Hagur okkar allra Steinþór Logi Arnarsson skrifar 27. febrúar 2025 12:01 Það þykir eflaust í huga margra rómantískur blær yfir því að vera bóndi. Umvafinn náttúru, dýrum og sveitamenningu. Vinnan er erfið, í raun endalaus og kaupið er lágt sem ekkert en lífið er of stutt til að gera ekki það sem maður lifir fyrir, þannig sagði bóndi einn eitt sinn: „Ég sé engan skaða í því, þó ekki hafi allir allt til alls, því einu mennirnir á Íslandi sem eitthvert frelsi býr í ennþá eru fátækir bændur. Ríkir menn eru aldrei frjálsir því þeir verða þrælar eigna sinna." Efnahagslegur veruleiki bænda Sitt sýnist hverjum um orð þessa ágæta bónda en fimmti síðasti matvælaráðherra, sem var ekki fyrir mörgum áratugum heldur aðeins rúmu ári, hún Svandís Svavarsdóttir sem sagði bændur - ekki búa í sama efnahagslega veruleika og aðrir íbúar þessa samfélags og það gengi ekki. Það eru orð að sönnu en staðreyndin er gömul og ný og hefur lítið breyst en það ætti að vera hagur okkar allra að bæta úr því ef vel er að gáð. En hvað þarf til að bændur sitji ekki eftir til eilífðar, það er ekki síst sagan sem gefur okkur skýr dæmi um það. Þrátt fyrir óbilandi trú neytenda á íslenskum vörum þá er staðreyndin sú að íslensk matvælaframleiðsla hefur ekki náð að halda í við fólksfjölgun og fleiri munna sem borða hér mat á hverjum einasta degi. Aukinni eftirspurn og þörf matvæla hefur verið svarað með auknum innflutningi sem í ofanálag samanstendur í sífellt meira mæli af unnum matvælum en hlutfall þeirra hefur hækkað verulega á skömmum tíma. Það er því einfaldlega og eðlilega þaðan sem samkeppnin kemur við íslenska framleiðslu, erlendis frá. Það er því umhugsunarvert hvað við getum gert til að efla og styrkja innlendan landbúnað svo hann sé raunverulega samkeppnishæfur og lífvænlegur. Til að samkeppnin sé sanngjörn verður að horfa til aðstæðna Íslands samanborið við aðstæður matvælaframleiðslu þaðan sem við flytjum matvæli. Þannig má nefna að á Íslandi er launakostnaður hár í okkar ríka velferðarsamfélagi, fjármagnskostnaður er margfaldur á við nágrannalönd okkar, ekki síst í landbúnaði, sýklalyfjanotkun er margfalt minni og hverfandi miðað við flest samanburðarlönd okkar og þannig mætti áfram telja. En margt vinnur þó með okkur á sama tíma en það er vissulega áskorun að reka hagkvæman og samkeppnishæfan landbúnað á Íslandi en það getum við þó gert og ætlum okkur að gera áfram. Samhengi hlutanna Því verðum við að vera skynsöm og setja hlutina og raunveruleikann í samhengi. Við erum jú fámenn þjóð á eyju í Norður-Atlantshafi. Við þurfum að getað tekið tillit til raunverulegrar samkeppni í þessu samhengi. En ég tel að það endurspegli einmitt upplifun almennings á að aðhald um samkeppni sýni ekki alltaf væntan ávinning og á það við á hinum fjölbreyttu mörkuðum hérlendis. Það endurspeglast í því sem forstjóri Samkeppniseftirlitsins segir um þessar mundir, að gera þurfi enn betur. Ríkisstjórn sem beitir sér fyrir hagræðingu með til að mynda fækkun ráðuneyta hlýtur að sjá að það liggur í hlutarins eðli hver ávinningurinn getur verið í slíkum hagræðingum líkt og boðaðar voru með breytingum á Búvörulögum fyrri hluta síðasta árs. Þær áttu að færa aðstæður bænda og afurðafyrirtækja þeirra til jafns við það sem þekkist í samanburðar- og samkeppnislöndum okkar. Þar sem landbúnaður og einingar hans eru margfalt stærri en við munum nokkurn tímann þekkja hér innanlands. Fyrirtæki sem við stöndum í beinni samkeppni við. Það er þó mikilvægt að hér ríki aðhald og skýrar leikreglur, en festumst ekki í fangelsi óhagræðis vegna þess að við getum ekki séð hlutina í réttu samhengi og látum markmiðin snúast upp í andhverfu sína um heilbrigt viðskiptalíf. Ísland best í heimi Þetta er eins og við séum stödd á Ólympíuleikunum, í 110 metra grindahlaupi karla, í rásmarkið höfum við Íslendingar sent 12 ára barn sem við höfum óbilandi trú á enda sýnt yfirburði á sínu sviði hérlendis svo allir hafi tekið eftir. Svo mikla trú höfum við á fulltrúa okkar að við höfum sjálf óskað eftir að grindurnar á íslensku brautinni séu 10 sentimetrum hærri en hjá hinum. Ég tek fram að það er augljós myndlíking um þær ríku kröfur sem við gerum til okkar í framleiðslu matvæla, í þágu umhverfis, velferðar og heildstæðrar sjálfbærni sem meðal annars tryggir kjör og aðstæður þeirra sem að framleiðslunni koma í okkar ríka velferðarsamfélagi. Það er alveg sama hvað við hvetjum okkar fulltrúa mikið áfram, hversu mikla og sanna trú við höfum á honum að sigra hlaupið, þá er það auðséð hver úrslitin verða. En ætlaði Ísland sér einhvern tímann að vinna hlaupið í raun og veru? Með sama hætti eru það útséð úrslit ef innlendri matvælaframleiðslu eru ekki tryggð samkeppni, á réttlátum grunni. Það er óhagur okkar allra nema kannski þeirra sem munu maka krókinn í innflutningi matvæla. Áframhaldandi óvissa og afkomubrestur Ég segi því við stjórnvöld, ríkisstjórn okkar, skiljið íslenskan landbúnað ekki eftir í lausu lofti í þessum efnum. Talað hefur verið um að vinda þurfi ofan af ólöglegum breytingum á búvörulögum sem séu nú ólög. Vel má vera að sníða megi stakkinn betur en vinsamlegast vindið ykkur þá í það verkefni og leggið spilin á borðið, það hefur verið fjallað um ávinninginn sem af þessu getur orðið í hátt í 10 ár. Ekki ílengja það ástand, að afurðastöðvar bænda tapi hér hundruðum miljóna vegna óvissu og óhagræðis í stað hagræðis eins og hefur komið í ljós nú á síðustu dögum. Þar sem Norðlenska Kjarnafæði skilar tapi upp á 250 milljónir og Sláturhús Kaupfélags Vestur-Húnvetninga tapi upp á tæpar 60 milljónir. Þegar þessi fyrirtæki hafa í viðleitni sinni haldið aftur af verðhækkunum til neytenda en reynt eftir fremsta megni að leiðrétta afurðaverð bænda. Að framlengja það ástand bitnar einna verst, fyrst og síðast, á bændum og neytendum. Fyrir okkur öll Við verðum, eins og sagt hefur verið áratugum saman, að efla samkeppnishæfni íslensks landbúnaðar. Það svo ekki aðeins fáir útvaldir, heldur við öll, fáum áfram notið íslenskra heilnæmra afurða sem landið gefur okkur. Við verðum að gera betur í því að gera landbúnað okkar sjálfbæran í sinni víðustu mynd, umhverfislega, fjárhagslega og samfélagslega, það er hagur okkar allra og komandi kynslóða. Fæðufullveldi, lýðheilsa þjóðarinnar og aðrir almannahagsmunir sem felast í öflugum landbúnaði eru á pólitískri ábyrgð íslenskra stjórnvalda, en ekki verslunarvara í almennri samkeppni, sem lýtur lögmálum frjálsra viðskipta í öllu. Það kæra fólk, er hagur okkar allra. Erindi flutt á fundinum Íslensk matvæli: Einkamál fárra eða hagsmunir allra? Höfundur er formaður Samtaka ungra bænda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landbúnaður Samkeppnismál Mest lesið Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Vegamál á tímum skattahækkana og vantrausts Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Það þykir eflaust í huga margra rómantískur blær yfir því að vera bóndi. Umvafinn náttúru, dýrum og sveitamenningu. Vinnan er erfið, í raun endalaus og kaupið er lágt sem ekkert en lífið er of stutt til að gera ekki það sem maður lifir fyrir, þannig sagði bóndi einn eitt sinn: „Ég sé engan skaða í því, þó ekki hafi allir allt til alls, því einu mennirnir á Íslandi sem eitthvert frelsi býr í ennþá eru fátækir bændur. Ríkir menn eru aldrei frjálsir því þeir verða þrælar eigna sinna." Efnahagslegur veruleiki bænda Sitt sýnist hverjum um orð þessa ágæta bónda en fimmti síðasti matvælaráðherra, sem var ekki fyrir mörgum áratugum heldur aðeins rúmu ári, hún Svandís Svavarsdóttir sem sagði bændur - ekki búa í sama efnahagslega veruleika og aðrir íbúar þessa samfélags og það gengi ekki. Það eru orð að sönnu en staðreyndin er gömul og ný og hefur lítið breyst en það ætti að vera hagur okkar allra að bæta úr því ef vel er að gáð. En hvað þarf til að bændur sitji ekki eftir til eilífðar, það er ekki síst sagan sem gefur okkur skýr dæmi um það. Þrátt fyrir óbilandi trú neytenda á íslenskum vörum þá er staðreyndin sú að íslensk matvælaframleiðsla hefur ekki náð að halda í við fólksfjölgun og fleiri munna sem borða hér mat á hverjum einasta degi. Aukinni eftirspurn og þörf matvæla hefur verið svarað með auknum innflutningi sem í ofanálag samanstendur í sífellt meira mæli af unnum matvælum en hlutfall þeirra hefur hækkað verulega á skömmum tíma. Það er því einfaldlega og eðlilega þaðan sem samkeppnin kemur við íslenska framleiðslu, erlendis frá. Það er því umhugsunarvert hvað við getum gert til að efla og styrkja innlendan landbúnað svo hann sé raunverulega samkeppnishæfur og lífvænlegur. Til að samkeppnin sé sanngjörn verður að horfa til aðstæðna Íslands samanborið við aðstæður matvælaframleiðslu þaðan sem við flytjum matvæli. Þannig má nefna að á Íslandi er launakostnaður hár í okkar ríka velferðarsamfélagi, fjármagnskostnaður er margfaldur á við nágrannalönd okkar, ekki síst í landbúnaði, sýklalyfjanotkun er margfalt minni og hverfandi miðað við flest samanburðarlönd okkar og þannig mætti áfram telja. En margt vinnur þó með okkur á sama tíma en það er vissulega áskorun að reka hagkvæman og samkeppnishæfan landbúnað á Íslandi en það getum við þó gert og ætlum okkur að gera áfram. Samhengi hlutanna Því verðum við að vera skynsöm og setja hlutina og raunveruleikann í samhengi. Við erum jú fámenn þjóð á eyju í Norður-Atlantshafi. Við þurfum að getað tekið tillit til raunverulegrar samkeppni í þessu samhengi. En ég tel að það endurspegli einmitt upplifun almennings á að aðhald um samkeppni sýni ekki alltaf væntan ávinning og á það við á hinum fjölbreyttu mörkuðum hérlendis. Það endurspeglast í því sem forstjóri Samkeppniseftirlitsins segir um þessar mundir, að gera þurfi enn betur. Ríkisstjórn sem beitir sér fyrir hagræðingu með til að mynda fækkun ráðuneyta hlýtur að sjá að það liggur í hlutarins eðli hver ávinningurinn getur verið í slíkum hagræðingum líkt og boðaðar voru með breytingum á Búvörulögum fyrri hluta síðasta árs. Þær áttu að færa aðstæður bænda og afurðafyrirtækja þeirra til jafns við það sem þekkist í samanburðar- og samkeppnislöndum okkar. Þar sem landbúnaður og einingar hans eru margfalt stærri en við munum nokkurn tímann þekkja hér innanlands. Fyrirtæki sem við stöndum í beinni samkeppni við. Það er þó mikilvægt að hér ríki aðhald og skýrar leikreglur, en festumst ekki í fangelsi óhagræðis vegna þess að við getum ekki séð hlutina í réttu samhengi og látum markmiðin snúast upp í andhverfu sína um heilbrigt viðskiptalíf. Ísland best í heimi Þetta er eins og við séum stödd á Ólympíuleikunum, í 110 metra grindahlaupi karla, í rásmarkið höfum við Íslendingar sent 12 ára barn sem við höfum óbilandi trú á enda sýnt yfirburði á sínu sviði hérlendis svo allir hafi tekið eftir. Svo mikla trú höfum við á fulltrúa okkar að við höfum sjálf óskað eftir að grindurnar á íslensku brautinni séu 10 sentimetrum hærri en hjá hinum. Ég tek fram að það er augljós myndlíking um þær ríku kröfur sem við gerum til okkar í framleiðslu matvæla, í þágu umhverfis, velferðar og heildstæðrar sjálfbærni sem meðal annars tryggir kjör og aðstæður þeirra sem að framleiðslunni koma í okkar ríka velferðarsamfélagi. Það er alveg sama hvað við hvetjum okkar fulltrúa mikið áfram, hversu mikla og sanna trú við höfum á honum að sigra hlaupið, þá er það auðséð hver úrslitin verða. En ætlaði Ísland sér einhvern tímann að vinna hlaupið í raun og veru? Með sama hætti eru það útséð úrslit ef innlendri matvælaframleiðslu eru ekki tryggð samkeppni, á réttlátum grunni. Það er óhagur okkar allra nema kannski þeirra sem munu maka krókinn í innflutningi matvæla. Áframhaldandi óvissa og afkomubrestur Ég segi því við stjórnvöld, ríkisstjórn okkar, skiljið íslenskan landbúnað ekki eftir í lausu lofti í þessum efnum. Talað hefur verið um að vinda þurfi ofan af ólöglegum breytingum á búvörulögum sem séu nú ólög. Vel má vera að sníða megi stakkinn betur en vinsamlegast vindið ykkur þá í það verkefni og leggið spilin á borðið, það hefur verið fjallað um ávinninginn sem af þessu getur orðið í hátt í 10 ár. Ekki ílengja það ástand, að afurðastöðvar bænda tapi hér hundruðum miljóna vegna óvissu og óhagræðis í stað hagræðis eins og hefur komið í ljós nú á síðustu dögum. Þar sem Norðlenska Kjarnafæði skilar tapi upp á 250 milljónir og Sláturhús Kaupfélags Vestur-Húnvetninga tapi upp á tæpar 60 milljónir. Þegar þessi fyrirtæki hafa í viðleitni sinni haldið aftur af verðhækkunum til neytenda en reynt eftir fremsta megni að leiðrétta afurðaverð bænda. Að framlengja það ástand bitnar einna verst, fyrst og síðast, á bændum og neytendum. Fyrir okkur öll Við verðum, eins og sagt hefur verið áratugum saman, að efla samkeppnishæfni íslensks landbúnaðar. Það svo ekki aðeins fáir útvaldir, heldur við öll, fáum áfram notið íslenskra heilnæmra afurða sem landið gefur okkur. Við verðum að gera betur í því að gera landbúnað okkar sjálfbæran í sinni víðustu mynd, umhverfislega, fjárhagslega og samfélagslega, það er hagur okkar allra og komandi kynslóða. Fæðufullveldi, lýðheilsa þjóðarinnar og aðrir almannahagsmunir sem felast í öflugum landbúnaði eru á pólitískri ábyrgð íslenskra stjórnvalda, en ekki verslunarvara í almennri samkeppni, sem lýtur lögmálum frjálsra viðskipta í öllu. Það kæra fólk, er hagur okkar allra. Erindi flutt á fundinum Íslensk matvæli: Einkamál fárra eða hagsmunir allra? Höfundur er formaður Samtaka ungra bænda.
Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar
Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun