Enn af sagnfræði og trú 24. ágúst 2007 06:00 Kristni er í huga flestra háð því að ákveðnir atburðir hafi í raun og veru átt sér stað, að þeir séu sagnfræðilegar staðreyndir. Fræðimenn hafa átt það til að komast að öðrum niðurstöðum og veikja þar með grundvöllinn að kennivaldi kirkjunnar og jafnvel hefur verið litið á vísindi og trú sem andstæður. Sú afstaða hefst að mestu með upplýsingastefnunni. Kenningar kirkjunnar taka margar að láta á sjá og ákveðin andkristni verður vinsæl meðal menntamanna. Í lok 18. aldar er sagnfræðingurinn mikli Edward Gibbon ekki í vafa um að kristni var ein af helstu orsökunum fyrir hnignun og falli Rómvarveldis og gerir óspart grín að galdrakukli frumkristinna. Á sama tíma birtast fyrstu efasemdarit þýskra guðfræðinga sem rannsakað höfðu texta biblíunnar með gagnrýnu hugarfari. Á nítjándu öld kollvörpuðu náttúruvísindin endanlega hinni kristnu heimsmynd og rannsóknir guðfræðinga og sagnfræðinga á biblíutextum sýndi hversu óáreiðanlegir þeir voru. Nýguðfræðin til bjargar Kristnin stóð orðið verulega höllum fæti og brugðust guðfræðingar við því með nýrri og fjálslyndari guðfræði. Jón Helgason var biskup 1916 til 1938 og taldist til nýguðfræðinga. Ekki voru allir sáttir við þessa nýju stefnu, enda sagði séra Árna aðspurður að enn væri biskupinn “allt of ern”. Samkvæmt nýguðfræðinni er ekki gert ráð fyrir að neitt í Biblíunni sé bókstaflega rétt heldur beri að túlka allt sem þar stendur og túlki þá hver fyrir sig. Ekki fær kirkjan mikið hlutverk þarna og jafnframt virðist stutt í trúleysi enda litu margir svo á. Jón Helgason gekk til náms í Kaupmannahöfn og þar er enn að finna mjög svo frjálslynda róttæka guðfræðinga. Ekki fer miklum sögum af þeim hér á landi. Fornleifarnar bjarga Eftir því sem veldi Ottómana hnignaði reyndist auðveldara að stunda fornleifarannsóknir í Palestínu og meðal stórmenna sem það gerðu var W.F. Albright við upphaf 20. aldarinnar. Gengu menn þar til verks með biblíuna í annarri hendinni en múrskeiðina í hinni. Eftir stofnun Ísraelsríkis tóku við menn á borð við Yigael Yadin við rannsóknum. Markmið Yadins og annarra var einnig að staðfesta sagnfræði Biblíunnar en nú í þeim tilgangi að rökstyðja yfirráð gyðinga í Palestínu. Leitið og þér munuð finna er sagt og víst er að sannanir á biblíusögum reyndust á hverju strái. Jeríkó og aðrar borgir sýndu augljós merki um innrás Jósúa, en í Megiddo og Hazor fundu menn ummerki um stórveldi Davíðs og Salómons. Hver uppgröfturinn á fætur öðrum staðfesti sagnfræði Gamla testamentisins. Eftir því sem mönnum varð kunnugt um þessar rannsóknir á seinni hluta 20. aldarinnar færðist klerkum kapp í kinn og sú bylgja strangtrúnaðar sem gengið hefur yfir Bandaríkin undanfarna þrjá áratugi eða svo er ein afleiðing þess að nú þóttust menn hafa sannað Biblíuna, alla vega fyrri hluta og þann sem skiptir máli fyrir rísandi stórveldi. Spennandi tímar Eftir sex daga stríðið 1967 opnaðist ísraelskum fornleifafræðingum fyrst aðgangur að hinum fornu svæðum Ísraels og Júdeu eins og þeim er lýst í Biblíunni en þau eru á því svæði sem kallast Vesturbakkinn. Nýjum aðferðum var beitt og trú á sagnfræði Biblíunnar var ekki lengur talin forsenda. Þeir Finkelstein og Silberman hafa tekið saman rannsóknarniðurstöður síðustu áratugi í tveimur bókum frá 2001 og 2006. Í stuttu máli er búið að kollvarpa flestu því sem á undan var gengið. Nánast engin ummerki finnast um neitt af því sem segir frá í Biblíunni fyrr en komið er fram á 9. öld f.o.t. Enginn Ísraelslýður í Sínai, engin innrás Jósúa, ekkert stórveldi Davíðs og Salómons. Gríðarleg gróska er á þessu sviði og merkar nýjungar sífellt að koma fram en það er sérstakt til þess að hugsa að ófriður sá, sem nú stendur yfir í Palestínu skuli hindra rannsóknir á trúverðugleika þeirra bókar er ófriðnum olli til að byrja með. Heimildaskrá þessarar greinar má finna á blogg.visir.is/binntho. Höfundur er verkamaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Skoðun Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Sjá meira
Kristni er í huga flestra háð því að ákveðnir atburðir hafi í raun og veru átt sér stað, að þeir séu sagnfræðilegar staðreyndir. Fræðimenn hafa átt það til að komast að öðrum niðurstöðum og veikja þar með grundvöllinn að kennivaldi kirkjunnar og jafnvel hefur verið litið á vísindi og trú sem andstæður. Sú afstaða hefst að mestu með upplýsingastefnunni. Kenningar kirkjunnar taka margar að láta á sjá og ákveðin andkristni verður vinsæl meðal menntamanna. Í lok 18. aldar er sagnfræðingurinn mikli Edward Gibbon ekki í vafa um að kristni var ein af helstu orsökunum fyrir hnignun og falli Rómvarveldis og gerir óspart grín að galdrakukli frumkristinna. Á sama tíma birtast fyrstu efasemdarit þýskra guðfræðinga sem rannsakað höfðu texta biblíunnar með gagnrýnu hugarfari. Á nítjándu öld kollvörpuðu náttúruvísindin endanlega hinni kristnu heimsmynd og rannsóknir guðfræðinga og sagnfræðinga á biblíutextum sýndi hversu óáreiðanlegir þeir voru. Nýguðfræðin til bjargar Kristnin stóð orðið verulega höllum fæti og brugðust guðfræðingar við því með nýrri og fjálslyndari guðfræði. Jón Helgason var biskup 1916 til 1938 og taldist til nýguðfræðinga. Ekki voru allir sáttir við þessa nýju stefnu, enda sagði séra Árna aðspurður að enn væri biskupinn “allt of ern”. Samkvæmt nýguðfræðinni er ekki gert ráð fyrir að neitt í Biblíunni sé bókstaflega rétt heldur beri að túlka allt sem þar stendur og túlki þá hver fyrir sig. Ekki fær kirkjan mikið hlutverk þarna og jafnframt virðist stutt í trúleysi enda litu margir svo á. Jón Helgason gekk til náms í Kaupmannahöfn og þar er enn að finna mjög svo frjálslynda róttæka guðfræðinga. Ekki fer miklum sögum af þeim hér á landi. Fornleifarnar bjarga Eftir því sem veldi Ottómana hnignaði reyndist auðveldara að stunda fornleifarannsóknir í Palestínu og meðal stórmenna sem það gerðu var W.F. Albright við upphaf 20. aldarinnar. Gengu menn þar til verks með biblíuna í annarri hendinni en múrskeiðina í hinni. Eftir stofnun Ísraelsríkis tóku við menn á borð við Yigael Yadin við rannsóknum. Markmið Yadins og annarra var einnig að staðfesta sagnfræði Biblíunnar en nú í þeim tilgangi að rökstyðja yfirráð gyðinga í Palestínu. Leitið og þér munuð finna er sagt og víst er að sannanir á biblíusögum reyndust á hverju strái. Jeríkó og aðrar borgir sýndu augljós merki um innrás Jósúa, en í Megiddo og Hazor fundu menn ummerki um stórveldi Davíðs og Salómons. Hver uppgröfturinn á fætur öðrum staðfesti sagnfræði Gamla testamentisins. Eftir því sem mönnum varð kunnugt um þessar rannsóknir á seinni hluta 20. aldarinnar færðist klerkum kapp í kinn og sú bylgja strangtrúnaðar sem gengið hefur yfir Bandaríkin undanfarna þrjá áratugi eða svo er ein afleiðing þess að nú þóttust menn hafa sannað Biblíuna, alla vega fyrri hluta og þann sem skiptir máli fyrir rísandi stórveldi. Spennandi tímar Eftir sex daga stríðið 1967 opnaðist ísraelskum fornleifafræðingum fyrst aðgangur að hinum fornu svæðum Ísraels og Júdeu eins og þeim er lýst í Biblíunni en þau eru á því svæði sem kallast Vesturbakkinn. Nýjum aðferðum var beitt og trú á sagnfræði Biblíunnar var ekki lengur talin forsenda. Þeir Finkelstein og Silberman hafa tekið saman rannsóknarniðurstöður síðustu áratugi í tveimur bókum frá 2001 og 2006. Í stuttu máli er búið að kollvarpa flestu því sem á undan var gengið. Nánast engin ummerki finnast um neitt af því sem segir frá í Biblíunni fyrr en komið er fram á 9. öld f.o.t. Enginn Ísraelslýður í Sínai, engin innrás Jósúa, ekkert stórveldi Davíðs og Salómons. Gríðarleg gróska er á þessu sviði og merkar nýjungar sífellt að koma fram en það er sérstakt til þess að hugsa að ófriður sá, sem nú stendur yfir í Palestínu skuli hindra rannsóknir á trúverðugleika þeirra bókar er ófriðnum olli til að byrja með. Heimildaskrá þessarar greinar má finna á blogg.visir.is/binntho. Höfundur er verkamaður.
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun