Líknarþjónusta fyrir aldraða í 10 ár Bryndís Gestsdóttir skrifar 6. desember 2011 06:00 Í tilefni 10 ára afmælis líknardeildar aldraðra á Landakoti og fyrirhugaðrar lokunar hennar vegna niðurskurðar á fjárframlögum til Landspítala er gott að staldra við og horfa yfir farinn veg. Deildin var opnuð árið 2001 og var opnun hennar í takt við þá stefnumótun öldrunarsviðs að sérhæfa allar einingar innan þess. Ljóst var að legupláss vantaði fyrir aldraða sjúklinga með illkynja sjúkdóm á lokastigi þar sem unnt væri að veita þeim lífslokameðferð á skipulagðan og sérhæfðan hátt samkvæmt bestu þekkingu. Margir eru sammála um að líknarmeðferð sé áhrifarík leið til að auka gæði meðferðar við lífslok og hefur hún verið viðurkennd sem sérgrein innan hjúkrunar- og læknisfræðinnar víða um heim. Meginmarkmið hennar er að bæta lífsgæði sjúklinga og fjölskyldna þeirra með góðri einkennameðferð og fyrirbyggja þjáningar í stað þess að meðhöndla þær eingöngu þegar þær birtast. Ein af öldrunarlækningadeildum Landspítala á Landakoti tók að sér þetta hlutverk og á árunum 1998 til 2001 voru að jafnaði 2-4 legupláss frátekin til líknarmeðferðar. Reynslan sýndi að þörfin var mikil og ekki var unnt að verða við öllum beiðnum. Því var ákveðið að finna þjónustunni góðan stað og varð fimmta hæðin á Landakoti fyrir valinu. Á deildinni eru níu einbýli og var rík áhersla lögð á heimilislegt umhverfi við hönnun hennar. Framlag úr Framkvæmdasjóði aldraðra studdi þær framkvæmdir á húsnæði sem gera þurfti en Kvennadeild Reykjavíkurdeildar Rauða kross Íslands gaf rafdrifin sjúkrarúm og annan húsbúnað á sjúkrastofur og hefur æ síðan stutt vel við starfsemina með ýmsum tækjakaupum. Styrktarsjóður Landakotsspítala gaf búnað í stofu, borðstofu og eldhús og þá hefur MND félagið reynst deildinni haukur í horni og fært henni ýmsar gjafir, svo sem í herbergi fyrir aðstandendur. Flestir sjúklinganna sem leggjast inn á deildina hafa illkynja mein en sjúklingum með aðra sjúkdóma, svo sem hjartabilun á lokastigi og hrörnunarsjúkdóma í taugakerfi, hefur einnig verið sinnt. Þá hafa sumir komið til að fá einkennameðferð, svo sem verkjastillingu, og dvalið í skamman tíma og farið aftur heim. Meðalaldur sjúklinga er nú 81,4 ár og meðallegutími er 27 dagar. Um 100 einstaklingar leggjast inn á hverju ári og er forgangsraðað í hvert pláss sem losnar. Þeirri spurningu hefur verið velt upp hvort aldraðir hafi minni þörf fyrir sérhæfða líknarmeðferð en þeir sem yngri eru. Sjúklingar við lífslok finna fyrir mörgum íþyngjandi sjúkdómseinkennum og annarri vanlíðan án tillits til aldurs en þó hafa rannsóknir til dæmis sýnt að aldraðir fá almennt minna af verkjalyfjum en yngri sjúklingar og eru oft með verki, sem er áhyggjuefni. Vitað er að aldraðir nota oft önnur orð til að lýsa verkjum en þeir sem yngri eru og finna ef til vill ekki samsvörun í spurningalistum um verkjamat og hefur það væntanlega áhrif á minni verkjalyfjagjöf þeirra. Einnig getur skert vitræn færni gert sjúklingum erfitt um vik að tjá sig. Oft á tíðum er litið á aldraða sem einsleitan hóp en þeir eru eins mismunandi og mennirnir eru margir rétt eins og við öll sem eigum vonandi eftir að eldast líka. Þeir eru oft á tíðum að glíma við þá sorg að vera við lok lífs, svipað og yngra fólk. Aldraðir veikir einstaklingar eru frábrugðnir yngri sjúklingum að því leyti að þeir hafa aldurstengdar breytingar og eru oftar með langvinna sjúkdóma. Þeir geta því verið að glíma við fleiri og flóknari vandamál og hafa auk þess iðulega skerta líkamlega og vitræna færni. Því miður ríkja oft fordómar eða ýmsar fyrir fram gerðar hugmyndir í garð aldraðra, úti í þjóðfélaginu, meðal heilbrigðisstarfsmanna og meðal aldraðra sjálfra. Margir halda því til dæmis fram að einkenni eins og slappleiki, lystarleysi, verkir og úthaldsleysi tilheyri auknum aldri og við því sé ekkert að gera. Hve oft höfum við ekki heyrt sagt að elli kerlingu fylgi verkir og fólk þurfi bara að læra að lifa með þeim. Slík vanlíðan getur haft áhrif á daglegt líf og skert lífsgæði fólks. Góð einkennameðferð skilar árangri, án tillits til aldurs. Öldruðum er að fjölga hlutfallslega og meðalaldur að hækka. Með hækkuðum aldri aukast líkurnar á krabbameinum og öðrum lífsógnandi sjúkdómum með þungbær sjúkdómseinkenni. Þörfin fyrir góða líknarþjónustu fyrir aldraða í nútíð og framtíð er því mikil og vaxandi. Eftir 10 ára sérhæfingu í líknarþjónustu fyrir aldraða á Landakoti á að leggja þjónustuna af þrátt fyrir mikla þörf. Er ekki komið að því að við sem þegnar í þessu þjóðfélagi spyrjum okkur hvernig heilbrigðisþjónustu við ætlum að veita? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Við erum réttindalaus Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Sjá meira
Í tilefni 10 ára afmælis líknardeildar aldraðra á Landakoti og fyrirhugaðrar lokunar hennar vegna niðurskurðar á fjárframlögum til Landspítala er gott að staldra við og horfa yfir farinn veg. Deildin var opnuð árið 2001 og var opnun hennar í takt við þá stefnumótun öldrunarsviðs að sérhæfa allar einingar innan þess. Ljóst var að legupláss vantaði fyrir aldraða sjúklinga með illkynja sjúkdóm á lokastigi þar sem unnt væri að veita þeim lífslokameðferð á skipulagðan og sérhæfðan hátt samkvæmt bestu þekkingu. Margir eru sammála um að líknarmeðferð sé áhrifarík leið til að auka gæði meðferðar við lífslok og hefur hún verið viðurkennd sem sérgrein innan hjúkrunar- og læknisfræðinnar víða um heim. Meginmarkmið hennar er að bæta lífsgæði sjúklinga og fjölskyldna þeirra með góðri einkennameðferð og fyrirbyggja þjáningar í stað þess að meðhöndla þær eingöngu þegar þær birtast. Ein af öldrunarlækningadeildum Landspítala á Landakoti tók að sér þetta hlutverk og á árunum 1998 til 2001 voru að jafnaði 2-4 legupláss frátekin til líknarmeðferðar. Reynslan sýndi að þörfin var mikil og ekki var unnt að verða við öllum beiðnum. Því var ákveðið að finna þjónustunni góðan stað og varð fimmta hæðin á Landakoti fyrir valinu. Á deildinni eru níu einbýli og var rík áhersla lögð á heimilislegt umhverfi við hönnun hennar. Framlag úr Framkvæmdasjóði aldraðra studdi þær framkvæmdir á húsnæði sem gera þurfti en Kvennadeild Reykjavíkurdeildar Rauða kross Íslands gaf rafdrifin sjúkrarúm og annan húsbúnað á sjúkrastofur og hefur æ síðan stutt vel við starfsemina með ýmsum tækjakaupum. Styrktarsjóður Landakotsspítala gaf búnað í stofu, borðstofu og eldhús og þá hefur MND félagið reynst deildinni haukur í horni og fært henni ýmsar gjafir, svo sem í herbergi fyrir aðstandendur. Flestir sjúklinganna sem leggjast inn á deildina hafa illkynja mein en sjúklingum með aðra sjúkdóma, svo sem hjartabilun á lokastigi og hrörnunarsjúkdóma í taugakerfi, hefur einnig verið sinnt. Þá hafa sumir komið til að fá einkennameðferð, svo sem verkjastillingu, og dvalið í skamman tíma og farið aftur heim. Meðalaldur sjúklinga er nú 81,4 ár og meðallegutími er 27 dagar. Um 100 einstaklingar leggjast inn á hverju ári og er forgangsraðað í hvert pláss sem losnar. Þeirri spurningu hefur verið velt upp hvort aldraðir hafi minni þörf fyrir sérhæfða líknarmeðferð en þeir sem yngri eru. Sjúklingar við lífslok finna fyrir mörgum íþyngjandi sjúkdómseinkennum og annarri vanlíðan án tillits til aldurs en þó hafa rannsóknir til dæmis sýnt að aldraðir fá almennt minna af verkjalyfjum en yngri sjúklingar og eru oft með verki, sem er áhyggjuefni. Vitað er að aldraðir nota oft önnur orð til að lýsa verkjum en þeir sem yngri eru og finna ef til vill ekki samsvörun í spurningalistum um verkjamat og hefur það væntanlega áhrif á minni verkjalyfjagjöf þeirra. Einnig getur skert vitræn færni gert sjúklingum erfitt um vik að tjá sig. Oft á tíðum er litið á aldraða sem einsleitan hóp en þeir eru eins mismunandi og mennirnir eru margir rétt eins og við öll sem eigum vonandi eftir að eldast líka. Þeir eru oft á tíðum að glíma við þá sorg að vera við lok lífs, svipað og yngra fólk. Aldraðir veikir einstaklingar eru frábrugðnir yngri sjúklingum að því leyti að þeir hafa aldurstengdar breytingar og eru oftar með langvinna sjúkdóma. Þeir geta því verið að glíma við fleiri og flóknari vandamál og hafa auk þess iðulega skerta líkamlega og vitræna færni. Því miður ríkja oft fordómar eða ýmsar fyrir fram gerðar hugmyndir í garð aldraðra, úti í þjóðfélaginu, meðal heilbrigðisstarfsmanna og meðal aldraðra sjálfra. Margir halda því til dæmis fram að einkenni eins og slappleiki, lystarleysi, verkir og úthaldsleysi tilheyri auknum aldri og við því sé ekkert að gera. Hve oft höfum við ekki heyrt sagt að elli kerlingu fylgi verkir og fólk þurfi bara að læra að lifa með þeim. Slík vanlíðan getur haft áhrif á daglegt líf og skert lífsgæði fólks. Góð einkennameðferð skilar árangri, án tillits til aldurs. Öldruðum er að fjölga hlutfallslega og meðalaldur að hækka. Með hækkuðum aldri aukast líkurnar á krabbameinum og öðrum lífsógnandi sjúkdómum með þungbær sjúkdómseinkenni. Þörfin fyrir góða líknarþjónustu fyrir aldraða í nútíð og framtíð er því mikil og vaxandi. Eftir 10 ára sérhæfingu í líknarþjónustu fyrir aldraða á Landakoti á að leggja þjónustuna af þrátt fyrir mikla þörf. Er ekki komið að því að við sem þegnar í þessu þjóðfélagi spyrjum okkur hvernig heilbrigðisþjónustu við ætlum að veita?
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun