þá að notast sé við hvorugkynsorð sem gera eiga báðum kynjum jafnt undir höfði. Fyrir nokkru var að finna skrif í Der Spiegel sem fjallaði um téð þema. Báru skrifin hið skemmtilega heiti „Sein Name ist Sie“ (Nafn hans er hún) og vísar til hins heilaga rits þar sem hlutskipti kvenfólks hefir löngum verið bágborið hlutfallslega séð. Í umræddu lesmáli var greint frá félagasamtökum sem voru í vandræðum með hvernig ávarpa ætti félagsfólk sitt í fréttabréfi án þess að hygla öðru kyninu. Taldi forsvarsfólk samtakanna sig hafa fundið rétta orðið með hvorugkynsorðinu „Mitglied“. Ekkert félagssystkinanna hefði átt að geta sett sig upp á móti því. Það gekk ekki eftir. „Mitglied þótti minna helst til of mikið á orðið „Glied“ sem getur merkt karlkyns æxlunarfæri. „Glied“ þýðir limur og „Mitglied“ meðlimur. Slíkt þótti ótækt og dúkkuðu í kjölfarið upp allslags kvenlegri orð sem hefði mátt brúka. Þar á meðal mátti finna „Ohneglied“ (ánlimur) og „Mitklit“ (meðsnípur). Hljómar það siðarnefnda ekki ósvipað og „Mitglied.“ Sama vandamál væri í íslenskunni. Fyrir utan að limur er karlkynsorð. En eftir því sem best er vitað veldur téð orð engu brambolti á meðal kynjajöfnunarfólks á Íslandi þótt áform hafi verið uppi að breyta tungumálinu og gera það kvensamlegra. Þýskaland er komið öllu lengra í breytingarferlinu og er gerlegt að kvengera flestöll starfsheiti með að hengja -in á hlutaðeigandi orð. Þannig verður „Verkäufer“ (sölumaður) að „Verkäuferin“ (sölukona) og „Maurer“ (múrari) að „Maurerin“ (þar höfum við ekki enn þá tækifæri á að kvengera orðið en máski mætti notast við múrynja eða múrína). Þegar talað er um fleira fólk innan umrædds umhverfis er svo hægt að hengja -innen á stofn orðsins: Verkäuferinnen (sölukonur), Maurerinnen (múraraynjur eða múrínur).Í mörg horn að líta Auðvitað er í mörg horn að líta þegar áform eru uppi um að ráðast í umskipti tungumáls með það augnamið að rétta hið kvenlega hlutskipti málfræðilega séð. Til dæmis er karlkyn eintölu óákveðinna fornafna brúkað sé kyn þess sem um ræðir óljóst. Er málum einnig svo farið hvað íslenskt mál varðar. Sagt er: „Kom einhver/enginn/nokkur áðan.“ Hér mætti hugsanlega notast við hvorugkyn og segja: „kom eitthvert/ekkert/nokkurt“ eða þá bæði kyn í fleirtölu „komu einhverjir-einhverjar/engir-engar/nokkrir-nokkrar Þessu hefir ekki enn þá verið snúið til hvorugkyns eða beggja kynja. Gildir það um bæði löndin. En ólíkt því sem algengt er í Þýskalandi þegar blandað kompaní er ávarpað þá hefir slíkt ekki fest sig á Íslandi að ávarpa beri starfsfólk eða annað fólk bæði í kvenkyni og karlkyni. Væri því sölufólk ávarpað í riti og orði: „Ágætu sölukonur, ágætu sölumenn (vanalega er byrjað á kvenkynsorð) ef þýskt form yrði innleitt heima. Í Þýskalandi hefir og verið leitast við að koma á umskiptum tungumálsins. Umskiptum sem kannski verður fjallað um síðar. Um margt er augnamið þessara umskipta að breyta samfélagslegum valdahlutföllum í málkerfinu svo koma megi á kynjalegu jafnvægi. Sjaldan kemur til tals, þegar talið beinist að þessu tiltekna þema, að hugsanlega væri árangursríkara ef samfélagið breytist fyrst. Þá myndi það hugsanlega hafa áhrif á málkerfið og kynjafna. Hvað sem því líður mætti e.t.v. stuðla að því að finna öllum starfsheitum kvenkyns form (þar sem -maður og -kona koma ekki fyrir) líkt og í Þýskalandi: Forseti, forsetína, kanslari, kanslarína, ritari, ritarína o.s.frv. Eða lætur -ynja betur í eyru? Þar mætti máski byrja sem og með umferðarljósin og umferðarskiltin. Þar má klárlega jafna hlutskipti kvenfólks. Og svo ættum við auðvitað að tala um það Guð, hana Guð og hann Guð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Sjá meira
Í Þýskalandi hafa verið uppi áform um að kynjafna tungumálið. Slíkt ráðabrugg hefir nokkuð lengi átt upp á pallborðið meðal þarlendisfólks. Til dæmis þykir tilhlýðilegt að karlkynsorð sem allajafna eru brúkuð í ávarpi megi einnig nota í kvenkyni eða þá að notast sé við hvorugkynsorð sem gera eiga báðum kynjum jafnt undir höfði. Fyrir nokkru var að finna skrif í Der Spiegel sem fjallaði um téð þema. Báru skrifin hið skemmtilega heiti „Sein Name ist Sie“ (Nafn hans er hún) og vísar til hins heilaga rits þar sem hlutskipti kvenfólks hefir löngum verið bágborið hlutfallslega séð. Í umræddu lesmáli var greint frá félagasamtökum sem voru í vandræðum með hvernig ávarpa ætti félagsfólk sitt í fréttabréfi án þess að hygla öðru kyninu. Taldi forsvarsfólk samtakanna sig hafa fundið rétta orðið með hvorugkynsorðinu „Mitglied“. Ekkert félagssystkinanna hefði átt að geta sett sig upp á móti því. Það gekk ekki eftir. „Mitglied þótti minna helst til of mikið á orðið „Glied“ sem getur merkt karlkyns æxlunarfæri. „Glied“ þýðir limur og „Mitglied“ meðlimur. Slíkt þótti ótækt og dúkkuðu í kjölfarið upp allslags kvenlegri orð sem hefði mátt brúka. Þar á meðal mátti finna „Ohneglied“ (ánlimur) og „Mitklit“ (meðsnípur). Hljómar það siðarnefnda ekki ósvipað og „Mitglied.“ Sama vandamál væri í íslenskunni. Fyrir utan að limur er karlkynsorð. En eftir því sem best er vitað veldur téð orð engu brambolti á meðal kynjajöfnunarfólks á Íslandi þótt áform hafi verið uppi að breyta tungumálinu og gera það kvensamlegra. Þýskaland er komið öllu lengra í breytingarferlinu og er gerlegt að kvengera flestöll starfsheiti með að hengja -in á hlutaðeigandi orð. Þannig verður „Verkäufer“ (sölumaður) að „Verkäuferin“ (sölukona) og „Maurer“ (múrari) að „Maurerin“ (þar höfum við ekki enn þá tækifæri á að kvengera orðið en máski mætti notast við múrynja eða múrína). Þegar talað er um fleira fólk innan umrædds umhverfis er svo hægt að hengja -innen á stofn orðsins: Verkäuferinnen (sölukonur), Maurerinnen (múraraynjur eða múrínur).Í mörg horn að líta Auðvitað er í mörg horn að líta þegar áform eru uppi um að ráðast í umskipti tungumáls með það augnamið að rétta hið kvenlega hlutskipti málfræðilega séð. Til dæmis er karlkyn eintölu óákveðinna fornafna brúkað sé kyn þess sem um ræðir óljóst. Er málum einnig svo farið hvað íslenskt mál varðar. Sagt er: „Kom einhver/enginn/nokkur áðan.“ Hér mætti hugsanlega notast við hvorugkyn og segja: „kom eitthvert/ekkert/nokkurt“ eða þá bæði kyn í fleirtölu „komu einhverjir-einhverjar/engir-engar/nokkrir-nokkrar Þessu hefir ekki enn þá verið snúið til hvorugkyns eða beggja kynja. Gildir það um bæði löndin. En ólíkt því sem algengt er í Þýskalandi þegar blandað kompaní er ávarpað þá hefir slíkt ekki fest sig á Íslandi að ávarpa beri starfsfólk eða annað fólk bæði í kvenkyni og karlkyni. Væri því sölufólk ávarpað í riti og orði: „Ágætu sölukonur, ágætu sölumenn (vanalega er byrjað á kvenkynsorð) ef þýskt form yrði innleitt heima. Í Þýskalandi hefir og verið leitast við að koma á umskiptum tungumálsins. Umskiptum sem kannski verður fjallað um síðar. Um margt er augnamið þessara umskipta að breyta samfélagslegum valdahlutföllum í málkerfinu svo koma megi á kynjalegu jafnvægi. Sjaldan kemur til tals, þegar talið beinist að þessu tiltekna þema, að hugsanlega væri árangursríkara ef samfélagið breytist fyrst. Þá myndi það hugsanlega hafa áhrif á málkerfið og kynjafna. Hvað sem því líður mætti e.t.v. stuðla að því að finna öllum starfsheitum kvenkyns form (þar sem -maður og -kona koma ekki fyrir) líkt og í Þýskalandi: Forseti, forsetína, kanslari, kanslarína, ritari, ritarína o.s.frv. Eða lætur -ynja betur í eyru? Þar mætti máski byrja sem og með umferðarljósin og umferðarskiltin. Þar má klárlega jafna hlutskipti kvenfólks. Og svo ættum við auðvitað að tala um það Guð, hana Guð og hann Guð.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun