Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar 2. júlí 2025 10:33 Í maímánuði 1951 gerði ríkisstjórn Íslands varnarsamning við Bandaríki norður Ameríku. Samningurinn er gerður á grundvelli aðildar Íslands að NATO sem samþykkt var á Alþingi 30. mars 1949. Samningurinn var mjög umdeildur og vegna staðfestingar hans í þinginu brutust út einar verstu óeirðir Íslandssögunnar, slagurinn á Austurvelli 30. mars. Í herverndarsamningnum frá 1951 er m.a. sagt: Þar sem Íslendingar geta ekki sjálfir varið land sitt, en reynslan hefur sýnt, að varnarleysi lands stofnar öryggi þess sjálfs og friðsamra nágranna þess í voða, og þar sem tvísýnt er um alþjóðamál, hefur Norður-Atlantshafsbandalagið farið þess á leit við Ísland og Bandaríkin, að þau geri ráðstafanir til, að látin verði í té aðstaða á Íslandi til varnar landinu og þar með einnig til varnar svæði því, sem Norður-Atlantshafssamningurinn tekur til, með sameiginlega viðleitni aðila Norður-Atlantshafssamningsins til að varðveita frið og öryggi á því svæði fyrir augum. Samningur sá, sem hér fer á eftir, hefur verið gerður samkvæmt þessum tilmælum. Samningur óttans Samkvæmt þessu virðast íslenskir ráðamenn hafa látið stjórnast af hræðslu við veröldina og átt erfitt að fóta sig í heimi þar sem kaldastríðið var í algleymingi. Því hafi þrýstingur Bandaríkjamanna um aðstöðu á Íslandi og tilboð þeirra um „varnir landsins“ fallið í góðan jarðveg í því óvissuástandi sem margir íslenskir ráðmenn fundi sig í. Nokkur skilyrði voru sett í upphafi og háð samþykki Íslands, s.s. hverrar þjóðar menn eru í varnarliðinu (húðlitur?) og hversu margir menn hafa setu á Íslandi. Í samningnum eru uppsagnarákvæði þar sem hvor ríkisstjórn getur hvenær sem er virkjað uppsagnarákvæði og þá getur hann fallið úr gildi eftir 18 mánuði. Þegar samningur þessi er gerður telja Íslenskir ráðamenn sig vera að semja við öfluga en þó fremur friðsama þjóð, BNA, og fela henni öryggi og varnir landsins. Það hefur þó aldrei farið milli mála að af hálfu BNA var fyrst og fremst verið að gæta að eigin hernaðarlegum hagsmunum. Samhliða gerð þessa samnings var því lýst yfir að „aldrei yrði á Íslandi erlendur her á friðartímum“. Þessi yfirlýsing reyndist marklaus, ósönn eins og margt annað tengt inngöngunni í NATO. Friðartímar runnu aldrei upp á árunum 1951 til 2006 samkvæmt skilgreiningu flestra íslenskra ráðamanna. En því ber að halda til haga að atvinnustarfsemi og gróðabrask tengd hersetunni skiptist frá upphafi milli Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks og verður sennilega seint ofmetið hve mikilvægur hvati hermangið sem þessir stjórnmálaflokkar héldu verndarhendi yfir og nutu beint og óbeint góðs af, varð til að tryggja framhaldsvöl hersins á Íslandi þrátt fyrir heitstrengingar um annað. Enda fór herinn ekki fyrr en árið 2006 þegar Bandaríkjamenn sáu ekki lengur hag sinn í því að vera hér. Þá kom í ljós að hugtakið „friðartímar“ var túlkað í samræmi við bandaríska hagsmuni. Varnarsamningurinn við BNA var ekki traustari en svo að þeir einfaldlega fóru þegar það hentaði, þrátt fyrir ítrekuð mótmæli íslenskra ráðamanna og margar heimsóknir þeirra í Hvíta húsið. Herstöð Bandaríkjanna á Miðnesheiði var lögð niður en lítið svæði skilgreint sem „íslenskt öryggissvæði“. Þeir sem trúðu yfirleitt á það að „varnarsamningurinn“ færði okkur öryggi, sátu þá upp með það að Íslendingar væru „varnarlausir“. En fjarvera bandaríska hersina breytti í raun engu um öryggi Íslands. Eina sjáanlega breytingin var að atvinnustigið á Suðurnesjum versnaði mjög um tíma. Nú, þegar stjórnvöld í Bandaríkjunum sýna óvenju grímulaust hverslags leikreglur þeir telja að ríkja skuli á okkar jörð, eða öllu heldur þeirra eigin leikreglur einar, koma íslenskir ráðmenn af fjöllum og vita ekki sitt rjúkandi ráð. Þeir ráðherrar núverandi ríkisstjórnar sem tjá sig um sambandið við BNA leggja áherslu á að „að fara varlega“ og „rasa ekki um ráð fram“. Alls ekki stugga við vininum í vestri og helst vona að hann muni ekki eftir okkur, þá lendum við mögulega í lægsta tollaflokki! En er það eitthvað nýtt, að Bandaríkin fari sínu fram hvar sem þeim þóknast? Í þeirri furðulegu nauðhyggju að halda að friður í heiminum sé best tryggður með áhrifum Bandaríkjanna er ekki úr vegi að skoða alþjóðlegan feril þeirra frá lokum seinni heimsstyrjaldarinnar. Hinn alþjóðlegi arfur BNA Eitt er að gerast aðilar að NATO annað að gera sérstakan varnarsamning við Bandaríki Norður-Ameríku. Tölum aðeins um alþjóðlegan arf samningsaðilans, BNA. Fyrst er rétt að minna á Hiroshima og Nagasaki. Þar vörpuðu Bandaríkjamenn kjarnorkusprengjum á borgaraleg skotmörk og drápu eða særðu um 300.000 saklausa borgara. Bandaríki Norður Ameríku eru eina þjóðin á okkar jörð sem beitt hefur kjarnorkusprengju í hernaði. Þetta var í ágústmánuði 1945. Við tók nokkurra ára hlé en næstu hernaðarátök Bandaríkjanna urðu í Kóreu. Þau átök stóðu í 3 ár, 1950 til 1953. Í Kóreustríðinu féllu 2,5 milljónir, um helmingurinn almennir borgarar. Næsta stríð Bandaríkjanna var svo Víetnamstríðið. Í stríðinu í Víetnam urðu Bandríkjamenn uppvísir að stríðsglæpum og margvíslegum brotum á alþjóðalögum. Víetnamstríðið kostaði 3-4 miljónir Víetnama lífið, 1,5-2 miljónir í Laos og Kambódíu og um 60.000 bandaríska hermenn. Stríðinu lauk endanlega 1975. Næstu stríðsátök BNA voru Persaflóastríðið 1990 sem leiddu til langvinnra efnahagsþvingana á hendur Írökum sem urðu þess valdandi að mörg hundruð þúsund manns létu lífið Írak. Á Afganistan var ráðist árið 2001 og lauk átökum í landinu ekki fyrr en 2021. Þá hrökkluðust herir Bandríkjamanna frá Afganistan með skottið milli lappanna. Drepnir voru allt að 140.000 almennir borgarar og um 40.000 hermenn féllu í valinn. Árið 2003 var ráðist á Írak á grundvelli upploginna ásakana um að þeir réðu yfir gjöreyðingarvopnum og því hættulegir heimsfriði. Öll heimsbyggðin fékk smám saman að vita að allt var þetta haugalygi. Íraksstríðið stóð í 8 ár. Átökin kostuðu að minnsta kosti um 655.000 manns lífið. Og nú síðast hafa Bandaríkjamenn gert loftárásir á Íran undir því yfirskini að koma þurfi í veg fyrir að Íranar þrói kjarnavopn. Það er kaldhæðnislegt að BNA skuli hafa stundað hernað gegn tveimur nágrönnum Írans, þ.e. Írak og Afganistan. Með árásunum á Íran er Þrenningin fullkomnuð og allt bendir til þess að afleiðingarnar séu allar á einn veg í ríkjunum þremur, eyðilegging og aftur eyðilegging.Fyrir utan þessi helstu stríðsátök BNA síðustu áratugi hafa stjórnvöld í Bandríkjunum stutt alþjóðlega öfgahópa og vígahópa víða um heim. Þá hafa þeir einnig stutt ógnarstjórnir s.s. í Indónesíu, Sádi Arabíu, Suður-Ameríku og einkarekin herlið víða um heim. Bandaríkin hafa rekið fangabúðir í Guantanamo fyrir utan lög og rétt frá árinu 2002. Þar hafa fangar verið í haldi árum og áratugum saman án löglegra réttarhalda, mannréttindi þeirra fótum troðin og sumir sendir í sérstakar fangabúðir í Evrópu þar sem pyntingum var beitt við yfirheyrslur. Guantanamobúðirnar og öll sú framkvæmd er vörðuð alvarlegum mannréttindabrotum og brotum á fjölmörgum alþjóðasamningum. Nú síðustu ár hafa Bandaríkjamenn stutt dyggilega og skilyrðislaust hryllilegt þjóðarmorð Ísraela í Palestínu. Til að kóróna þann stuðning hyggjast Bandaríkjamenn sölsa undir sig Gasasvæðið, reka Palestínumenn úr landi og breyta Gasaströnd í baðströnd! Bandaríkjamenn hyggjast einnig ná yfirráðum yfir Grænlandi og jafnvel Canada með góðu eða illu. Rökin fyrir því eru öryggishagsmunir BNA og í orði kveðnu alls heimsins! Mun öryggishagsmunagæsla BNA með yfirtöku sjálfstæðra ríkja, færast lengra í austur með tímanum? Getur verið að nokkur maður með réttu ráði trúi því að öryggi heimsins verði betur tryggt með þessum yfirgangi? Siðgæði og sómatilfinning? Margir íslenskir stjórnmálamenn halda því fram að Bandaríki norður Ameríka sé helsti útvörður hins frjálsa heims. Það má vera að sú staðhæfing hafi einhvern tíma verið nærri lagi en síðustu áratugi hefur stórveldið í vestri sýnt sig vera árásargjarnasta stórveldi sögunnar og er slóð þess á plánetunni Jörð undanfarna áratugi blóði drifin. Og á hátíðarstundum vilja margir stjórnmálamenn kalla þá „vinaþjóð“. Þessi barnalega óskhyggja um vinaþjóðina í vestri hefur einkennt afstöðu þorra íslenskra ráðamanna áratugum saman. Flestir hugsandi menn vita þó að stórveldi eiga engar „vinaþjóðir“ heldur aðeins sameiginlega hagsmuni og þá oftast tímabundið, að Gilitrutt er þjóðsaga og að jólasveinarnir búa ekki í Esjunni. Við höfum upp á síðkastið heyrt hugtakið „verðugur bandamaður“ notað þegar rætt hefur verið um framlag Íslands til NATO. Það hugtak hefur meðal annars verið notað til að leggja áherslu á skyldur okkar við þau hernaðarsamtök, til dæmis til að réttlæta vopnakaup vegna Úkraínu. En hvernig ætti lýðveldið Ísland að skilgreina „verðugan bandamann“? Í umræðum undanfarnar vikur um alþjóðamál talar núverandi utanríkisráðherra Íslands iðulega um Bandaríkin sem „vinaþjóð“ og „líkt þenkjandi þjóð“. Engin gagnrýni hefur komið fram frá forsætis -eða utanríkisráðherra vegna loftárása Bandaríkjahers á Íran. Sennilega telja ráðherrarnir þessar loftárásir „lögmætar“. Og formenn stjórnarflokkanna þriggja hafa ítrekað að „aðild Íslands að Atlantshafsbandalaginu, NATO, og varnarsamningur við Bandaríkin verði áfram grunnstoðir í utanríkisstefnu Íslands“. Íslendingar vilja halda á lofti þeirri ímynd að við séum friðelskandi þjóð þar sem mannréttindi, jafnræði, þróað lýðræði, velferð, almenn menntun og almenn velsæld einkenni samfélagið. Þegar slík þjóð velur sér sérstakan bandamann er þá ekki eðlilegt að „verðugur bandamaður“ uppfylli sambærileg skilyrði? Þegar sjálfstæð þjóð gerir samning við stórveldi um „varnarsamstarf“ er þá óeðlilegt að gera siðferðilegar kröfur? Það vaknar auðveldlega spurningin hvort friðsöm þjóð, Íslendingar, geti réttlætt varnarsamning við stórveldi með svo blóðugan feril; stórveldi sem hiklaust brýtur Genfarsáttmálann, hunsar manréttindasáttmála SÞ, hefur verið staðið að stríðsglæpum víða um heim og brýtur ýmiss alþjóðalög hvenær sem það hentar þeirra hagsmunum. Er slíkt samfélag „verðugur bandamaður“? Er samningur við slíkt stórveldi siðferðilega réttlætanlegur? Eða er hugtakið siðferði ekki tækt þegar um er að ræða „varnir“ Íslands. Er sómatilfinning óþekkt hugtak hjá Íslenskum ráðamönnum þegar kemur að öryggissamstarfi við aðrar þjóðir? Höfundur er stjórnarmaður í VG. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Í maímánuði 1951 gerði ríkisstjórn Íslands varnarsamning við Bandaríki norður Ameríku. Samningurinn er gerður á grundvelli aðildar Íslands að NATO sem samþykkt var á Alþingi 30. mars 1949. Samningurinn var mjög umdeildur og vegna staðfestingar hans í þinginu brutust út einar verstu óeirðir Íslandssögunnar, slagurinn á Austurvelli 30. mars. Í herverndarsamningnum frá 1951 er m.a. sagt: Þar sem Íslendingar geta ekki sjálfir varið land sitt, en reynslan hefur sýnt, að varnarleysi lands stofnar öryggi þess sjálfs og friðsamra nágranna þess í voða, og þar sem tvísýnt er um alþjóðamál, hefur Norður-Atlantshafsbandalagið farið þess á leit við Ísland og Bandaríkin, að þau geri ráðstafanir til, að látin verði í té aðstaða á Íslandi til varnar landinu og þar með einnig til varnar svæði því, sem Norður-Atlantshafssamningurinn tekur til, með sameiginlega viðleitni aðila Norður-Atlantshafssamningsins til að varðveita frið og öryggi á því svæði fyrir augum. Samningur sá, sem hér fer á eftir, hefur verið gerður samkvæmt þessum tilmælum. Samningur óttans Samkvæmt þessu virðast íslenskir ráðamenn hafa látið stjórnast af hræðslu við veröldina og átt erfitt að fóta sig í heimi þar sem kaldastríðið var í algleymingi. Því hafi þrýstingur Bandaríkjamanna um aðstöðu á Íslandi og tilboð þeirra um „varnir landsins“ fallið í góðan jarðveg í því óvissuástandi sem margir íslenskir ráðmenn fundi sig í. Nokkur skilyrði voru sett í upphafi og háð samþykki Íslands, s.s. hverrar þjóðar menn eru í varnarliðinu (húðlitur?) og hversu margir menn hafa setu á Íslandi. Í samningnum eru uppsagnarákvæði þar sem hvor ríkisstjórn getur hvenær sem er virkjað uppsagnarákvæði og þá getur hann fallið úr gildi eftir 18 mánuði. Þegar samningur þessi er gerður telja Íslenskir ráðamenn sig vera að semja við öfluga en þó fremur friðsama þjóð, BNA, og fela henni öryggi og varnir landsins. Það hefur þó aldrei farið milli mála að af hálfu BNA var fyrst og fremst verið að gæta að eigin hernaðarlegum hagsmunum. Samhliða gerð þessa samnings var því lýst yfir að „aldrei yrði á Íslandi erlendur her á friðartímum“. Þessi yfirlýsing reyndist marklaus, ósönn eins og margt annað tengt inngöngunni í NATO. Friðartímar runnu aldrei upp á árunum 1951 til 2006 samkvæmt skilgreiningu flestra íslenskra ráðamanna. En því ber að halda til haga að atvinnustarfsemi og gróðabrask tengd hersetunni skiptist frá upphafi milli Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks og verður sennilega seint ofmetið hve mikilvægur hvati hermangið sem þessir stjórnmálaflokkar héldu verndarhendi yfir og nutu beint og óbeint góðs af, varð til að tryggja framhaldsvöl hersins á Íslandi þrátt fyrir heitstrengingar um annað. Enda fór herinn ekki fyrr en árið 2006 þegar Bandaríkjamenn sáu ekki lengur hag sinn í því að vera hér. Þá kom í ljós að hugtakið „friðartímar“ var túlkað í samræmi við bandaríska hagsmuni. Varnarsamningurinn við BNA var ekki traustari en svo að þeir einfaldlega fóru þegar það hentaði, þrátt fyrir ítrekuð mótmæli íslenskra ráðamanna og margar heimsóknir þeirra í Hvíta húsið. Herstöð Bandaríkjanna á Miðnesheiði var lögð niður en lítið svæði skilgreint sem „íslenskt öryggissvæði“. Þeir sem trúðu yfirleitt á það að „varnarsamningurinn“ færði okkur öryggi, sátu þá upp með það að Íslendingar væru „varnarlausir“. En fjarvera bandaríska hersina breytti í raun engu um öryggi Íslands. Eina sjáanlega breytingin var að atvinnustigið á Suðurnesjum versnaði mjög um tíma. Nú, þegar stjórnvöld í Bandaríkjunum sýna óvenju grímulaust hverslags leikreglur þeir telja að ríkja skuli á okkar jörð, eða öllu heldur þeirra eigin leikreglur einar, koma íslenskir ráðmenn af fjöllum og vita ekki sitt rjúkandi ráð. Þeir ráðherrar núverandi ríkisstjórnar sem tjá sig um sambandið við BNA leggja áherslu á að „að fara varlega“ og „rasa ekki um ráð fram“. Alls ekki stugga við vininum í vestri og helst vona að hann muni ekki eftir okkur, þá lendum við mögulega í lægsta tollaflokki! En er það eitthvað nýtt, að Bandaríkin fari sínu fram hvar sem þeim þóknast? Í þeirri furðulegu nauðhyggju að halda að friður í heiminum sé best tryggður með áhrifum Bandaríkjanna er ekki úr vegi að skoða alþjóðlegan feril þeirra frá lokum seinni heimsstyrjaldarinnar. Hinn alþjóðlegi arfur BNA Eitt er að gerast aðilar að NATO annað að gera sérstakan varnarsamning við Bandaríki Norður-Ameríku. Tölum aðeins um alþjóðlegan arf samningsaðilans, BNA. Fyrst er rétt að minna á Hiroshima og Nagasaki. Þar vörpuðu Bandaríkjamenn kjarnorkusprengjum á borgaraleg skotmörk og drápu eða særðu um 300.000 saklausa borgara. Bandaríki Norður Ameríku eru eina þjóðin á okkar jörð sem beitt hefur kjarnorkusprengju í hernaði. Þetta var í ágústmánuði 1945. Við tók nokkurra ára hlé en næstu hernaðarátök Bandaríkjanna urðu í Kóreu. Þau átök stóðu í 3 ár, 1950 til 1953. Í Kóreustríðinu féllu 2,5 milljónir, um helmingurinn almennir borgarar. Næsta stríð Bandaríkjanna var svo Víetnamstríðið. Í stríðinu í Víetnam urðu Bandríkjamenn uppvísir að stríðsglæpum og margvíslegum brotum á alþjóðalögum. Víetnamstríðið kostaði 3-4 miljónir Víetnama lífið, 1,5-2 miljónir í Laos og Kambódíu og um 60.000 bandaríska hermenn. Stríðinu lauk endanlega 1975. Næstu stríðsátök BNA voru Persaflóastríðið 1990 sem leiddu til langvinnra efnahagsþvingana á hendur Írökum sem urðu þess valdandi að mörg hundruð þúsund manns létu lífið Írak. Á Afganistan var ráðist árið 2001 og lauk átökum í landinu ekki fyrr en 2021. Þá hrökkluðust herir Bandríkjamanna frá Afganistan með skottið milli lappanna. Drepnir voru allt að 140.000 almennir borgarar og um 40.000 hermenn féllu í valinn. Árið 2003 var ráðist á Írak á grundvelli upploginna ásakana um að þeir réðu yfir gjöreyðingarvopnum og því hættulegir heimsfriði. Öll heimsbyggðin fékk smám saman að vita að allt var þetta haugalygi. Íraksstríðið stóð í 8 ár. Átökin kostuðu að minnsta kosti um 655.000 manns lífið. Og nú síðast hafa Bandaríkjamenn gert loftárásir á Íran undir því yfirskini að koma þurfi í veg fyrir að Íranar þrói kjarnavopn. Það er kaldhæðnislegt að BNA skuli hafa stundað hernað gegn tveimur nágrönnum Írans, þ.e. Írak og Afganistan. Með árásunum á Íran er Þrenningin fullkomnuð og allt bendir til þess að afleiðingarnar séu allar á einn veg í ríkjunum þremur, eyðilegging og aftur eyðilegging.Fyrir utan þessi helstu stríðsátök BNA síðustu áratugi hafa stjórnvöld í Bandríkjunum stutt alþjóðlega öfgahópa og vígahópa víða um heim. Þá hafa þeir einnig stutt ógnarstjórnir s.s. í Indónesíu, Sádi Arabíu, Suður-Ameríku og einkarekin herlið víða um heim. Bandaríkin hafa rekið fangabúðir í Guantanamo fyrir utan lög og rétt frá árinu 2002. Þar hafa fangar verið í haldi árum og áratugum saman án löglegra réttarhalda, mannréttindi þeirra fótum troðin og sumir sendir í sérstakar fangabúðir í Evrópu þar sem pyntingum var beitt við yfirheyrslur. Guantanamobúðirnar og öll sú framkvæmd er vörðuð alvarlegum mannréttindabrotum og brotum á fjölmörgum alþjóðasamningum. Nú síðustu ár hafa Bandaríkjamenn stutt dyggilega og skilyrðislaust hryllilegt þjóðarmorð Ísraela í Palestínu. Til að kóróna þann stuðning hyggjast Bandaríkjamenn sölsa undir sig Gasasvæðið, reka Palestínumenn úr landi og breyta Gasaströnd í baðströnd! Bandaríkjamenn hyggjast einnig ná yfirráðum yfir Grænlandi og jafnvel Canada með góðu eða illu. Rökin fyrir því eru öryggishagsmunir BNA og í orði kveðnu alls heimsins! Mun öryggishagsmunagæsla BNA með yfirtöku sjálfstæðra ríkja, færast lengra í austur með tímanum? Getur verið að nokkur maður með réttu ráði trúi því að öryggi heimsins verði betur tryggt með þessum yfirgangi? Siðgæði og sómatilfinning? Margir íslenskir stjórnmálamenn halda því fram að Bandaríki norður Ameríka sé helsti útvörður hins frjálsa heims. Það má vera að sú staðhæfing hafi einhvern tíma verið nærri lagi en síðustu áratugi hefur stórveldið í vestri sýnt sig vera árásargjarnasta stórveldi sögunnar og er slóð þess á plánetunni Jörð undanfarna áratugi blóði drifin. Og á hátíðarstundum vilja margir stjórnmálamenn kalla þá „vinaþjóð“. Þessi barnalega óskhyggja um vinaþjóðina í vestri hefur einkennt afstöðu þorra íslenskra ráðamanna áratugum saman. Flestir hugsandi menn vita þó að stórveldi eiga engar „vinaþjóðir“ heldur aðeins sameiginlega hagsmuni og þá oftast tímabundið, að Gilitrutt er þjóðsaga og að jólasveinarnir búa ekki í Esjunni. Við höfum upp á síðkastið heyrt hugtakið „verðugur bandamaður“ notað þegar rætt hefur verið um framlag Íslands til NATO. Það hugtak hefur meðal annars verið notað til að leggja áherslu á skyldur okkar við þau hernaðarsamtök, til dæmis til að réttlæta vopnakaup vegna Úkraínu. En hvernig ætti lýðveldið Ísland að skilgreina „verðugan bandamann“? Í umræðum undanfarnar vikur um alþjóðamál talar núverandi utanríkisráðherra Íslands iðulega um Bandaríkin sem „vinaþjóð“ og „líkt þenkjandi þjóð“. Engin gagnrýni hefur komið fram frá forsætis -eða utanríkisráðherra vegna loftárása Bandaríkjahers á Íran. Sennilega telja ráðherrarnir þessar loftárásir „lögmætar“. Og formenn stjórnarflokkanna þriggja hafa ítrekað að „aðild Íslands að Atlantshafsbandalaginu, NATO, og varnarsamningur við Bandaríkin verði áfram grunnstoðir í utanríkisstefnu Íslands“. Íslendingar vilja halda á lofti þeirri ímynd að við séum friðelskandi þjóð þar sem mannréttindi, jafnræði, þróað lýðræði, velferð, almenn menntun og almenn velsæld einkenni samfélagið. Þegar slík þjóð velur sér sérstakan bandamann er þá ekki eðlilegt að „verðugur bandamaður“ uppfylli sambærileg skilyrði? Þegar sjálfstæð þjóð gerir samning við stórveldi um „varnarsamstarf“ er þá óeðlilegt að gera siðferðilegar kröfur? Það vaknar auðveldlega spurningin hvort friðsöm þjóð, Íslendingar, geti réttlætt varnarsamning við stórveldi með svo blóðugan feril; stórveldi sem hiklaust brýtur Genfarsáttmálann, hunsar manréttindasáttmála SÞ, hefur verið staðið að stríðsglæpum víða um heim og brýtur ýmiss alþjóðalög hvenær sem það hentar þeirra hagsmunum. Er slíkt samfélag „verðugur bandamaður“? Er samningur við slíkt stórveldi siðferðilega réttlætanlegur? Eða er hugtakið siðferði ekki tækt þegar um er að ræða „varnir“ Íslands. Er sómatilfinning óþekkt hugtak hjá Íslenskum ráðamönnum þegar kemur að öryggissamstarfi við aðrar þjóðir? Höfundur er stjórnarmaður í VG.
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun