"Núll prósent“! Hjalti Þórisson skrifar 1. júlí 2015 07:00 Undarlegt málavafstur hefur staðið um verðtryggð lán nú um stundir. Því er haldið fram að lántakendur slíkra lána hafi ekki verið upplýstir um hvað felst í lántöku þeirra. Því er haldið fram, að við lánveitingar hafi ekki átt að „miða við núll prósent verðbólgu“, eins og það er orðað, við kynningu á greiðsluáætlun – það sé villandi og gefi ranga mynd. Um þetta er það að segja, að ekki er um verðlagsspá að ræða þegar greiðsluáætlun er reiknuð og sett fram, heldur er það einfaldlega reiknigrunnur lánanna, það nafnverð sem lánað er; þær krónutöluupphæðir sem umreiknast og verðbætur reiknast á á lánstímanum; – það er reiknigrunnur sem alltaf hlýtur að vera til staðar. Engin önnur aðferð er til og slíkt er ekki „röng upplýsingagjöf“ – þvert á móti. Slík greiðsluáætlun tilgreinir nákvæmlega heildarlántökukostnað verðtryggðra lána með föstum vöxtum á raunvirði, þ.e. núvirði. Það hlýtur því að vera einhver misskilningur á ferðinni varðandi „ráðgefandi álit“ Efta-dómstólsins ef skilja ber það þannig að miða eigi við einhverjar verðlagsviðmiðanir við gerð reiknigrunns lánanna. Verðtryggðir lánasamningar tiltaka grunnvísitölu, sem reiknigrunnurinn er bundinn við og greina frá því að nafnverðsupphæðir uppreiknist samkvæmt greiðsluvísitölu á hverjum tíma. Í þessum upplýsingum og tilvísunum í vísitölur er verðtryggingin fólgin og varnaður þar með gerður um að breytingar kunni að verða á krónutölu eftirstöðva, sem og við innheimtu á gjalddögum, miðað við gildandi greiðsluvísitölu. Það er því fjarri öllum sanni að miðað sé við núll prósent verðbólgu. Engu er um hana spáð, enda er það óábyrgt og ógerlegt, aðeins gert ráð fyrir verðlagsbreytingum – sem alkunna er til hækkunar og reyndar einnig lækkunar þegar svo ber undir). Ógerningur er að tilgreina endanlegar krónutölur og fjarstæðukennt að ætlast til þess. Eina rétta og gerlega aðferðin við að vinna greiðslumat er að gera það á nafnverði (– miðað við núll prósent verðbólgu, ef mönnum þóknast að orða það svo). Sú aðferð er verðtryggð í eðli sínu – hún er núvirt. Greiðslumatið miðast þá við tekjur (kaupgjald) á sama tíma – og lánveitingin við gildandi fasteignaverð ef um veðlán er að ræða. Þess er svo vænst, að svipuð þróun verði svo milli verðlags og kaupgjalds sem og fasteignaverðs, enda gengur það að jafnaði eftir. Það er sú áhætta sem felst í því að vera til. Engin leið er að finna vísari viðmiðun um raunvirði til framtíðar en að miða við einmitt það ástand sem er á þeim tíma sem lán eru tekin varðandi endurgreiðslur þess, greiðslubyrði og niðurgreiðslu raunvirðis eftirstöðva. Sömuleiðis þá um framtíðar-ráðstöfunartekjur, -greiðslugetu og eignaþróun. Fundið er að því, að ekki hafi verið stuðst við svokallaða „árlega hlutfallstölu kostnaðar“ að tilskipan EES og neytendalánalöggjafar.Mótsögn Um hlutfallstölu kostnaðar segir í lögum um neytendalán að hún eiga að „jafna núvirði“ eins og það er orðað. Úr því er ekki unnt að lesa annað en að kostnaður skuli núvirtur. Núvirði þýðir „fast verðlag“. Eigi að síður segir um verðtryggð lán, að kostnaður eigi að miðast við fyrirfarandi „ársverðbólgu“ (sem gera á ráð fyrir að gildi út lánstíma – sem getur verið 40 ár!). Þetta virðist hrein og bein mótsögn; þarna er ekki um núvirði að ræða. Allar hagstærðir eru miðaðar við fast verðlag þegar raunvirði þeirra er metið, svo er um þjóðhagsreikninga og eins þegar raunvextir eru metnir á svokölluðum „óverðtryggðum lánum“. Svo verður að ætla, að raunverulegt mat á „kostnaði“ hljóti einnig að miðast við fast verðlag; átt sé við „raunkostnað“, enda er það beinlínis tekið fram að um núvirðingu skuli vera að ræða, annað stenst enga skoðun. Hlutfallstala kostnaðar tekur sýnilega ekki tillit til verðrýrnunar gjaldmiðilsins og raunvirðis en „einblínir“ á krónutölur. Það er beinlínis rangt að skilyrða verðbólgu með þessu hætti fram í tímann, hvað þá um alla framtíð – og það þó ekki sé annað en að senda slík skilaboð. Aðeins er hægt að reikna slíkt eftir á, þegar verðbólga er komin fram eins og gert er þegar meta skal raunvexti á lánum með breytilegum vöxtum. Það er fullkomlega óábyrgt og út í bláinn að gera slíkt inn í framtíðina. Það stríðir gegn hugsuninni með verðtryggingum – sem ekki skilyrða kostnað framvirkt líkt og vextir gera – en leiðréttir fyrir verðgildisrýrnun eftir á. Verðbætur eru ekki hugsaðar sem viðbótarverð né aukakostnaður, aðeins leiðrétting á verðmæti – verðmætisbinding. Sé hlutfallstala kostnaðar núvirt gefur hún nánast sömu niðurstöðu og vaxtaprósentan á lánum með fasta vexti og bætir naumast neinum upplýsingum við kostnaðarmatið. Hvað varðar lán með breytilegum vöxtum er hlutfallstalan hins vegar verulega óáreiðanleg viðmiðun um greiðslubyrði, þar sem miða skal við gildandi vexti þá og þá stundina sem lán er veitt. Hún veitir því enga vísbendingu um hina sveiflukenndu greiðslubyrði þeirra, sem getur flökt óheyrilega. Ætla verður að ekki sé gerð síðri krafa um fyrirsjáanleika á slíkum lánum en hinum verðtryggðu. Lánveitendur geta aðeins kynnt lántakendum hvernig verðlag hefur þróast og við hverju megi búast – en þá jafnframt um það sem á móti kemur – hvernig aðrar viðkomandi hagstærðir hafa þróast – þróun á krónutölum tekna og eigna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Sjá meira
Undarlegt málavafstur hefur staðið um verðtryggð lán nú um stundir. Því er haldið fram að lántakendur slíkra lána hafi ekki verið upplýstir um hvað felst í lántöku þeirra. Því er haldið fram, að við lánveitingar hafi ekki átt að „miða við núll prósent verðbólgu“, eins og það er orðað, við kynningu á greiðsluáætlun – það sé villandi og gefi ranga mynd. Um þetta er það að segja, að ekki er um verðlagsspá að ræða þegar greiðsluáætlun er reiknuð og sett fram, heldur er það einfaldlega reiknigrunnur lánanna, það nafnverð sem lánað er; þær krónutöluupphæðir sem umreiknast og verðbætur reiknast á á lánstímanum; – það er reiknigrunnur sem alltaf hlýtur að vera til staðar. Engin önnur aðferð er til og slíkt er ekki „röng upplýsingagjöf“ – þvert á móti. Slík greiðsluáætlun tilgreinir nákvæmlega heildarlántökukostnað verðtryggðra lána með föstum vöxtum á raunvirði, þ.e. núvirði. Það hlýtur því að vera einhver misskilningur á ferðinni varðandi „ráðgefandi álit“ Efta-dómstólsins ef skilja ber það þannig að miða eigi við einhverjar verðlagsviðmiðanir við gerð reiknigrunns lánanna. Verðtryggðir lánasamningar tiltaka grunnvísitölu, sem reiknigrunnurinn er bundinn við og greina frá því að nafnverðsupphæðir uppreiknist samkvæmt greiðsluvísitölu á hverjum tíma. Í þessum upplýsingum og tilvísunum í vísitölur er verðtryggingin fólgin og varnaður þar með gerður um að breytingar kunni að verða á krónutölu eftirstöðva, sem og við innheimtu á gjalddögum, miðað við gildandi greiðsluvísitölu. Það er því fjarri öllum sanni að miðað sé við núll prósent verðbólgu. Engu er um hana spáð, enda er það óábyrgt og ógerlegt, aðeins gert ráð fyrir verðlagsbreytingum – sem alkunna er til hækkunar og reyndar einnig lækkunar þegar svo ber undir). Ógerningur er að tilgreina endanlegar krónutölur og fjarstæðukennt að ætlast til þess. Eina rétta og gerlega aðferðin við að vinna greiðslumat er að gera það á nafnverði (– miðað við núll prósent verðbólgu, ef mönnum þóknast að orða það svo). Sú aðferð er verðtryggð í eðli sínu – hún er núvirt. Greiðslumatið miðast þá við tekjur (kaupgjald) á sama tíma – og lánveitingin við gildandi fasteignaverð ef um veðlán er að ræða. Þess er svo vænst, að svipuð þróun verði svo milli verðlags og kaupgjalds sem og fasteignaverðs, enda gengur það að jafnaði eftir. Það er sú áhætta sem felst í því að vera til. Engin leið er að finna vísari viðmiðun um raunvirði til framtíðar en að miða við einmitt það ástand sem er á þeim tíma sem lán eru tekin varðandi endurgreiðslur þess, greiðslubyrði og niðurgreiðslu raunvirðis eftirstöðva. Sömuleiðis þá um framtíðar-ráðstöfunartekjur, -greiðslugetu og eignaþróun. Fundið er að því, að ekki hafi verið stuðst við svokallaða „árlega hlutfallstölu kostnaðar“ að tilskipan EES og neytendalánalöggjafar.Mótsögn Um hlutfallstölu kostnaðar segir í lögum um neytendalán að hún eiga að „jafna núvirði“ eins og það er orðað. Úr því er ekki unnt að lesa annað en að kostnaður skuli núvirtur. Núvirði þýðir „fast verðlag“. Eigi að síður segir um verðtryggð lán, að kostnaður eigi að miðast við fyrirfarandi „ársverðbólgu“ (sem gera á ráð fyrir að gildi út lánstíma – sem getur verið 40 ár!). Þetta virðist hrein og bein mótsögn; þarna er ekki um núvirði að ræða. Allar hagstærðir eru miðaðar við fast verðlag þegar raunvirði þeirra er metið, svo er um þjóðhagsreikninga og eins þegar raunvextir eru metnir á svokölluðum „óverðtryggðum lánum“. Svo verður að ætla, að raunverulegt mat á „kostnaði“ hljóti einnig að miðast við fast verðlag; átt sé við „raunkostnað“, enda er það beinlínis tekið fram að um núvirðingu skuli vera að ræða, annað stenst enga skoðun. Hlutfallstala kostnaðar tekur sýnilega ekki tillit til verðrýrnunar gjaldmiðilsins og raunvirðis en „einblínir“ á krónutölur. Það er beinlínis rangt að skilyrða verðbólgu með þessu hætti fram í tímann, hvað þá um alla framtíð – og það þó ekki sé annað en að senda slík skilaboð. Aðeins er hægt að reikna slíkt eftir á, þegar verðbólga er komin fram eins og gert er þegar meta skal raunvexti á lánum með breytilegum vöxtum. Það er fullkomlega óábyrgt og út í bláinn að gera slíkt inn í framtíðina. Það stríðir gegn hugsuninni með verðtryggingum – sem ekki skilyrða kostnað framvirkt líkt og vextir gera – en leiðréttir fyrir verðgildisrýrnun eftir á. Verðbætur eru ekki hugsaðar sem viðbótarverð né aukakostnaður, aðeins leiðrétting á verðmæti – verðmætisbinding. Sé hlutfallstala kostnaðar núvirt gefur hún nánast sömu niðurstöðu og vaxtaprósentan á lánum með fasta vexti og bætir naumast neinum upplýsingum við kostnaðarmatið. Hvað varðar lán með breytilegum vöxtum er hlutfallstalan hins vegar verulega óáreiðanleg viðmiðun um greiðslubyrði, þar sem miða skal við gildandi vexti þá og þá stundina sem lán er veitt. Hún veitir því enga vísbendingu um hina sveiflukenndu greiðslubyrði þeirra, sem getur flökt óheyrilega. Ætla verður að ekki sé gerð síðri krafa um fyrirsjáanleika á slíkum lánum en hinum verðtryggðu. Lánveitendur geta aðeins kynnt lántakendum hvernig verðlag hefur þróast og við hverju megi búast – en þá jafnframt um það sem á móti kemur – hvernig aðrar viðkomandi hagstærðir hafa þróast – þróun á krónutölum tekna og eigna.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson Skoðun