Ef ekki hervæðing… hvað þá? Helga Þórólfsdóttir skrifar 19. mars 2025 11:00 Þessa dagana er mikið talað um öryggis- og varnamál í fjölmiðlum og samfélagsmiðlum. Líst er yfir stuðning við „góða gæjann“ og útskýrt hvað „hinn vondi“ er að gera og ætlar að gera, ef hann er ekki stoppaður af með hervaldi. Mörg tala af þekkingu og reynslu af alþjóðastjórnmálum og aðrir sem leikmenn. Oft er talað óljóst þegar sagt er: ..„þetta er að færast nær“ ...“við verðum að vera viðbúin“… „við verðum að bregðast við ástandinu í Evrópu“.. án þess að það sé nánar skilgreint hver hættan er fyrir okkur á Íslandi og þá hvaða viðbrögð séu raunhæf og komi að gagni. Lengi hefur verið litið á að karlar hafi sérþekkingu á hernaðar- öryggis- og varnamálum og ég sé ekki að margar konur sem úttala sig um öryggismál hafi aðra nálgun. Þær ganga margar inn í ríkjandi orðræðu hernaðarhyggjunnar þar sem gengið er út frá að heimurinn sé hættulegur og hættunni verði að mæta með hervaldi. Ég verð ekki mikið vör við nálgun þar sem ekki er alið á ótta eða þar sem bent er á leiðir til fyrirbyggja ofbeldi, leysa mál eða takast á við óöryggi án þess að beita, eða ógna, með hervaldi. Ég man hvað mér fannst óspennandi að hlusta á vini mína ræða um seinni heimstyrjöldina þegar ég var að vaxa úr grasi. Það var eins og eina fólkið sem átti heima í Evrópu og BNA væru hershöfðingjar og þjóðarleiðtogar. Ekki hjálpaði að græjur og farartæki höfðuðu ekki til mín. Ég vissi því ekkert um skriðdreka og orustuflugvélar og ég hafði engan áhuga á skotvopnum og sprengjum og svo man ég aldrei nein nöfn og dagsetningar. Ég hafði og hef áhuga á stríði sem áhugamanneskja um mannlega hegðun og samfélög og ég hugsaði oft hvað myndi ég gera ef stríð kæmi til Íslands. Ég verð að viðurkenna að mér fannst það spennandi tilhugsun á unglingsárunum. Ég var viss um að ég myndi vera virk í andspyrnuhreyfingu og ég myndi bjarga minni máttar. Anna Frank færi ekki í útrýmingarbúðir á minni vakt. Ég hafði og hef áhuga á spurningunni: Af hverju stríð? Ekki af því að ég meiri friðarsinni en þessir vinir mínir eða aðrir, heldur af því að ég vildi vita hver væri tilgangurinn með stríði. Þess vegna hef ég lengi verið að skoða hvaða sögur fólk segir sér og öðrum sem réttlætir það að drepa ókunnuga. Hvaða goðsagnir og sögur lifa með fólki í samfélögum þeirra, sem vekja það mikinn ótta og reiði að hægt er að virkja fólk í að fremja ódæði eins og að drepa börn og að styðja skipulagt ofbeldi gegn ókunnugum? Hvaðan koma sögurnar? Hverjir hafa ávinning af hervæðingu og stríði og þá hvernig? Ég hef aldrei haft sterka þjóðerniskennd, en ég lít á það sem forréttindi að búa í „herlausu“ landi sem bíður uppá ósnortna náttúru og að tala þetta fátalaða tungumál auk annarra tungumála, og að tilheyra. Það hafa verið mikil forréttindi að vera hluti af svona lítilli þjóð sem enn ógnar engum og vera með vegabréf sem enn virkar í flestum ríkjum heims. Með tímanum höfum við á Íslandi orðið margra þjóða samlandar og ríkidæmi okkar byggist m. a. á að tæplega fjórðungur vinnandi fólks, sem heldur samfélaginu gangandi, eru innflytjendur. Þegar ég starfaði í fyrrum Júgóslavíu stuttu eftir stríðið þá hlustaði ég á fólk segja mér sögur úr stríðinu. Ég man sérstaklega eftir einu samtali við eldri mann sem sagði mér að fyrir stríð hefði allt þeirra skipulag og undirbúningur fyrir viðbrögð við árásum, beinst að hættunni að utan. Hin illu Vesturlönd voru ógnin. Hann sagði:… „Við áttum hillumetra af möppum þar sem fjallað var um ógnina úr vestri. Það hvarflaði ekki að okkur, þrátt fyrir flókna samsetningu ríkisins, að við íbúar Júgóslavíu ættum eftir að beita hvort annað ofbeldi.“ Flest stríð eru á milli nágranna og meira að segja tala margir þeirra sama tungumál og deila svipaðri menningu. Utanaðkomandi herveldi og fyrirtæki taka þó yfirleitt þátt, beint eða óbeint, með stuðningi við ofbeldið, afskipti af stjórnmálum, hernaðarráðgjöf og vopnasölu. Þessir utanaðkomandi aðilar hagnast líka oft þegar þeir fá aðgengi að náttúruauðlindum þegar stríðið hefur brotið niður samfélagið. Ég tel ekki þörf á að við hervæðumst gegn ógn að utan. Hervæðing mun ekki auka öryggi mitt og minna og ég tel að fjármagni sé betur varið í annað. Þeir sem ásælast auðlindir okkar virðast því miður geta keypt eða notað þær fyrir lítið og þurfa því ekki að ráðast á okkur eða ýta undir upplausn samfélagsins. Ég hef meiri áhyggjur af siðferðilegu skipbroti okkar og annarra Vesturlanda (norður Ameríku og Evrópu) sem ekki hafa gripið til refsiaðgerða gegn stjórnvöldum í Ísrael. Restin af heiminum mun taka enn minna mark á okkur þegar tölum um mikilvægi mannréttinda og alþjóðalaga. Vestrið er að brotna innan frá og með því alþjóðakerfið sem var veikt fyrir. Ég hef líka áhyggjur af því að við sem búum hér á landi séum að aðskilja okkur í „við og hin.“ Ég hef því áhyggjur af veldi þeirra ofur ríku sem hafa stjórnvöld ríkja í vasanum og miðla upplýsingum sem notaðar eru til að vekja ótta og ýta undir rasisma og ofbeldi. Ég hef áhyggjur af því öryggisleysi sem fátæktin getur af sér og þeirri vanmáttarkennd og reiði sem það vekur að upplifa óréttlæti í landi þar sem þú færð ekki að vera með, nema sem ódýrt vinnuafl. Ég hef því áhyggjur af börnum innflytjenda sem ekki fá þann stuðning sem er nauðsynlegur til þess að þau hafi aðgang að öllum gæðum okkar samfélags. Það er hættulegt þegar ungt fólk upplifir að það tilheyrir ekki, að það fái ekki það sama og hinir, að það njóti ekki virðingar og að það hafi engu að tapa. Fjármunum sem eyða á í hervæðingu og kaup á hergögnum væri betur varið í að auka öryggi okkar á Íslandi með því að fjárfesta í ungu fólki og öflugu samfélagi. En það sem þarf er að þau okkar jarðarbúa sem ekki trúum á ofbeldi sem lausn, látum ekki óttan ná tökum á okkur. Við getum búið til nýjar sögur og við þurfum ekki að sætta okkur við ofbeldi sem lausn á vanda. Samfélag okkar jarðarbúa bíður uppá svo margt annað en ógnir og hættur. Höfundur er með MA í friðarfræðum og MPhil í lausn ágreiningsmála og hefur starfað og búið í stríðshrjáðum löndum í Afríku, Evrópu og Asíu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Öryggis- og varnarmál Mest lesið Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Þessa dagana er mikið talað um öryggis- og varnamál í fjölmiðlum og samfélagsmiðlum. Líst er yfir stuðning við „góða gæjann“ og útskýrt hvað „hinn vondi“ er að gera og ætlar að gera, ef hann er ekki stoppaður af með hervaldi. Mörg tala af þekkingu og reynslu af alþjóðastjórnmálum og aðrir sem leikmenn. Oft er talað óljóst þegar sagt er: ..„þetta er að færast nær“ ...“við verðum að vera viðbúin“… „við verðum að bregðast við ástandinu í Evrópu“.. án þess að það sé nánar skilgreint hver hættan er fyrir okkur á Íslandi og þá hvaða viðbrögð séu raunhæf og komi að gagni. Lengi hefur verið litið á að karlar hafi sérþekkingu á hernaðar- öryggis- og varnamálum og ég sé ekki að margar konur sem úttala sig um öryggismál hafi aðra nálgun. Þær ganga margar inn í ríkjandi orðræðu hernaðarhyggjunnar þar sem gengið er út frá að heimurinn sé hættulegur og hættunni verði að mæta með hervaldi. Ég verð ekki mikið vör við nálgun þar sem ekki er alið á ótta eða þar sem bent er á leiðir til fyrirbyggja ofbeldi, leysa mál eða takast á við óöryggi án þess að beita, eða ógna, með hervaldi. Ég man hvað mér fannst óspennandi að hlusta á vini mína ræða um seinni heimstyrjöldina þegar ég var að vaxa úr grasi. Það var eins og eina fólkið sem átti heima í Evrópu og BNA væru hershöfðingjar og þjóðarleiðtogar. Ekki hjálpaði að græjur og farartæki höfðuðu ekki til mín. Ég vissi því ekkert um skriðdreka og orustuflugvélar og ég hafði engan áhuga á skotvopnum og sprengjum og svo man ég aldrei nein nöfn og dagsetningar. Ég hafði og hef áhuga á stríði sem áhugamanneskja um mannlega hegðun og samfélög og ég hugsaði oft hvað myndi ég gera ef stríð kæmi til Íslands. Ég verð að viðurkenna að mér fannst það spennandi tilhugsun á unglingsárunum. Ég var viss um að ég myndi vera virk í andspyrnuhreyfingu og ég myndi bjarga minni máttar. Anna Frank færi ekki í útrýmingarbúðir á minni vakt. Ég hafði og hef áhuga á spurningunni: Af hverju stríð? Ekki af því að ég meiri friðarsinni en þessir vinir mínir eða aðrir, heldur af því að ég vildi vita hver væri tilgangurinn með stríði. Þess vegna hef ég lengi verið að skoða hvaða sögur fólk segir sér og öðrum sem réttlætir það að drepa ókunnuga. Hvaða goðsagnir og sögur lifa með fólki í samfélögum þeirra, sem vekja það mikinn ótta og reiði að hægt er að virkja fólk í að fremja ódæði eins og að drepa börn og að styðja skipulagt ofbeldi gegn ókunnugum? Hvaðan koma sögurnar? Hverjir hafa ávinning af hervæðingu og stríði og þá hvernig? Ég hef aldrei haft sterka þjóðerniskennd, en ég lít á það sem forréttindi að búa í „herlausu“ landi sem bíður uppá ósnortna náttúru og að tala þetta fátalaða tungumál auk annarra tungumála, og að tilheyra. Það hafa verið mikil forréttindi að vera hluti af svona lítilli þjóð sem enn ógnar engum og vera með vegabréf sem enn virkar í flestum ríkjum heims. Með tímanum höfum við á Íslandi orðið margra þjóða samlandar og ríkidæmi okkar byggist m. a. á að tæplega fjórðungur vinnandi fólks, sem heldur samfélaginu gangandi, eru innflytjendur. Þegar ég starfaði í fyrrum Júgóslavíu stuttu eftir stríðið þá hlustaði ég á fólk segja mér sögur úr stríðinu. Ég man sérstaklega eftir einu samtali við eldri mann sem sagði mér að fyrir stríð hefði allt þeirra skipulag og undirbúningur fyrir viðbrögð við árásum, beinst að hættunni að utan. Hin illu Vesturlönd voru ógnin. Hann sagði:… „Við áttum hillumetra af möppum þar sem fjallað var um ógnina úr vestri. Það hvarflaði ekki að okkur, þrátt fyrir flókna samsetningu ríkisins, að við íbúar Júgóslavíu ættum eftir að beita hvort annað ofbeldi.“ Flest stríð eru á milli nágranna og meira að segja tala margir þeirra sama tungumál og deila svipaðri menningu. Utanaðkomandi herveldi og fyrirtæki taka þó yfirleitt þátt, beint eða óbeint, með stuðningi við ofbeldið, afskipti af stjórnmálum, hernaðarráðgjöf og vopnasölu. Þessir utanaðkomandi aðilar hagnast líka oft þegar þeir fá aðgengi að náttúruauðlindum þegar stríðið hefur brotið niður samfélagið. Ég tel ekki þörf á að við hervæðumst gegn ógn að utan. Hervæðing mun ekki auka öryggi mitt og minna og ég tel að fjármagni sé betur varið í annað. Þeir sem ásælast auðlindir okkar virðast því miður geta keypt eða notað þær fyrir lítið og þurfa því ekki að ráðast á okkur eða ýta undir upplausn samfélagsins. Ég hef meiri áhyggjur af siðferðilegu skipbroti okkar og annarra Vesturlanda (norður Ameríku og Evrópu) sem ekki hafa gripið til refsiaðgerða gegn stjórnvöldum í Ísrael. Restin af heiminum mun taka enn minna mark á okkur þegar tölum um mikilvægi mannréttinda og alþjóðalaga. Vestrið er að brotna innan frá og með því alþjóðakerfið sem var veikt fyrir. Ég hef líka áhyggjur af því að við sem búum hér á landi séum að aðskilja okkur í „við og hin.“ Ég hef því áhyggjur af veldi þeirra ofur ríku sem hafa stjórnvöld ríkja í vasanum og miðla upplýsingum sem notaðar eru til að vekja ótta og ýta undir rasisma og ofbeldi. Ég hef áhyggjur af því öryggisleysi sem fátæktin getur af sér og þeirri vanmáttarkennd og reiði sem það vekur að upplifa óréttlæti í landi þar sem þú færð ekki að vera með, nema sem ódýrt vinnuafl. Ég hef því áhyggjur af börnum innflytjenda sem ekki fá þann stuðning sem er nauðsynlegur til þess að þau hafi aðgang að öllum gæðum okkar samfélags. Það er hættulegt þegar ungt fólk upplifir að það tilheyrir ekki, að það fái ekki það sama og hinir, að það njóti ekki virðingar og að það hafi engu að tapa. Fjármunum sem eyða á í hervæðingu og kaup á hergögnum væri betur varið í að auka öryggi okkar á Íslandi með því að fjárfesta í ungu fólki og öflugu samfélagi. En það sem þarf er að þau okkar jarðarbúa sem ekki trúum á ofbeldi sem lausn, látum ekki óttan ná tökum á okkur. Við getum búið til nýjar sögur og við þurfum ekki að sætta okkur við ofbeldi sem lausn á vanda. Samfélag okkar jarðarbúa bíður uppá svo margt annað en ógnir og hættur. Höfundur er með MA í friðarfræðum og MPhil í lausn ágreiningsmála og hefur starfað og búið í stríðshrjáðum löndum í Afríku, Evrópu og Asíu.
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar