RARIK semur við samsærismenn Árni Árnason skrifar 27. janúar 2012 06:00 Samkvæmt reglum á EES svæðinu er opinberum aðilum óheimilt að semja við fyrirtæki sem hafa verið sakfelld fyrir þátttöku í skipulögðum brotasamtökum. Engu að síður fór hún hljótt fréttin sem birtist undir jólin að RARIK hefði samið um stórt hitaveituverkefni við erlent fyrirtæki sem hlotið hefur sekt fyrir gróft samkeppnisbrot. Með samningnum fer úr landi verkefni sem munar um í núverandi atvinnuástandi og verkefni sem hefði skilað töluverðum skatttekjum í opinbera sjóði. Útboð þetta hefði gjarnan mátt fá ítarlegri umfjöllun í fréttum. Markaðurinn á meginlandi Evrópu fyrir rör og efni til fjarvarmaveitna á sér nokkra sérstöðu í samkeppnisrétti Evrópusambandsins. Í október 1998 var skýrt frá því að samkeppnisyfirvöld (European Commission) hefðu sektað tíu fyrirtæki um samtals 92,2 milljónir ECU fyrir að starfrækja leynilegt samstarf (cartel) sem gekk út á að skipta markaði, ná samkomulagi milli þátttakenda um verð á lagnaefni og skipta á milli sín hver aðila í samsærinu ætti að vera sigurstranglegastur í tilteknum útboðum á rörum til fjarvarmaveitna. Í samstarfinu fólust einnig tilraunir til þess að knésetja keppinaut, þ.e. fyrirtækið Powerpipe í Svíþjóð, sem vildi ekki taka þátt í samráðinu. Voru því greiddar skaðabætur sem námu a.m.k. 50 milljónum sænskra króna en aðilar samsærisins fengu háar sektir. Svissneska fyrirtækið ABB Asea Brown Boveri Ltd., en aðalverksmiðja þess er í Danmörku, var í forsvari fyrir hópnum enda langstærst á markaðnum. Það hlaut sekt sem nam 70 milljónum ECU (ISK 11,2 milljarðar) en það næsta í röðinni, Løgstør Rør A/S í Danmörku hlaut sekt sem nam 8,9 milljónum ECU (ISK 1,4 milljarðar). ECU, Evrópumyntin, er forveri evrunnar. Í ágúst 2007 tók gildi hér á landi reglugerð um innkaup stofnana sem annast vatnsveitu, orkuveitu, flutning og fjarskipti (nr. 755/2007). Í 3. gr. hennar segir að nánar skilgreindir opinberir aðilar og fyrirtæki skuli „útiloka frá gerð opinbers samnings sérhvern þátttakanda eða bjóðanda, sem hefur verið sakfelldur með endanlegum dómi“ m.a fyrir „þátttöku í skipulögðum brotasamtökum“. Þessi forsaga rifjaðist upp fyrir mér þegar sagt var frá því að RARIK hefði ákveðið að taka tilboði frá Løgstør Rør A/S upp á 465 milljónir ISK. Tilboðið var fyrir Hitaveitu Blönduóss og hitaveitu á Skagaströnd og í nærliggjandi dreifbýli. Í ljósi framanritaðs og forsögunnar vekur það nokkra undrun að RARIK, opinbert fyrirtæki, skuli velja röraframleiðanda með þessa forsögu til verksins. Íslenska ríkið hefur af því umtalsverða skattalega hagsmuni að innlendir aðilar sinni framleiðslunni og skatttekjur af vinnu og útgjöldum allra þeirra sem að verkinu koma renni í opinbera sjóði. Á tímum atvinnuleysis væri í grannlöndum okkar leitað leiða við undirbúning og framkvæmd verks sem þessa til þess að þarlendir aðilar hefðu forskot í samkeppninni. Það var þess vegna með nokkurri forvitni að ég kynnti mér útboðsgögn til þess að kanna hvort sjá mætti þess merki að ætlunin hefði verið að færa innlendum aðilum verkið á silfurfati. Niðurstaðan var þveröfug. Ef eitthvað er má fremur segja að útboðið sé skrifað með hagsmuni erlendra bjóðenda að leiðarljósi. Hér bendi ég á að allt lagnaefnið á að afhendast í einu lagi ekki seinna en 1. júní 2012 sem gerir erlendum aðila sennilega kleift að fá leiguskip til flutnings á lagnaefninu. Þá er reiknað með að varan verði staðgreidd af kaupanda innan þriggja vikna eftir afhendingardag. Þetta eru stífir greiðsluskilmálar. Þegar tveggja ára framkvæmdatími er hafður í huga er RARIK að taka á sig vexti á framkvæmdatíma vegna fjárbindingar í lagnaefni sem eru langt umfram þann verðmun sem fólst í boði lægstu bjóðenda. Munurinn á tilboðum var 7% en til samanburðar eru kjörvextir Íslandsbanka með 1% álagi nú 7%. Loks má nefna að áskilið var að boð aðila væri í evrum sem leysir marga erlenda aðila undan gengisáhættu en færir hana til kaupandans, RARIK. Innlendur framleiðandi tekur einnig gengisáhættu vegna innlends kostnaðar. Ef evran braggast, þó ekki sé nema í það horf sem var í lok síðasta sumars, hefur samningsfjárhæðin hækkað um 4%. Með þessu er ég ekki að segja að útboðið hafi verið skrifað fyrir erlenda aðila. Það vakti hins vegar undrun mína að sá aðili, sem er ráðgjafi kaupanda, mun aldrei hafa heimsótt eina innlenda aðilann sem kom til greina, þ.e. Set ehf. á Selfossi, til þess að kynna sér starfsemi hans. Set er eitt af leiðandi fyrirtækjum í Evrópu í sinni grein. Ég hef oft heimsótt fyrirtækið með erlendum sérfræðingum á sviði lagnamála og hafa þeir lokið upp miklu lofsorði á starfsemi þess. Þá er í útboðsgögnum að finna nokkuð sérstæðar villur. Þar er vísað til laga sem eru ekki lengur í gildi. Einnig er vísað til DIN staðla í útboðslýsingu en þeir staðlar hafa vikið fyrir nýrri EN stöðlum. Þetta er hins vegar nokkuð, sem þeir, sem hafa verið lengi í viðskiptum, kippa sér ekki mikið upp við enda eru úreltar lýsingar í útboðum algengari en ætla mætti. Á löngum viðskiptaferli hef ég séð mikið af óvönduðum útboðslýsingum. Fullkomin aðferðafræði við opinber innkaup almennt verður seint fundin. Ef engar reglur gilda má stórlega mismuna aðilum. Reynslan hefur þó kennt mér að útboð sé ekki gefin leið til þess að allt sé uppi á borðinu og gegnsæi og heiðarleiki ríki í ferlinu. Þar með er ekki sagt að svo hafi ekki verið í þessu tilviki. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Sjá meira
Samkvæmt reglum á EES svæðinu er opinberum aðilum óheimilt að semja við fyrirtæki sem hafa verið sakfelld fyrir þátttöku í skipulögðum brotasamtökum. Engu að síður fór hún hljótt fréttin sem birtist undir jólin að RARIK hefði samið um stórt hitaveituverkefni við erlent fyrirtæki sem hlotið hefur sekt fyrir gróft samkeppnisbrot. Með samningnum fer úr landi verkefni sem munar um í núverandi atvinnuástandi og verkefni sem hefði skilað töluverðum skatttekjum í opinbera sjóði. Útboð þetta hefði gjarnan mátt fá ítarlegri umfjöllun í fréttum. Markaðurinn á meginlandi Evrópu fyrir rör og efni til fjarvarmaveitna á sér nokkra sérstöðu í samkeppnisrétti Evrópusambandsins. Í október 1998 var skýrt frá því að samkeppnisyfirvöld (European Commission) hefðu sektað tíu fyrirtæki um samtals 92,2 milljónir ECU fyrir að starfrækja leynilegt samstarf (cartel) sem gekk út á að skipta markaði, ná samkomulagi milli þátttakenda um verð á lagnaefni og skipta á milli sín hver aðila í samsærinu ætti að vera sigurstranglegastur í tilteknum útboðum á rörum til fjarvarmaveitna. Í samstarfinu fólust einnig tilraunir til þess að knésetja keppinaut, þ.e. fyrirtækið Powerpipe í Svíþjóð, sem vildi ekki taka þátt í samráðinu. Voru því greiddar skaðabætur sem námu a.m.k. 50 milljónum sænskra króna en aðilar samsærisins fengu háar sektir. Svissneska fyrirtækið ABB Asea Brown Boveri Ltd., en aðalverksmiðja þess er í Danmörku, var í forsvari fyrir hópnum enda langstærst á markaðnum. Það hlaut sekt sem nam 70 milljónum ECU (ISK 11,2 milljarðar) en það næsta í röðinni, Løgstør Rør A/S í Danmörku hlaut sekt sem nam 8,9 milljónum ECU (ISK 1,4 milljarðar). ECU, Evrópumyntin, er forveri evrunnar. Í ágúst 2007 tók gildi hér á landi reglugerð um innkaup stofnana sem annast vatnsveitu, orkuveitu, flutning og fjarskipti (nr. 755/2007). Í 3. gr. hennar segir að nánar skilgreindir opinberir aðilar og fyrirtæki skuli „útiloka frá gerð opinbers samnings sérhvern þátttakanda eða bjóðanda, sem hefur verið sakfelldur með endanlegum dómi“ m.a fyrir „þátttöku í skipulögðum brotasamtökum“. Þessi forsaga rifjaðist upp fyrir mér þegar sagt var frá því að RARIK hefði ákveðið að taka tilboði frá Løgstør Rør A/S upp á 465 milljónir ISK. Tilboðið var fyrir Hitaveitu Blönduóss og hitaveitu á Skagaströnd og í nærliggjandi dreifbýli. Í ljósi framanritaðs og forsögunnar vekur það nokkra undrun að RARIK, opinbert fyrirtæki, skuli velja röraframleiðanda með þessa forsögu til verksins. Íslenska ríkið hefur af því umtalsverða skattalega hagsmuni að innlendir aðilar sinni framleiðslunni og skatttekjur af vinnu og útgjöldum allra þeirra sem að verkinu koma renni í opinbera sjóði. Á tímum atvinnuleysis væri í grannlöndum okkar leitað leiða við undirbúning og framkvæmd verks sem þessa til þess að þarlendir aðilar hefðu forskot í samkeppninni. Það var þess vegna með nokkurri forvitni að ég kynnti mér útboðsgögn til þess að kanna hvort sjá mætti þess merki að ætlunin hefði verið að færa innlendum aðilum verkið á silfurfati. Niðurstaðan var þveröfug. Ef eitthvað er má fremur segja að útboðið sé skrifað með hagsmuni erlendra bjóðenda að leiðarljósi. Hér bendi ég á að allt lagnaefnið á að afhendast í einu lagi ekki seinna en 1. júní 2012 sem gerir erlendum aðila sennilega kleift að fá leiguskip til flutnings á lagnaefninu. Þá er reiknað með að varan verði staðgreidd af kaupanda innan þriggja vikna eftir afhendingardag. Þetta eru stífir greiðsluskilmálar. Þegar tveggja ára framkvæmdatími er hafður í huga er RARIK að taka á sig vexti á framkvæmdatíma vegna fjárbindingar í lagnaefni sem eru langt umfram þann verðmun sem fólst í boði lægstu bjóðenda. Munurinn á tilboðum var 7% en til samanburðar eru kjörvextir Íslandsbanka með 1% álagi nú 7%. Loks má nefna að áskilið var að boð aðila væri í evrum sem leysir marga erlenda aðila undan gengisáhættu en færir hana til kaupandans, RARIK. Innlendur framleiðandi tekur einnig gengisáhættu vegna innlends kostnaðar. Ef evran braggast, þó ekki sé nema í það horf sem var í lok síðasta sumars, hefur samningsfjárhæðin hækkað um 4%. Með þessu er ég ekki að segja að útboðið hafi verið skrifað fyrir erlenda aðila. Það vakti hins vegar undrun mína að sá aðili, sem er ráðgjafi kaupanda, mun aldrei hafa heimsótt eina innlenda aðilann sem kom til greina, þ.e. Set ehf. á Selfossi, til þess að kynna sér starfsemi hans. Set er eitt af leiðandi fyrirtækjum í Evrópu í sinni grein. Ég hef oft heimsótt fyrirtækið með erlendum sérfræðingum á sviði lagnamála og hafa þeir lokið upp miklu lofsorði á starfsemi þess. Þá er í útboðsgögnum að finna nokkuð sérstæðar villur. Þar er vísað til laga sem eru ekki lengur í gildi. Einnig er vísað til DIN staðla í útboðslýsingu en þeir staðlar hafa vikið fyrir nýrri EN stöðlum. Þetta er hins vegar nokkuð, sem þeir, sem hafa verið lengi í viðskiptum, kippa sér ekki mikið upp við enda eru úreltar lýsingar í útboðum algengari en ætla mætti. Á löngum viðskiptaferli hef ég séð mikið af óvönduðum útboðslýsingum. Fullkomin aðferðafræði við opinber innkaup almennt verður seint fundin. Ef engar reglur gilda má stórlega mismuna aðilum. Reynslan hefur þó kennt mér að útboð sé ekki gefin leið til þess að allt sé uppi á borðinu og gegnsæi og heiðarleiki ríki í ferlinu. Þar með er ekki sagt að svo hafi ekki verið í þessu tilviki.
Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun