Lífræn, vistvæn eða hefðbundin framleiðsla Gunnlaugur K. Jónsson skrifar 3. júlí 2014 07:00 Alþjóðlegar reglur gilda um „lífræna“ ræktun og sjálfstæðir eftirlitsaðilar votta framleiðendur á því sviði. Hér á landi hafa hagsmunaaðilar lengi brugðið fæti fyrir lífræna ræktun og vottun hér á landi. Í því skyni varð til hugtakið „vistvænt“. Undanfarna daga hafa fjölmiðlar töluvert fjallað um þá staðreynd að stór hluti þess grænmetis sem Íslendingar neyta er merkt sem „Vistvæn landbúnaðarafurð“. Þessi vottun er byggð á reglugerð landbúnaðarráðuneytisins nr. 504 frá 1998. Ekki stendur steinn yfir steini hvað reglugerðina áhrærir, meðal annars með tilliti til 4. og 5. gr. þar sem fjallað er um gæðaeftirlit og viðurkenningu og skráningu í tengslum við þau skilyrði sem uppfylla þarf til að öðlast þann rétt að merkja afurðir „Vistvæn landbúnaðarafurð“.Haldið uppi blekkingum Í reglugerðinni kemur jafnframt fram að eftirlitsaðilar skuli eigi sjaldnar en einu sinni á ári gera úttekt hjá framleiðendum og afurðarstöðvum sem hlotið hafa viðurkenningu á aðstöðu – þar með talið landgæðum og búnaði til framleiðslu og vinnslu. Þessu eftirliti er ekki og hefur ekki verið fyrir að fara í mörg ár. Í raun er vistvæn vottun ekki annað en hefðbundin landbúnaðarframleiðsla með tilheyrandi áburðar- og eiturefnanotkun sem í sjálfu sér er ekki í andstöðu við lög og reglur en hlutina á að nefna réttum nöfnum í stað þess að halda uppi blekkingum gagnvart kaupendum vörunnar um hollustu og gæði umfram hefðbundna framleiðslu. Hugtakið „vistvænt“ elur því á ranghugmyndum neytandans – vísar til hollustu umfram hefðbundna framleiðslu en er í raun eitt og það sama. Vottunarstofan Tún hefur um tveggja áratuga skeið annast vottun lífrænnar framleiðslu hér á landi og í Færeyjum samkvæmt alþjóðlegum stöðlum. Vottunarmerki Túns er orðið þekkt og vottun félagsins nýtur trausts á meðal neytenda og framleiðenda, enda byggir hún á minnst árlegu eftirliti, auk fyrirvaralausra úttekta. Tún hefur jafnframt unnið gríðarlegt starf í kynningu, fræðslu og staðlaþróun á sviði lífrænnar framleiðslu. Það hefur skilað sér í vottun nýrra framleiðslugreina sem fyrir vikið njóta umtalsverðs virðisauka af sölu afurða sinna. Tún hefur á annan áratug fengið styrk á fjárlögum til slíkra verkefna, sem að öðrum kosti hefðu líkast til ekki verið unnin, eða hefðu kostað margfalda þá fjármuni sem Tún hefur komist af með. Sú breyting varð á með fjárlögum 2014 að nú þarf að sækja um styrk til viðkomandi ráðuneytis. Það gerði Tún sl. vor en einhverra hluta vegna var styrkurinn skorinn niður um 80 prósent, að teknu tilliti til fjárlaga 2013, fór úr 5 milljónum króna í 1 milljón kr. Engar skýringar fást þessu tengdar frá ráðuneytinu og ekki er hægt að fá upplýsingar um það hverjir fá styrk í ár, hversu mikið – til að mynda samanborið við árið 2013 og/eða hvort einhverjir nýir aðilar og þá hverjir hafi bæst við. Engin opinber stefna er til hvað varðar lífræna framleiðslu hér á landi. Stjórnvöld virðast ekki hafa neinn áhuga á framgangi þessarar framleiðslu, þrátt fyrir stóraukna ásókn almennings í slíkar vörur. Einu skiptir hverjir halda um stjórnartaumana hverju sinni. Aðlögunarstyrkjum og/eða annarri aðstoð til handa þeim bændum eða öðrum þeim framleiðendum sem vilja snúa sér að þessari framleiðslu er ekki fyrir að fara.Fullyrðingar um hreinleika Til fróðleiks má geta þess að hér á landi er vottað ræktarland hlutfallslega margfalt minna en í nágrannalöndunum þar sem hið opinbera veitir rannsóknum og ráðgjöf, svo og þróunarstarfi bænda og vottunaraðila, öflugan stuðning til uppbyggingar lífrænnar framleiðslu. Reglulega er haldið á lofti fullyrðingum um hreinleika og gæði íslenskrar landbúnaðarframleiðslu. Í því sambandi væri fróðlegt að fá upplýsingar um magn þess tilbúna áburðar og eiturefna, bæði þess sem framleitt er hér á landi og flutt inn erlendis frá, sem dreift er á ræktarland. Í framhaldinu væri hægt að sjá notkun þessara efna á hvern hektara og bera saman við nágrannalöndin. Er hefðbundin íslensk landbúnaðarframleiðsla, til að mynda grænmeti, í raun og veru jafn ómenguð og látið er í veðri vaka? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Sjá meira
Alþjóðlegar reglur gilda um „lífræna“ ræktun og sjálfstæðir eftirlitsaðilar votta framleiðendur á því sviði. Hér á landi hafa hagsmunaaðilar lengi brugðið fæti fyrir lífræna ræktun og vottun hér á landi. Í því skyni varð til hugtakið „vistvænt“. Undanfarna daga hafa fjölmiðlar töluvert fjallað um þá staðreynd að stór hluti þess grænmetis sem Íslendingar neyta er merkt sem „Vistvæn landbúnaðarafurð“. Þessi vottun er byggð á reglugerð landbúnaðarráðuneytisins nr. 504 frá 1998. Ekki stendur steinn yfir steini hvað reglugerðina áhrærir, meðal annars með tilliti til 4. og 5. gr. þar sem fjallað er um gæðaeftirlit og viðurkenningu og skráningu í tengslum við þau skilyrði sem uppfylla þarf til að öðlast þann rétt að merkja afurðir „Vistvæn landbúnaðarafurð“.Haldið uppi blekkingum Í reglugerðinni kemur jafnframt fram að eftirlitsaðilar skuli eigi sjaldnar en einu sinni á ári gera úttekt hjá framleiðendum og afurðarstöðvum sem hlotið hafa viðurkenningu á aðstöðu – þar með talið landgæðum og búnaði til framleiðslu og vinnslu. Þessu eftirliti er ekki og hefur ekki verið fyrir að fara í mörg ár. Í raun er vistvæn vottun ekki annað en hefðbundin landbúnaðarframleiðsla með tilheyrandi áburðar- og eiturefnanotkun sem í sjálfu sér er ekki í andstöðu við lög og reglur en hlutina á að nefna réttum nöfnum í stað þess að halda uppi blekkingum gagnvart kaupendum vörunnar um hollustu og gæði umfram hefðbundna framleiðslu. Hugtakið „vistvænt“ elur því á ranghugmyndum neytandans – vísar til hollustu umfram hefðbundna framleiðslu en er í raun eitt og það sama. Vottunarstofan Tún hefur um tveggja áratuga skeið annast vottun lífrænnar framleiðslu hér á landi og í Færeyjum samkvæmt alþjóðlegum stöðlum. Vottunarmerki Túns er orðið þekkt og vottun félagsins nýtur trausts á meðal neytenda og framleiðenda, enda byggir hún á minnst árlegu eftirliti, auk fyrirvaralausra úttekta. Tún hefur jafnframt unnið gríðarlegt starf í kynningu, fræðslu og staðlaþróun á sviði lífrænnar framleiðslu. Það hefur skilað sér í vottun nýrra framleiðslugreina sem fyrir vikið njóta umtalsverðs virðisauka af sölu afurða sinna. Tún hefur á annan áratug fengið styrk á fjárlögum til slíkra verkefna, sem að öðrum kosti hefðu líkast til ekki verið unnin, eða hefðu kostað margfalda þá fjármuni sem Tún hefur komist af með. Sú breyting varð á með fjárlögum 2014 að nú þarf að sækja um styrk til viðkomandi ráðuneytis. Það gerði Tún sl. vor en einhverra hluta vegna var styrkurinn skorinn niður um 80 prósent, að teknu tilliti til fjárlaga 2013, fór úr 5 milljónum króna í 1 milljón kr. Engar skýringar fást þessu tengdar frá ráðuneytinu og ekki er hægt að fá upplýsingar um það hverjir fá styrk í ár, hversu mikið – til að mynda samanborið við árið 2013 og/eða hvort einhverjir nýir aðilar og þá hverjir hafi bæst við. Engin opinber stefna er til hvað varðar lífræna framleiðslu hér á landi. Stjórnvöld virðast ekki hafa neinn áhuga á framgangi þessarar framleiðslu, þrátt fyrir stóraukna ásókn almennings í slíkar vörur. Einu skiptir hverjir halda um stjórnartaumana hverju sinni. Aðlögunarstyrkjum og/eða annarri aðstoð til handa þeim bændum eða öðrum þeim framleiðendum sem vilja snúa sér að þessari framleiðslu er ekki fyrir að fara.Fullyrðingar um hreinleika Til fróðleiks má geta þess að hér á landi er vottað ræktarland hlutfallslega margfalt minna en í nágrannalöndunum þar sem hið opinbera veitir rannsóknum og ráðgjöf, svo og þróunarstarfi bænda og vottunaraðila, öflugan stuðning til uppbyggingar lífrænnar framleiðslu. Reglulega er haldið á lofti fullyrðingum um hreinleika og gæði íslenskrar landbúnaðarframleiðslu. Í því sambandi væri fróðlegt að fá upplýsingar um magn þess tilbúna áburðar og eiturefna, bæði þess sem framleitt er hér á landi og flutt inn erlendis frá, sem dreift er á ræktarland. Í framhaldinu væri hægt að sjá notkun þessara efna á hvern hektara og bera saman við nágrannalöndin. Er hefðbundin íslensk landbúnaðarframleiðsla, til að mynda grænmeti, í raun og veru jafn ómenguð og látið er í veðri vaka?
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun