Um hraðamælingar og hraðatakmörk í þéttbýli

Lögreglan á höfuðborgarsvæðinu hefur síðustu sex ár hraðamælt reglulega á völdum stöðum umdæmisins og notað til þess ómerkta lögreglubifreið. Mælingarnar eru að jafnaði gerðar á svipuðum tíma árs og dags með það að markmiði meðal annars að meta þróun ökuhraða milli ára. Niðurstöður mælinga eru í öllum tilvikum sendar viðkomandi sveitarfélögum.

Á þessum tíma hafa veghaldarar gert ýmsar breytingar á mælingarstöðunum, þeim vegarköflum sem mælt var á, leyfilegur hámarkshraði hækkaður eða lækkaður og hraðahindranir settar niður eða hraðaþrengingar. Áhugavert er að sjá hvaða áhrif þær höfðu á ökuhraða með vísan til hlutfalls þeirra ökumanna sem óku of hratt hverju sinni, brotahlutfalls. Nefna má nokkur dæmi.

Hraði í íbúðahverfi var lækkaður úr 50 í 30 kílómetra hraða miðað við klukkustund án þess að breytingar væru gerðar á vegarkaflanum að öðru leyti. Mælingar lögreglu fyrir lækkun sýndu brotahlutfall sem var að meðaltali tvö prósent. Eftir lækkun leyfilegs hámarkshraða hækkaði hlutfallið í 36 og allt upp í 68%. Meðaltalið var 52%. Aðrar sambærilegar aðgerðir á vegarköflum þar sem hraði var lækkaður án þess að aðrar hraðalækkandi aðgerðir hafi fylgt, hafa leitt til hækkaðs brotahlutfalls. Ökuhraði virðist svipaður fyrir og eftir lækkun. Dæmi um vegarkafla þar sem leyfilegur hámarkshraði var hækkaður sýnir áþekka niðurstöðu.

Á stofnbraut milli Hafnarfjarðar og Reykjavíkur var hraði hækkaður úr 70 í 80. Brotahlutfall fyrir breytingu var 25% en 8% ef miðað hefði verið við 80 kílómetra leyfðan hámarkshraða. Í mælingum eftir hækkun var brotahlutfall frá 8 til 13% eða 11% að meðaltali. Ekki var því að sjá mikla breytingu á aksturshraða þrátt fyrir hækkun leyfilegs hámarkshraða.

Til viðbótar þessum niðurstöðum hafa mælingar lögreglu sýnt að brotahlutfall helst mjög stöðugt milli ára þar sem ásýnd vega og umhverfi er óbreytt.

Góður árangur

Þar sem breytingar hins vegar hafa verið gerðar á götum til lækkunar hraða, til að mynda settar hraðahindranir eða hraðaþrengingar, hefur góður árangur náðst. Má þar nefna götu í íbúðahverfi þar sem meðalbrotahlutfall var 53% en enginn mældist brotlegur eftir að hraðahindranir voru settar niður. Annað dæmi af sama meiði er gata þar sem meðalbrotahlutfall var 19% en 1% eftir aðgerðir.

Þær upplýsingar sem fyrir liggja og hér eru nefndar, gefa vísbendingar um að umhverfi vega og ásýnd hafi mikið að segja um ökuhraða. Mikilvægt sýnist því að veghönnun og skipulag hverfa taki mið af þeim hraða sem áætlanir gera ráð fyrir þannig að ökumönnum sem um fara megi vera það ljóst af umhverfi ekki síður en merkingum hver leyfður hraði er. Hraðatakmarkandi aðgerðir eftir á myndu þar með ónauðsynlegar.

Þá er og mikilvægt að núverandi hraðamörk taki mið af þessu, verði hækkuð þar sem ljóst er að samræmi milli leyfðs hraða og umhverfis er lítið og slysatíðni lág eða engin, en hraðatakmarkandi aðgerðum beitt að öðrum kosti. Það er mat lögreglu að með þannig markvissum aðgerðum megi fækka brotum í umferð, auka enn virðingu ökumanna fyrir lögum og reglum og fækka slysum.