Það Guð, hún Guð, hann Guð Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar 10. mars 2016 07:00 Í Þýskalandi hafa verið uppi áform um að kynjafna tungumálið. Slíkt ráðabrugg hefir nokkuð lengi átt upp á pallborðið meðal þarlendisfólks. Til dæmis þykir tilhlýðilegt að karlkynsorð sem allajafna eru brúkuð í ávarpi megi einnig nota í kvenkyni eða þá að notast sé við hvorugkynsorð sem gera eiga báðum kynjum jafnt undir höfði. Fyrir nokkru var að finna skrif í Der Spiegel sem fjallaði um téð þema. Báru skrifin hið skemmtilega heiti „Sein Name ist Sie“ (Nafn hans er hún) og vísar til hins heilaga rits þar sem hlutskipti kvenfólks hefir löngum verið bágborið hlutfallslega séð. Í umræddu lesmáli var greint frá félagasamtökum sem voru í vandræðum með hvernig ávarpa ætti félagsfólk sitt í fréttabréfi án þess að hygla öðru kyninu. Taldi forsvarsfólk samtakanna sig hafa fundið rétta orðið með hvorugkynsorðinu „Mitglied“. Ekkert félagssystkinanna hefði átt að geta sett sig upp á móti því. Það gekk ekki eftir. „Mitglied þótti minna helst til of mikið á orðið „Glied“ sem getur merkt karlkyns æxlunarfæri. „Glied“ þýðir limur og „Mitglied“ meðlimur. Slíkt þótti ótækt og dúkkuðu í kjölfarið upp allslags kvenlegri orð sem hefði mátt brúka. Þar á meðal mátti finna „Ohneglied“ (ánlimur) og „Mitklit“ (meðsnípur). Hljómar það siðarnefnda ekki ósvipað og „Mitglied.“ Sama vandamál væri í íslenskunni. Fyrir utan að limur er karlkynsorð. En eftir því sem best er vitað veldur téð orð engu brambolti á meðal kynjajöfnunarfólks á Íslandi þótt áform hafi verið uppi að breyta tungumálinu og gera það kvensamlegra. Þýskaland er komið öllu lengra í breytingarferlinu og er gerlegt að kvengera flestöll starfsheiti með að hengja -in á hlutaðeigandi orð. Þannig verður „Verkäufer“ (sölumaður) að „Verkäuferin“ (sölukona) og „Maurer“ (múrari) að „Maurerin“ (þar höfum við ekki enn þá tækifæri á að kvengera orðið en máski mætti notast við múrynja eða múrína). Þegar talað er um fleira fólk innan umrædds umhverfis er svo hægt að hengja -innen á stofn orðsins: Verkäuferinnen (sölukonur), Maurerinnen (múraraynjur eða múrínur).Í mörg horn að líta Auðvitað er í mörg horn að líta þegar áform eru uppi um að ráðast í umskipti tungumáls með það augnamið að rétta hið kvenlega hlutskipti málfræðilega séð. Til dæmis er karlkyn eintölu óákveðinna fornafna brúkað sé kyn þess sem um ræðir óljóst. Er málum einnig svo farið hvað íslenskt mál varðar. Sagt er: „Kom einhver/enginn/nokkur áðan.“ Hér mætti hugsanlega notast við hvorugkyn og segja: „kom eitthvert/ekkert/nokkurt“ eða þá bæði kyn í fleirtölu „komu einhverjir-einhverjar/engir-engar/nokkrir-nokkrar Þessu hefir ekki enn þá verið snúið til hvorugkyns eða beggja kynja. Gildir það um bæði löndin. En ólíkt því sem algengt er í Þýskalandi þegar blandað kompaní er ávarpað þá hefir slíkt ekki fest sig á Íslandi að ávarpa beri starfsfólk eða annað fólk bæði í kvenkyni og karlkyni. Væri því sölufólk ávarpað í riti og orði: „Ágætu sölukonur, ágætu sölumenn (vanalega er byrjað á kvenkynsorð) ef þýskt form yrði innleitt heima. Í Þýskalandi hefir og verið leitast við að koma á umskiptum tungumálsins. Umskiptum sem kannski verður fjallað um síðar. Um margt er augnamið þessara umskipta að breyta samfélagslegum valdahlutföllum í málkerfinu svo koma megi á kynjalegu jafnvægi. Sjaldan kemur til tals, þegar talið beinist að þessu tiltekna þema, að hugsanlega væri árangursríkara ef samfélagið breytist fyrst. Þá myndi það hugsanlega hafa áhrif á málkerfið og kynjafna. Hvað sem því líður mætti e.t.v. stuðla að því að finna öllum starfsheitum kvenkyns form (þar sem -maður og -kona koma ekki fyrir) líkt og í Þýskalandi: Forseti, forsetína, kanslari, kanslarína, ritari, ritarína o.s.frv. Eða lætur -ynja betur í eyru? Þar mætti máski byrja sem og með umferðarljósin og umferðarskiltin. Þar má klárlega jafna hlutskipti kvenfólks. Og svo ættum við auðvitað að tala um það Guð, hana Guð og hann Guð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Náttúruminjasafn Íslands má sinna sýningahaldi! Hilmar J. Malmquist skrifar Skoðun Hvers vegna þurfti að farga bókinni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hjarta umhverfismála Margrét Júlía Rafnsdóttir skrifar Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar Skoðun Ísland hástökkvari í málefnum hinsegin fólks Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Sjá meira
Í Þýskalandi hafa verið uppi áform um að kynjafna tungumálið. Slíkt ráðabrugg hefir nokkuð lengi átt upp á pallborðið meðal þarlendisfólks. Til dæmis þykir tilhlýðilegt að karlkynsorð sem allajafna eru brúkuð í ávarpi megi einnig nota í kvenkyni eða þá að notast sé við hvorugkynsorð sem gera eiga báðum kynjum jafnt undir höfði. Fyrir nokkru var að finna skrif í Der Spiegel sem fjallaði um téð þema. Báru skrifin hið skemmtilega heiti „Sein Name ist Sie“ (Nafn hans er hún) og vísar til hins heilaga rits þar sem hlutskipti kvenfólks hefir löngum verið bágborið hlutfallslega séð. Í umræddu lesmáli var greint frá félagasamtökum sem voru í vandræðum með hvernig ávarpa ætti félagsfólk sitt í fréttabréfi án þess að hygla öðru kyninu. Taldi forsvarsfólk samtakanna sig hafa fundið rétta orðið með hvorugkynsorðinu „Mitglied“. Ekkert félagssystkinanna hefði átt að geta sett sig upp á móti því. Það gekk ekki eftir. „Mitglied þótti minna helst til of mikið á orðið „Glied“ sem getur merkt karlkyns æxlunarfæri. „Glied“ þýðir limur og „Mitglied“ meðlimur. Slíkt þótti ótækt og dúkkuðu í kjölfarið upp allslags kvenlegri orð sem hefði mátt brúka. Þar á meðal mátti finna „Ohneglied“ (ánlimur) og „Mitklit“ (meðsnípur). Hljómar það siðarnefnda ekki ósvipað og „Mitglied.“ Sama vandamál væri í íslenskunni. Fyrir utan að limur er karlkynsorð. En eftir því sem best er vitað veldur téð orð engu brambolti á meðal kynjajöfnunarfólks á Íslandi þótt áform hafi verið uppi að breyta tungumálinu og gera það kvensamlegra. Þýskaland er komið öllu lengra í breytingarferlinu og er gerlegt að kvengera flestöll starfsheiti með að hengja -in á hlutaðeigandi orð. Þannig verður „Verkäufer“ (sölumaður) að „Verkäuferin“ (sölukona) og „Maurer“ (múrari) að „Maurerin“ (þar höfum við ekki enn þá tækifæri á að kvengera orðið en máski mætti notast við múrynja eða múrína). Þegar talað er um fleira fólk innan umrædds umhverfis er svo hægt að hengja -innen á stofn orðsins: Verkäuferinnen (sölukonur), Maurerinnen (múraraynjur eða múrínur).Í mörg horn að líta Auðvitað er í mörg horn að líta þegar áform eru uppi um að ráðast í umskipti tungumáls með það augnamið að rétta hið kvenlega hlutskipti málfræðilega séð. Til dæmis er karlkyn eintölu óákveðinna fornafna brúkað sé kyn þess sem um ræðir óljóst. Er málum einnig svo farið hvað íslenskt mál varðar. Sagt er: „Kom einhver/enginn/nokkur áðan.“ Hér mætti hugsanlega notast við hvorugkyn og segja: „kom eitthvert/ekkert/nokkurt“ eða þá bæði kyn í fleirtölu „komu einhverjir-einhverjar/engir-engar/nokkrir-nokkrar Þessu hefir ekki enn þá verið snúið til hvorugkyns eða beggja kynja. Gildir það um bæði löndin. En ólíkt því sem algengt er í Þýskalandi þegar blandað kompaní er ávarpað þá hefir slíkt ekki fest sig á Íslandi að ávarpa beri starfsfólk eða annað fólk bæði í kvenkyni og karlkyni. Væri því sölufólk ávarpað í riti og orði: „Ágætu sölukonur, ágætu sölumenn (vanalega er byrjað á kvenkynsorð) ef þýskt form yrði innleitt heima. Í Þýskalandi hefir og verið leitast við að koma á umskiptum tungumálsins. Umskiptum sem kannski verður fjallað um síðar. Um margt er augnamið þessara umskipta að breyta samfélagslegum valdahlutföllum í málkerfinu svo koma megi á kynjalegu jafnvægi. Sjaldan kemur til tals, þegar talið beinist að þessu tiltekna þema, að hugsanlega væri árangursríkara ef samfélagið breytist fyrst. Þá myndi það hugsanlega hafa áhrif á málkerfið og kynjafna. Hvað sem því líður mætti e.t.v. stuðla að því að finna öllum starfsheitum kvenkyns form (þar sem -maður og -kona koma ekki fyrir) líkt og í Þýskalandi: Forseti, forsetína, kanslari, kanslarína, ritari, ritarína o.s.frv. Eða lætur -ynja betur í eyru? Þar mætti máski byrja sem og með umferðarljósin og umferðarskiltin. Þar má klárlega jafna hlutskipti kvenfólks. Og svo ættum við auðvitað að tala um það Guð, hana Guð og hann Guð.
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar
Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar