Skynsamleg leið við kvótaúthlutun Þráinn Guðbjörnsson skrifar 13. júní 2012 06:00 Þessa dagana er mikið rifist um hvernig halda eigi á spöðunum við fyrirkomulag fiskveiða á Íslandi. Íslendingar hafa svo sannarlega náð miklum árangri í stjórnun fiskveiða í gegnum tíðina, bæði hvað varðar vernd gegn ofveiði og arðsemi. Einn helsti galli kerfisins, að margra mati, er það að arður greinarinnar hefur endað í vösum fárra. Í seinni tíð hafa þær raddir gerst háværari sem fullyrða að fiskurinn í sjónum sé auðlind í eigu allra landsmanna. Um það, er að ég held, lýðræðislegur meirihluti landsmanna sammála. Í takt við þá staðreynd hefur núverandi ríkisstjórn sett fram breytingar á lögum um fiskveiðar svo að landsmenn fái að njóta arðsemi auðlindarinnar. Aðferðin sem þeir nota er að setja á veiðigjald sem er fundið út sem hlutfall af uppgefnum hagnaði. Ég fer ekki nánar út í þennan útreikning, nema hvað til að benda á að stjórnvöld verða að gefa sér forsendur sem eiga að endurspegla sanngjarna gjaldtöku gagnvart öllum hlutaðeigandi aðilum. Þetta er erfitt verk, ef ekki óyfirstíganlegt. Það minnir á hlutskipti gamla sovét þar sem stjórnvöld ákváðu öll verð. Nú er til önnur leið. Hún er miklu einfaldari og losar stjórnvöld við þá áþján að setja verðmiða á allt. Ætli sé ekki best að kalla þessa lausn „Uppboðsmarkaður aflaheimilda“. Það yrði í öllu falli nafnið á apparatinu sem sjá myndi um þetta. Að ýmsum praktískum atriðum þarf að huga við útfærslu á slíku apparati. 1. Útgerðarfyrirtæki þurfa sæmilega stöðugar rekstrarforsendur og því væri ómögulegt að allur kvóti færi á uppboð einu sinni á ári. Nærri lagi væri að 1/5 færi á uppboð á ári hverju og því allur kvótinn á fimm ára tímabili. Þetta hlutfall er einfaldlega stillingaratriði þar sem markmiðið er að finna besta hlutfall stöðugleika gagnvart því hve virk verðmyndunin er. 2. Innan stéttarinnar er eðlismunur á útgerðaraðilum. Stærri útgerðir veiða meira og eru líkast til hagkvæmari þegar kemur að hreinni peningalegri framlegð. Smærri útgerðir eru frábrugðnar að mörgu leyti. Þær veiða oftast nær landi þ.a. fiskistofnarnir eru strangt til tekið ekki þeir sömu. Fjöldi starfa er fleiri á veidd tonn. Einnig hafa veiðarfæri smærri báta umtalsvert minni áhrif á lífsskilyrði fiskistofnanna. Vegna þessa væri eðlilegt að mynda aðskilda potta fyrir mismunandi aðila. Þarna þyrftu stjórnvöld að ákveða hvernig best væri að skipta á milli; annað stillingaratriði. 3. Byggðasjónarmið ber einnig að hafa í huga þar sem að íbúar sjávarplássa fái notið ávaxta síns nærumhverfis umfram aðra. Þetta býður upp á frekari skiptingu á heildarúthlutun. 4. Einnig skal hugað að vernd gegn fákeppni. Ástæðan er sú að til lengdar dregur fákeppni alltaf úr hagkvæmni markaðarins. Útfærslan gæti verið sú að sérstakt álag kæmi til þegar hlutfall einstakrar útgerðar af heildarpotti er komið yfir viss mörk. Stillingaratriði. Ein höfuðkrafa sem gerð er til stjórnvalda í lýðræðisríkjum er krafan um sanngirni. Að verðleikar skapi manninum brautargengi í stað klíkuskapar og flokkadrátta. Að mínu viti þá tryggir fyrrgreindur uppboðsmarkaður sanngjarna skiptingu langt fram yfir veiðigjaldið. Einnig má hugsa til þess hversu langlíft þetta gjaldtökufyrirkomulag verður. Nú benda kannanir til þess að sjálfstæðismenn komist að nýju til valda eftir næstu alþingiskosningar. Þeir verða ekki lengi að afskrifa alla þá vinnu sem unnin hefur verið af núverandi ráðuneyti. Ef hins vegar sett verður á kerfi sem endurspeglar það gangverk sem knúið hefur uppgang kapítalismans í gegnum tíðina, þá gera hugmyndafræðilegar forsendur það að verkum einar og sér, að ekki verður horft fram hjá kostum slíks fyrirkomulags í herbúðum hægrimanna. Þetta væri jákvætt skref í átt að verðleikasamfélagi þar sem sambærilegir aðilar sitja við sama borð og frammistaða aðila ræður velgengni. Eigandi auðlindarinnar fær svo aftur til sín þann ágóða sem flotinn er tilbúinn að greiða. Gamla góða framboð og eftirspurn sem er jú hornsteinn framþróunar samfélags manna síðastliðin árhundruð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason Skoðun Skoðun Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Þessa dagana er mikið rifist um hvernig halda eigi á spöðunum við fyrirkomulag fiskveiða á Íslandi. Íslendingar hafa svo sannarlega náð miklum árangri í stjórnun fiskveiða í gegnum tíðina, bæði hvað varðar vernd gegn ofveiði og arðsemi. Einn helsti galli kerfisins, að margra mati, er það að arður greinarinnar hefur endað í vösum fárra. Í seinni tíð hafa þær raddir gerst háværari sem fullyrða að fiskurinn í sjónum sé auðlind í eigu allra landsmanna. Um það, er að ég held, lýðræðislegur meirihluti landsmanna sammála. Í takt við þá staðreynd hefur núverandi ríkisstjórn sett fram breytingar á lögum um fiskveiðar svo að landsmenn fái að njóta arðsemi auðlindarinnar. Aðferðin sem þeir nota er að setja á veiðigjald sem er fundið út sem hlutfall af uppgefnum hagnaði. Ég fer ekki nánar út í þennan útreikning, nema hvað til að benda á að stjórnvöld verða að gefa sér forsendur sem eiga að endurspegla sanngjarna gjaldtöku gagnvart öllum hlutaðeigandi aðilum. Þetta er erfitt verk, ef ekki óyfirstíganlegt. Það minnir á hlutskipti gamla sovét þar sem stjórnvöld ákváðu öll verð. Nú er til önnur leið. Hún er miklu einfaldari og losar stjórnvöld við þá áþján að setja verðmiða á allt. Ætli sé ekki best að kalla þessa lausn „Uppboðsmarkaður aflaheimilda“. Það yrði í öllu falli nafnið á apparatinu sem sjá myndi um þetta. Að ýmsum praktískum atriðum þarf að huga við útfærslu á slíku apparati. 1. Útgerðarfyrirtæki þurfa sæmilega stöðugar rekstrarforsendur og því væri ómögulegt að allur kvóti færi á uppboð einu sinni á ári. Nærri lagi væri að 1/5 færi á uppboð á ári hverju og því allur kvótinn á fimm ára tímabili. Þetta hlutfall er einfaldlega stillingaratriði þar sem markmiðið er að finna besta hlutfall stöðugleika gagnvart því hve virk verðmyndunin er. 2. Innan stéttarinnar er eðlismunur á útgerðaraðilum. Stærri útgerðir veiða meira og eru líkast til hagkvæmari þegar kemur að hreinni peningalegri framlegð. Smærri útgerðir eru frábrugðnar að mörgu leyti. Þær veiða oftast nær landi þ.a. fiskistofnarnir eru strangt til tekið ekki þeir sömu. Fjöldi starfa er fleiri á veidd tonn. Einnig hafa veiðarfæri smærri báta umtalsvert minni áhrif á lífsskilyrði fiskistofnanna. Vegna þessa væri eðlilegt að mynda aðskilda potta fyrir mismunandi aðila. Þarna þyrftu stjórnvöld að ákveða hvernig best væri að skipta á milli; annað stillingaratriði. 3. Byggðasjónarmið ber einnig að hafa í huga þar sem að íbúar sjávarplássa fái notið ávaxta síns nærumhverfis umfram aðra. Þetta býður upp á frekari skiptingu á heildarúthlutun. 4. Einnig skal hugað að vernd gegn fákeppni. Ástæðan er sú að til lengdar dregur fákeppni alltaf úr hagkvæmni markaðarins. Útfærslan gæti verið sú að sérstakt álag kæmi til þegar hlutfall einstakrar útgerðar af heildarpotti er komið yfir viss mörk. Stillingaratriði. Ein höfuðkrafa sem gerð er til stjórnvalda í lýðræðisríkjum er krafan um sanngirni. Að verðleikar skapi manninum brautargengi í stað klíkuskapar og flokkadrátta. Að mínu viti þá tryggir fyrrgreindur uppboðsmarkaður sanngjarna skiptingu langt fram yfir veiðigjaldið. Einnig má hugsa til þess hversu langlíft þetta gjaldtökufyrirkomulag verður. Nú benda kannanir til þess að sjálfstæðismenn komist að nýju til valda eftir næstu alþingiskosningar. Þeir verða ekki lengi að afskrifa alla þá vinnu sem unnin hefur verið af núverandi ráðuneyti. Ef hins vegar sett verður á kerfi sem endurspeglar það gangverk sem knúið hefur uppgang kapítalismans í gegnum tíðina, þá gera hugmyndafræðilegar forsendur það að verkum einar og sér, að ekki verður horft fram hjá kostum slíks fyrirkomulags í herbúðum hægrimanna. Þetta væri jákvætt skref í átt að verðleikasamfélagi þar sem sambærilegir aðilar sitja við sama borð og frammistaða aðila ræður velgengni. Eigandi auðlindarinnar fær svo aftur til sín þann ágóða sem flotinn er tilbúinn að greiða. Gamla góða framboð og eftirspurn sem er jú hornsteinn framþróunar samfélags manna síðastliðin árhundruð.
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun