Skoðun

Íslenskt táknmál – jafnrétthátt íslenskunni

Valgerður Stefánsdóttir skrifar
Halldór Ólafsson, táknmálstalandi nemandi í Framhaldsskóla Austur-Skaftafellssýslu, dregur upp Túlk í tösku í kennslustundum. Það er spjaldtölva tengd við túlkaþjónustu í gegnum Skype. Það sem kennararnir segja er túlkað og Halldór horfir á það í spjaldtölvunni.

Halldór getur í krafti nýrrar tækni, og vegna þess að táknmálsþjónusta hefur verið þróuð, notað tölvuna til að fletta upp merkingu tákna og horfa á námsefni á táknmáli. Mestu máli skiptir þó að íslenskt táknmál hefur hlotið opinbera viðurkenningu og er orðið jafnrétthátt íslensku í samskiptum manna í millum. Það gerðist með gildistöku laga um stöðu íslenskrar tungu og íslensks táknmáls þann 7. júní 2011. Það var tilfinningaþrungin stund þegar lögin voru samþykkt með öllum greiddum atkvæðum. Þingpallar voru þétt setnir og tár féllu bæði á þingpöllunum og í þingsalnum.

Staða íslenska táknmálsinsÍslenskt táknmál er hefðbundið minnihlutamál og talað af litlum hópi. Táknmálstalandi fólk segist finna fyrir því að íslenskt táknmál hafi veika stöðu en viðurkenning táknmálsins muni styrkja það. Enn er þó langt í land. Um tvö þúsund manns, bæði heyrandi og heyrnarlausir, nota íslenskt táknmál til daglegra samskipta. Málið er ekki staðlað, það á sér ekkert ritmál og ekki er til grunnlýsing á málinu. Útbreiðsla þess er takmörkuð, til dæmis skortir á kunnáttu í íslensku táknmáli innan opinbera þjónustukerfisins. Það hefur þær afleiðingar að heyrnarlaust fólk nýtur í sumum tilvikum ekki eðlilegrar þjónustu.

Íslendingar sem þurfa þess eiga að geta tileinkað sér íslenskt táknmál án hindrunar, notað það í daglegu lífi sínu og litið á það sem móðurmál sitt. Nánustu aðstandendur þeirra eiga einnig rétt á táknmálsnámi. Stjórnvöld skulu varðveita íslenskt táknmál, hlúa að því og styðja og tryggja að allir sem þurfa þess eigi kost á þjónustu á málinu.

Menntamálaráðherra hefur skipað málnefnd um íslenskt táknmál sem hefur það hlutverk að vera stjórnvöldum til ráðuneytis um hvað eina er varðar íslenskt táknmál og stuðla að eflingu þess og notkun í íslensku þjóðlífi.

Eftir tilkomu laganna eiga um 7-800 heyrnarlausir og heyrnarskertir einstaklingar rétt á táknmálskennslu og 5-6.000 vinir og vandamenn. Aðeins örlítið brot af þessum hópi nýtur nú réttar síns. Margir heyrnarlausir með viðbótarfötlun fá til dæmis ekki aðgang að táknmáli eða í mjög takmörkuðum mæli.

Flest börn sem fæðast heyrnarlaus fá kuðungsígræðslu. Markmið þeirrar tækni er að gefa börnum heyrn svo þau geti átt samskipti á íslensku. Börnin verða eftir sem áður heyrnarlaus og eiga rétt á því að alast upp við tvítyngi íslensks táknmáls og íslensku. Foreldrum og fjölskyldum stendur til boða að læra táknmál á helgarnámskeiðum. Í nágrannalöndum okkar er hins vegar algengast að boðið sé upp á námið á vinnutíma og kostnaður við það greiddur af ríki og sveitarfélögum.

Staða heyrnarlausra barnaHeyrnarlaus börn á Íslandi eru í leikskóla með heyrandi börnum. Þar er lögð áhersla á máltöku á íslensku, oftast á kostnað íslenska táknmálsins. Hlíðaskóli er með táknmálssvið og býður upp á kennslu sem á að miða að tvítyngi nemenda. Flest heyrnarlaus börn eru skráð á táknmálssviðið en fá kennslu inni í bekk með heyrandi börnum. Nokkur börn ganga í almenna skóla og sum njóta þjónustu táknmálstúlka. Málumhverfi allra þessara barna er ófullnægjandi. Oft búa þau við blendingsmál íslensku og táknmáls eða kennslu í og á íslensku á kostnað íslenska táknmálsins. Ekki hefur verið gert heildstætt kennsluefni til móðurmálskennslu í grunnskólanámi og mjög lítið annað námsefni hefur verið gefið út á táknmáli. Engar formlegar kröfur hafa verið gerðar um menntun kennara barna, sem nota íslenskt táknmál til samskipta, hvorki í leikskóla né grunnskóla.

Menntun í táknmáliInnan Hugvísindasviðs HÍ er boðið upp á menntun í íslensku táknmáli og túlkun til BA-gráðu. Táknmálsfræðin og Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra hafa með sér formlegt rannsóknasamstarf innan Rannsóknarstofu í táknmálsfræðum. Unnið er að málfræðirannsóknum á setningafræði og tilbrigðum í málinu en einnig málþroskarannsóknum. Táknmálstalandi nemendur eru við nám í Háskóla Íslands í ýmsum greinum og stöðugt þróast ný svið innan íslenska táknmálsins.

Tækni sem gerir Túlk í tösku mögulegan býður upp á fjölmargar nýjar lausnir. Á is.signwiki.org er námsefni í íslensku táknmáli, táknmálsorðabók, upplýsingaefni um íslenskt táknmál og samskipti á því, stutt námskeið og efni sérstaklega ætlað börnum. Vefurinn er aðgengilegur í gegnum snjallsíma, spjaldtölvur og venjulegar tölvur og verulegur ávinningur fyrir þá sem tala íslenskt táknmál.




Skoðun

Skoðun

Stöðvum hel­víti á jörðu

Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar

Sjá meira


×