Ristilkrabbamein og skipulögð hópleit 3. október 2015 10:00 Ristilkrabbamein (ristil- og endaþarmskrabbamein) er önnur algengasta dánarorsök af völdum krabbameina á Vesturlöndum en árlega greinast að meðaltali 135 einstaklingar hérlendis. Árlega látast að meðaltali 50 úr sjúkdómnum. Reglubundin skipulögð hópleit hefði getað bjargað mörgum þessara mannslífa. Niðurstöður rannsókna hafa sýnt að hópleit er árangursrík, bjargar mannslífum og sparar fé. Krabbameinsfélagið hefur í mörg ár sýnt þessu máli áhuga og síðan í apríl hefur höfundur unnið sem verkefnastjóri að undirbúningi skipulagðrar hópleitar ristilkrabbameins í samvinnu við landlækni og að beiðni velferðarráðuneytis. Skipulögð hópleit er opinber forvarnaráætlun, ætluð einstaklingum í skilgreindum áhættuhópi. Þegar ristilkrabbamein á í hlut eru bæði konur og karlar í áhættu. Um 80% greinast á aldrinum 55-85 ára. Samkvæmt alþjóðlegum klínískum leiðbeiningum eru einstaklingar 50-75 ára skilgreindir í meðaláhættu að fá sjúkdóminn. Ofþyngd, kyrrseta, reykingar, rautt kjöt og áfengi eru helstu áhættuþættir. Annað sem eykur áhættu enn frekar er fjölskyldusaga um ristilkrabbamein, langvarandi bólgusjúkdómar í ristli (í átta ár eða lengur) og erfanleg heilkenni sem bera með sér miklar líkur á ristilkrabbameini, jafnvel á barnsaldri. Markmið skipulagðrar hópleitar er að draga úr sjúkdómsbyrði og dánartíðni af völdum ristilkrabbameins með því að leita að sjúkdómnum í einkennalausum þannig að það komi þeim að gagni en skaði ekki. Langflest ristilkrabbamein þróast úr óeðlilegum frumuvexti í slímhúð ristils (sepamyndun) þar sem sum eru eiginleg forstig. Um þriðjungur einstaklinga eldri en 50 ára eru líklegir til að vera með slíka sepa. Þeir geta verið hvar sem er í ristlinum og fara ekki af sjálfu sér en geta hins vegar þróast á mörgum árum í banvænt ristilkrabbamein. Þessi staðreynd þýðir að góður tími gefst til að finna og uppræta sepa á tiltölulega skaðlausan hátt og jafnvel bjarga frá krabbameinsmyndun. Tíðni sjúkdómsins er heldur lægri hjá konum en körlum á sama aldri. Miðlæg leitarstöð Í skýrslu Krabbameinsfélagsins til heilbrigðisráðherra er mælt með lýðgrundaðri skipulegri hópleit að evrópskri fyrirmynd, þar sem heilbrigðisyfirvöld bera ábyrgð á framkvæmd, kostnaði og gæðum. Miðlæg leitarstöð, rekin af fagfólki, skipuleggur og hefur yfirsýn yfir öll stig hópleitarinnar. Þessi leið ætti að tryggja jafnan rétt íbúa til þjónustunnar. Margir fagaðilar koma að hópleitinni. Leitarstöð Krabbameinsfélagsins sem hefur reynslu af hópleit gæti hýst stjórnstöð í samvinnu við Krabbameinsskrána. Gert er ráð fyrir að einstaklingum í meðaláhættu verði boðin þátttaka þeim að kostnaðarlausu með bréfi og heimsendu sýnatökusetti til að ná hægðasýni sem ætlað er til skimunar fyrir blóði í hægðum. Leiðbeiningar fylgi með hvernig á að taka sýnið sem síðan er sent til baka á rannsóknarstofu. Niðurstaða myndi verða skráð og þaðan myndi sá sem þiggur þjónustuna fá svarbréf. Langt gengnir separ og nánast öll ristilkrabbamein á frumstigum blæða þó ekki verði alltaf tekið eftir því með berum augum. Þetta er hægt að greina með hægðaprófum. Komin eru á markað ný hægðapróf (FIT), sem mæla sértækt og með mikilli nákvæmni mannablóð í hægðum. Hægt er að nýta þau til að finna þá sem eru í brýnni þörf fyrir ristilspeglun. Unnið er að því að þessi tegund prófa komi á markað hér og hægt verði að gera slíkar mælingar hérlendis. Árangursríkasta aðferðin síðan til að greina hvað veldur örblæðingu, ef hún reynist vera til staðar, er ristilspeglun. Skýringin gæti verið sepi eða ristilkrabbamein, en einnig bólgusjúkdómar í ristli eða gyllinæð, svo önnur dæmi séu nefnd. Með ristilspeglun er möguleiki á sýnatöku til greiningar. Separ og sum ristilkrabbamein á frumstigum er einnig mögulegt að fjarlægja í ristilspegluninni. Mikilvægt er að átta sig á því að skimun á ekki við ef einstaklingur er kominn með einkenni ristilkrabbameins. Í þeim tilfellum þarf að leita strax læknis með greiningu og meðferð í huga. Allar blæðingar frá endaþarmi þarf að taka alvarlega og þarfnast læknisskoðunar. Kynntu þér einkenni ristilkrabbameins á ristilkrabbamein.is eða bleikaslaufan.is. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar Skoðun Halla Hrund, Halla Tómasdóttir eða Katrín Jakobsdóttir? Reynir Böðvarsson Skoðun Halla Hrund - Þarf fólk eins og þig, fyrir fólk eins og mig? Tómas Ellert Tómasson Skoðun Kjósum sterkan leiðtoga Guðlaug Hrönn Jóhannsdóttir Skoðun Heldur þann besta en þann næstbesta! Vilhjálmur B. Bragason Skoðun Vonandi endurtekur sagan sig! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Forsetabaráttan: Hin fimm fræknu og leiðtogafræðin Sigurður Ragnarsson Skoðun Velferð fólks framar markaðsvæddri netsölu áfengis Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring Skoðun Skoðun Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson skrifar Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Alþingi slátrar jafnræðisreglunni Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Málfarslöggan verk sín vann Ari Páll Kristinsson skrifar Skoðun Verðmæti Döff kjósenda Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Nýja hægrið Davíð Bergmann skrifar Skoðun Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega skrifar Skoðun Heldur þann besta en þann næstbesta! Vilhjálmur B. Bragason skrifar Skoðun Vel gert! Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund; vörður auðlinda og nýsköpunar Valdimar Össurarson skrifar Skoðun Forsetabaráttan: Hin fimm fræknu og leiðtogafræðin Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Sýnileiki og styrkur þjóðar Ásdís Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Velferð fólks framar markaðsvæddri netsölu áfengis Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Halla Hrund, Halla Tómasdóttir eða Katrín Jakobsdóttir? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar skrifar Skoðun Vonandi endurtekur sagan sig! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Halla Hrund - Þarf fólk eins og þig, fyrir fólk eins og mig? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kjósum sterkan leiðtoga Guðlaug Hrönn Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Munu kosningar bjarga Bretlandi? Guðmundur Einarsson skrifar Skoðun Hvers konar bull er þetta ! Fjölnir Sæmundsson skrifar Skoðun Líkhús Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Hafnarfjarðarbæjar – Þjóðgarð á Reykjanes Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Svar til Páls Winkel Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Síðasti naglinn í líkkistu innanlandsflugs? Eiður Ragnarsson skrifar Skoðun Forseti lýðveldisins Erlingur Hansson skrifar Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir skrifar Skoðun Við elskum föt, eða hvað? Magnús Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Virðulegur forseti Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæð Palestína skiptir heiminn máli Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Minnislausir molbúar Melkorka Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Ristilkrabbamein (ristil- og endaþarmskrabbamein) er önnur algengasta dánarorsök af völdum krabbameina á Vesturlöndum en árlega greinast að meðaltali 135 einstaklingar hérlendis. Árlega látast að meðaltali 50 úr sjúkdómnum. Reglubundin skipulögð hópleit hefði getað bjargað mörgum þessara mannslífa. Niðurstöður rannsókna hafa sýnt að hópleit er árangursrík, bjargar mannslífum og sparar fé. Krabbameinsfélagið hefur í mörg ár sýnt þessu máli áhuga og síðan í apríl hefur höfundur unnið sem verkefnastjóri að undirbúningi skipulagðrar hópleitar ristilkrabbameins í samvinnu við landlækni og að beiðni velferðarráðuneytis. Skipulögð hópleit er opinber forvarnaráætlun, ætluð einstaklingum í skilgreindum áhættuhópi. Þegar ristilkrabbamein á í hlut eru bæði konur og karlar í áhættu. Um 80% greinast á aldrinum 55-85 ára. Samkvæmt alþjóðlegum klínískum leiðbeiningum eru einstaklingar 50-75 ára skilgreindir í meðaláhættu að fá sjúkdóminn. Ofþyngd, kyrrseta, reykingar, rautt kjöt og áfengi eru helstu áhættuþættir. Annað sem eykur áhættu enn frekar er fjölskyldusaga um ristilkrabbamein, langvarandi bólgusjúkdómar í ristli (í átta ár eða lengur) og erfanleg heilkenni sem bera með sér miklar líkur á ristilkrabbameini, jafnvel á barnsaldri. Markmið skipulagðrar hópleitar er að draga úr sjúkdómsbyrði og dánartíðni af völdum ristilkrabbameins með því að leita að sjúkdómnum í einkennalausum þannig að það komi þeim að gagni en skaði ekki. Langflest ristilkrabbamein þróast úr óeðlilegum frumuvexti í slímhúð ristils (sepamyndun) þar sem sum eru eiginleg forstig. Um þriðjungur einstaklinga eldri en 50 ára eru líklegir til að vera með slíka sepa. Þeir geta verið hvar sem er í ristlinum og fara ekki af sjálfu sér en geta hins vegar þróast á mörgum árum í banvænt ristilkrabbamein. Þessi staðreynd þýðir að góður tími gefst til að finna og uppræta sepa á tiltölulega skaðlausan hátt og jafnvel bjarga frá krabbameinsmyndun. Tíðni sjúkdómsins er heldur lægri hjá konum en körlum á sama aldri. Miðlæg leitarstöð Í skýrslu Krabbameinsfélagsins til heilbrigðisráðherra er mælt með lýðgrundaðri skipulegri hópleit að evrópskri fyrirmynd, þar sem heilbrigðisyfirvöld bera ábyrgð á framkvæmd, kostnaði og gæðum. Miðlæg leitarstöð, rekin af fagfólki, skipuleggur og hefur yfirsýn yfir öll stig hópleitarinnar. Þessi leið ætti að tryggja jafnan rétt íbúa til þjónustunnar. Margir fagaðilar koma að hópleitinni. Leitarstöð Krabbameinsfélagsins sem hefur reynslu af hópleit gæti hýst stjórnstöð í samvinnu við Krabbameinsskrána. Gert er ráð fyrir að einstaklingum í meðaláhættu verði boðin þátttaka þeim að kostnaðarlausu með bréfi og heimsendu sýnatökusetti til að ná hægðasýni sem ætlað er til skimunar fyrir blóði í hægðum. Leiðbeiningar fylgi með hvernig á að taka sýnið sem síðan er sent til baka á rannsóknarstofu. Niðurstaða myndi verða skráð og þaðan myndi sá sem þiggur þjónustuna fá svarbréf. Langt gengnir separ og nánast öll ristilkrabbamein á frumstigum blæða þó ekki verði alltaf tekið eftir því með berum augum. Þetta er hægt að greina með hægðaprófum. Komin eru á markað ný hægðapróf (FIT), sem mæla sértækt og með mikilli nákvæmni mannablóð í hægðum. Hægt er að nýta þau til að finna þá sem eru í brýnni þörf fyrir ristilspeglun. Unnið er að því að þessi tegund prófa komi á markað hér og hægt verði að gera slíkar mælingar hérlendis. Árangursríkasta aðferðin síðan til að greina hvað veldur örblæðingu, ef hún reynist vera til staðar, er ristilspeglun. Skýringin gæti verið sepi eða ristilkrabbamein, en einnig bólgusjúkdómar í ristli eða gyllinæð, svo önnur dæmi séu nefnd. Með ristilspeglun er möguleiki á sýnatöku til greiningar. Separ og sum ristilkrabbamein á frumstigum er einnig mögulegt að fjarlægja í ristilspegluninni. Mikilvægt er að átta sig á því að skimun á ekki við ef einstaklingur er kominn með einkenni ristilkrabbameins. Í þeim tilfellum þarf að leita strax læknis með greiningu og meðferð í huga. Allar blæðingar frá endaþarmi þarf að taka alvarlega og þarfnast læknisskoðunar. Kynntu þér einkenni ristilkrabbameins á ristilkrabbamein.is eða bleikaslaufan.is.
Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir skrifar