Endurskoðun stjórnarskrárinnar

Nú liggja fyrir tillögur stjórnlagaráðs um breytingar á stjórnarskrá íslenska lýðveldisins sem er grundvallarlöggjöf samfélagsins og er mikil þörf á því að ræða þær á Alþingi og ekki síður meðal þjóðarinnar. Skipun stjórnlagaráðs var söguleg eins og menn muna, eftir kosningu sem dæmd var ógild af Hæstarétti, en ráðið hefur starfað og skilað af sér ítarlegum tillögum um nýja stjórnarskrá sem fela í sér miklar breytingar frá þeirri sem nú gildir. Ljóst er að áhersla var lögð á það í stjórnlagaráði að ná saman um tillögur, og endanleg niðurstaða er málamiðlun milli mismunandi sjónarmiða sem vissulega voru fyrir hendi innan ráðsins. Stjórnlagaráðið vann mikla vinnu við þetta verk – ekki síst í ljósi þess að því var ætlaður mjög skammur tími til þess að ná niðurstöðu.

Það plagg sem nú liggur fyrir er ekki hafið yfir gagnrýni fremur en önnur mannanna verk. Nú er nauðsyn að tillögurnar fái vandaða og yfirvegaða umfjöllun, þá er mjög áríðandi að líta til lengri tíma og reyna eftir föngum að gera sér ljósa grein fyrir áhrifum þeirra á samfélagsþróunina til frambúðar. Í umfjölluninni er einnig nauðsynlegt að tryggja að ný stjórnarskrá verði skýr og gefi ekki tilefni til deilna um lögfræðileg túlkunarefni. Niðurstaðan verði síðan lögð í dóm þjóðarinnar. Nauðsyn ber til að skapa Alþingi svigrúm til þess að vinna þetta verk að sínum hluta og kynna málið með skipulegum hætti í þjóðfélaginu öllu.

Framsóknarmenn samþykktu tillögu um stjórnlagaþing á flokksþingi árið 2009. Það var í kjölfar þess að dægurmálin urðu til þess að vinna endurskoðunarnefndar um stjórnarskrána strandaði. Ekki síst í ljósi þess ber að leggja sérstaka áherslu á að láta ekki persónur, stjórnmáladeilur dagsins eða þær hremmingar sem þjóðfélagið hefur gengið í gegnum síðustu árin yfirskyggja alla sýn til framtíðar. Hins vegar skal hér bent á nokkur grundvallaratriði sem þarfnast úrlausnar og Framsóknarflokkurinn hefur lagt áherslu á:

• Að eignarhald Íslendinga á auðlindum sínum verði tryggt í stjórnarskrá.
• Að valdsvið og hlutverk forseta Íslands verði skilgreint með óumdeildum hætti.
• Að þrígreining ríkisvaldsins verði styrkt. Ráðherrar sitji ekki á Alþingi með atkvæðisrétti samhliða ráðherradómi og ráðning hæstaréttardómara verði aðskilin frá framkvæmdarvaldinu.
• Að auðlindaákvæði komi inn í stjórnarskrána.
• Að stjórnarskráin sé grundvöllur mannréttinda og lýðræðis.
• Að um framkvæmd þjóðaratkvæðagreiðslu gildi skýrar reglur sem festar eru í löggjöf.

Skipulag fiskveiða hefur verið heitt deilumál í samfélaginu um árabil. Við framsóknarmenn leggjum áherslu á að auðlindir sjávar eru sameign þjóðarinnar og nauðsyn er að fá sátt um veiðiréttinn og gjaldtöku fyrir hann. Auðlindaákvæði þarf að mynda grunn fyrir slíka sátt, þótt útfærslan sé í löggjöf.

Hér er stiklað á stóru. Stjórnarskráin þarf að vera skýrt plagg um grundvallaratriði samfélagsskipunarinnar. Hún á ekki að innihalda orðmargar stefnuyfirlýsingar. Nú er nauðsyn að fram fari góð og gagnleg umræða í framhaldi af því starfi sem unnið hefur verið á vettvangi stjórnlagaráðs.