Raunveruleikinn er annar. Þrátt fyrir mikinn niðurskurð síðustu ár hefur tekist að halda uppi metnaðarfullu starfi. Enda eru kröfurnar sem landsmenn gera til skólanna mjög miklar. Þær eru meðal annars að allir eigi að hafa möguleika á námi, óháð þroska, efnahag eða búsetu. Námið á að vera fjölbreytt og sveigjanlegt. Skólinn á að vera skapandi staður þar sem öllum líður vel og pláss er fyrir alla.
Loforðin gleymast
Í hátíðarræðum á tyllidögum taka stjórnmálamenn undir þetta. Segjast stoltir af því öfluga starfi sem fram fer í skólunum. Allt verði gert til að tryggja börnum þeirra sem besta menntun. En þegar komið er inn á Alþingi, eða í borgar-, bæjar- og sveitarstjórnir kemur annað hljóð í strokkinn. Horfinn er kjarkurinn. Gleymd eru loforðin. Engir peningar eru til. Eðlilegar kröfur kennara um að fá svipuð laun og aðrir hópar með sambærilega menntun og ábyrgð eru hundsaðar. Of fátt ungt fólk sækist eftir því að verða kennarar, því eldist kennarastéttin stöðugt. Í skólunum eins og á ýmsum öðrum sviðum hleðst vandinn upp.
Engu að síður hafa stjórnmálamenn háleitar hugmyndir um breytingar á skólakerfinu. Koma þarf í veg fyrir brottfall. Stytta námið. Kerfið þarf að bæta. En um leið þarf að spara. Þá eru notuð orð eins og framleiðni. Litið er á menntakerfið sem færiband sem hægt er að láta snúast hraðar. Þegar fagfólkið í skólunum og félög kennara og stjórnenda vara við þessari hugsun er sagt að staðið sé í vegi fyrir framþróun. Verið sé að verja gamaldags kerfi sem sé rígbundið í ákvæðum kjarasamninga. Ekkert er fjær sannleikanum.
Miklar breytingar hafa orðið í skólastarfinu síðustu ár og áratugi. Nemendahópurinn er mun fjölbreyttari en áður. Aukin áhersla er á foreldrasamstarf. Reynt er að aðlaga námið nýjungum í upplýsingatækni og breyttum kennsluháttum. Breytingarnar eru óteljandi og miða allar að því að laga sig að breyttu samfélagi. Raunar eru breytingarnar svo miklar að skólar dagsins í dag eru óþekkjanlegir miðað við þá sem störfuðu fyrir fáum árum. Minnt er á að félög kennara og stjórnenda hafa faglegar skyldur gagnvart nemendum og samfélaginu. Ef þau telja stjórnvöld vera á villigötum í skólamálum, ber þeim að segja það.
Sparnaður ræður för
Yfir skólunum vofir stöðugt krafa um aukna hagræðingu. Gera má ráð fyrir að sparnaðurinn í skólakerfinu nemi rúmlega tíu prósentum síðustu ár. Á sama tíma hefur kostnaður við æðstu stjórnsýslu landsins hækkað um tuttugu prósent, sem sýnir forgangsröðun stjórnmálamanna. En þótt kennarar leggi sig alla fram þá er óhjákvæmilegt að niðurskurður til menntamála bitni á starfinu. Námshópar stækka og um leið versna starfsskilyrði nemenda og kennara. Kennslan verður einhæfari, námsmatsaðferðir sömuleiðis. Bein samskipti kennara og nemenda minnka sem bitnar sérstaklega á þeim sem standa höllum fæti í sínu námi. Nemendur hafa takmarkað og fábreytt námsval. Þeim er handstýrt í almennt bóknám því skólunum er gert erfitt fyrir að halda úti verk- og tækninámi. Ástæðan er kostnaður. Mun ódýrara er að setja sem flesta nemendur saman í skólastofur og kenna þeim bóklegu fögin. Nemendur sem ekki fóta sig í bóknáminu hrökklast úr skóla.
Stöndum vörð um menntakerfið
Ástandið í heilbrigðiskerfinu hefur verið áberandi í opinberri umræðu, sem og ástandið í löggæslunni og hjá Landhelgisgæslunni. Landsmönnum er nú ljóst að þar styttist í að neyðarástand skapist. Minna hefur verið fjallað um stöðuna í skólakerfinu. Ástandið þar er síst betra. Það ætti að vera ráðamönnum jafnt sem almenningi mikið áhyggjuefni. Krafa nútímans er að þjóðin sé vel menntuð. Ungt fólk veit að það nær vart árangri í lífinu án góðrar menntunar. Krafan til þingmanna og sveitarstjórnamanna er að þeir hugsi alvarlega um þetta. Að samræmi verði milli orða og athafna.
