Lýðræðið kostar Hákon Gunnarsson skrifar 7. febrúar 2025 12:30 Winston Churchill sagði einhvern tíma að lýðræði væri versta fyrirkomulag í stjórnskipan sem til væri – reyndar fyrir utan öll önnur sem menn hefðu prófað hingað til. Það er mikið til í þessu. Lýðræðið er ekkert auðvelt í framkvæmd og alltaf er verið að reka sig á galla þess. Því miður er það svo að ef það á að halda uppi lýðræðislegum stjórnarháttum þá kostar það fjármuni. Flestir eru sem betur fer sammála um að vanda þarf til stjórnmálaumræðunnar. Það er hinsvegar þannig að til að starf stjórnmálaflokka sé með öflugum hætti að þá þurfa þeir fjármuni. Í raun eru stjórnmálaflokkar hornsteinn lýðræðisins – þó margir elski ekkert annað meira en að tala þá niður og hversu spilltir þeir eru. Margir eru þeirrar skoðunar að það sé fráleitt að ríki og sveitarfélög styðji stjórnmálaöfl með opinberu fé. Það sé ekki hlutverk hins opinbera að gera slíkt, þeir eigi að fjármagna sig sjálfir. Aðrir eru þeirrar skoðunar að það sé fráleitt að stjórnmálasamtök reiði sig á fjárframlög einstaklinga og (oft ríkra) fyrirtækja. Það kalli á að stjórnmálin séu nánast „keypt“ af valdamiklum aðilum með sérhagsmuni. Ef þessar leiðir væru farnar hvor um sig – þá væru engin stjórnmálaöfl starfandi – og sennilega lýðræðið ekki heldur. Raunin er sú að farin hefur verið blönduð leið til að halda starfi stjórnmálaflokka gangandi til dæmis hér á landi. Opinber fjárstyrkur til stjórnmálasamtaka er talsverður og hefur farið vaxandi, sérstaklega á þessari öld. Þá hefur gagnsæi í framlögum einstaklinga og fyrirtækja orðið langtum betri og ágætur rammi er kominn yfir þau mál. Form og innihald Um aldamótin var tekin upp sú hefð að stjórnmálasamtök fengu greitt úr ríkissjóði framlag sem tengt hefur verið við atkvæðamagn í undangengnum kosningum. Um þetta hefur ríkt samkomulag og framkvæmdin hefur verið frekar hnökralaus en eflaust ekki án galla. Þá gerist það að allt í einu núna fyrir einhverjum vikum að ýmsir fara að klóra sér í höfðinu. Viti menn: Starfsmenn einstakra flokka höfðu ekki breytt félagaformi á skráningu stjórnmálaflokksins sem fram fór með lögmætum hætti á sínum tíma. Umfjöllun sumra miðla minnir mann á illa innrætta stráklinga á skólalóðum áttunda áratugar síðustu aldar, og ég man vel. Sérstaklega hefur verið átakanlegt að sjá Morgunblaðið í þvílíkum ham að minnir mann á ógnartíma kalda stríðsins. Það skyggir reyndar aðeins þeirra þórðargleði að Sjálfstæðisflokkurinn hefur líka verið í vandræðum með að merkja rétt við í dálka hinnar opinberu umsóknareyðublaða – en Mogginn þagar um slíkt. Matthías Johannessen, hinn farsæli ritstjóri þessa sama Morgunblaðs frá blómatímum þess sagði einmitt að „kalda stríðið gerði engan okkar að betri manni“. Hættum þessari vitleysu Auðvitað ber Flokki fólksins að fá þessa fjármuni – þrátt fyrir einhvern misskilning í útfyllingu opinberra eyðublaða í hinu opinbera kerfi. Sjálfstæðisflokkurinn líka. Í þessu samhengi er áhugavert að skoða hverjar eru leiðbeiningarskyldur opinberra aðila í ferli sem þessu. Auðvitað er það vilji löggjafans að fjármunirnir renni til þeirra sem hlutu atkvæði í lýðræðislegum kosningum. Það er enginn að taka sér opinbera fjármuni sem honum ekki ber, og því síður hafa komið fram vísbendingar um að sjtórnmálaaflið hafi þegið fjármuni að utan eða í of miklu magni frá einstökum aðilum. Hér snýst umræðan aðeins og eingöngu um skráningu – formsatriði – sem verður leiðrétt í samræmi við leiðbeiningar fjármálaráðuneytis sem átti fyrir löngu að vera búið að veita. Skaðinn af þessari röngu skráningu er enginn, og einsýnt að hér er sökin yfirvalda sem sinnti ekki leiðbeiningarskyldu sinni á vakt síðustu ríkisstjórnar. Þetta gerir ekkert annað en að varpa rýrð á starf þeirra sem leggja það á sig að starfa í stjórnmálastarfi og hljóta til þess brautargengi. Það er ljótur leikur. Vinir Kópavogs Þetta mál tók á sig nokkuð sérstaka mynd í vikunni þegar bæjarstjóri Kópavogs hafði fyrir því að láta fara fram rannsókn á því hvort Vinir Kópavogs hefðu hakað í réttan dálk í þessu ferli. Það er mjög sérstakt að bæjarstjóri skuli líta á þetta mál sem sérstaklega mikilvægt viðfangsefni. Kópavogsbær veltir 56 milljörðum af almannafé. Við erum hér að tala um 2.3 milljónir króna. Þetta er auðvitað af sama meiði og Morgunblaðið var með sem sína nálgun. Vinir Kópavogs væru ekki alvöru stjórnmálasamtök heldur einhver villuráfandi söfnuður sem ætluðu sér að svíkja fé úr almannaeigu af því þeir væru ekki alvöru „stjórnmálaflokkur“. Ég var einn af þeim sem stofnuðu Vini Kópavogs. Ég kaus hinsvegar að vera ekki meðal þeirra sem töldu það vænlegt að bjóða fram Vini Kópavogs kosningum til bæjarstjórnar og er enn á þeirri skoðun. Ég vildi sem jafnaðarmaður vera með pólitíska hrygglengju í Samfylkingunni og er varabæjarfulltrúi þess flokks og er stoltur af mínum flokki í ríkisstjórn og annars staðar. Það breytir ekki þeirri staðreynd að Vinir Kópavogs hlutu mikið brautargengi í síðustu kosningum. Það er í raun eini mælikvarðinn á hvort þeir eiga erindi í stjórnmálin í Kópavogi. Hættum þessari vitleysu og virðum leikreglur lýðræðisins. Winston Churchill hafði rétt fyrir sér – lýðræðið verður að vernda. Höfundur er varabæjarfulltrúi Samfylkingarinnar í Kópavogi og situr í skipulags- og umhverfisráði bæjarins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Dæmir sig sjálft Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um nægjusemi í heimi neyslubrjálæðis Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Sjá meira
Winston Churchill sagði einhvern tíma að lýðræði væri versta fyrirkomulag í stjórnskipan sem til væri – reyndar fyrir utan öll önnur sem menn hefðu prófað hingað til. Það er mikið til í þessu. Lýðræðið er ekkert auðvelt í framkvæmd og alltaf er verið að reka sig á galla þess. Því miður er það svo að ef það á að halda uppi lýðræðislegum stjórnarháttum þá kostar það fjármuni. Flestir eru sem betur fer sammála um að vanda þarf til stjórnmálaumræðunnar. Það er hinsvegar þannig að til að starf stjórnmálaflokka sé með öflugum hætti að þá þurfa þeir fjármuni. Í raun eru stjórnmálaflokkar hornsteinn lýðræðisins – þó margir elski ekkert annað meira en að tala þá niður og hversu spilltir þeir eru. Margir eru þeirrar skoðunar að það sé fráleitt að ríki og sveitarfélög styðji stjórnmálaöfl með opinberu fé. Það sé ekki hlutverk hins opinbera að gera slíkt, þeir eigi að fjármagna sig sjálfir. Aðrir eru þeirrar skoðunar að það sé fráleitt að stjórnmálasamtök reiði sig á fjárframlög einstaklinga og (oft ríkra) fyrirtækja. Það kalli á að stjórnmálin séu nánast „keypt“ af valdamiklum aðilum með sérhagsmuni. Ef þessar leiðir væru farnar hvor um sig – þá væru engin stjórnmálaöfl starfandi – og sennilega lýðræðið ekki heldur. Raunin er sú að farin hefur verið blönduð leið til að halda starfi stjórnmálaflokka gangandi til dæmis hér á landi. Opinber fjárstyrkur til stjórnmálasamtaka er talsverður og hefur farið vaxandi, sérstaklega á þessari öld. Þá hefur gagnsæi í framlögum einstaklinga og fyrirtækja orðið langtum betri og ágætur rammi er kominn yfir þau mál. Form og innihald Um aldamótin var tekin upp sú hefð að stjórnmálasamtök fengu greitt úr ríkissjóði framlag sem tengt hefur verið við atkvæðamagn í undangengnum kosningum. Um þetta hefur ríkt samkomulag og framkvæmdin hefur verið frekar hnökralaus en eflaust ekki án galla. Þá gerist það að allt í einu núna fyrir einhverjum vikum að ýmsir fara að klóra sér í höfðinu. Viti menn: Starfsmenn einstakra flokka höfðu ekki breytt félagaformi á skráningu stjórnmálaflokksins sem fram fór með lögmætum hætti á sínum tíma. Umfjöllun sumra miðla minnir mann á illa innrætta stráklinga á skólalóðum áttunda áratugar síðustu aldar, og ég man vel. Sérstaklega hefur verið átakanlegt að sjá Morgunblaðið í þvílíkum ham að minnir mann á ógnartíma kalda stríðsins. Það skyggir reyndar aðeins þeirra þórðargleði að Sjálfstæðisflokkurinn hefur líka verið í vandræðum með að merkja rétt við í dálka hinnar opinberu umsóknareyðublaða – en Mogginn þagar um slíkt. Matthías Johannessen, hinn farsæli ritstjóri þessa sama Morgunblaðs frá blómatímum þess sagði einmitt að „kalda stríðið gerði engan okkar að betri manni“. Hættum þessari vitleysu Auðvitað ber Flokki fólksins að fá þessa fjármuni – þrátt fyrir einhvern misskilning í útfyllingu opinberra eyðublaða í hinu opinbera kerfi. Sjálfstæðisflokkurinn líka. Í þessu samhengi er áhugavert að skoða hverjar eru leiðbeiningarskyldur opinberra aðila í ferli sem þessu. Auðvitað er það vilji löggjafans að fjármunirnir renni til þeirra sem hlutu atkvæði í lýðræðislegum kosningum. Það er enginn að taka sér opinbera fjármuni sem honum ekki ber, og því síður hafa komið fram vísbendingar um að sjtórnmálaaflið hafi þegið fjármuni að utan eða í of miklu magni frá einstökum aðilum. Hér snýst umræðan aðeins og eingöngu um skráningu – formsatriði – sem verður leiðrétt í samræmi við leiðbeiningar fjármálaráðuneytis sem átti fyrir löngu að vera búið að veita. Skaðinn af þessari röngu skráningu er enginn, og einsýnt að hér er sökin yfirvalda sem sinnti ekki leiðbeiningarskyldu sinni á vakt síðustu ríkisstjórnar. Þetta gerir ekkert annað en að varpa rýrð á starf þeirra sem leggja það á sig að starfa í stjórnmálastarfi og hljóta til þess brautargengi. Það er ljótur leikur. Vinir Kópavogs Þetta mál tók á sig nokkuð sérstaka mynd í vikunni þegar bæjarstjóri Kópavogs hafði fyrir því að láta fara fram rannsókn á því hvort Vinir Kópavogs hefðu hakað í réttan dálk í þessu ferli. Það er mjög sérstakt að bæjarstjóri skuli líta á þetta mál sem sérstaklega mikilvægt viðfangsefni. Kópavogsbær veltir 56 milljörðum af almannafé. Við erum hér að tala um 2.3 milljónir króna. Þetta er auðvitað af sama meiði og Morgunblaðið var með sem sína nálgun. Vinir Kópavogs væru ekki alvöru stjórnmálasamtök heldur einhver villuráfandi söfnuður sem ætluðu sér að svíkja fé úr almannaeigu af því þeir væru ekki alvöru „stjórnmálaflokkur“. Ég var einn af þeim sem stofnuðu Vini Kópavogs. Ég kaus hinsvegar að vera ekki meðal þeirra sem töldu það vænlegt að bjóða fram Vini Kópavogs kosningum til bæjarstjórnar og er enn á þeirri skoðun. Ég vildi sem jafnaðarmaður vera með pólitíska hrygglengju í Samfylkingunni og er varabæjarfulltrúi þess flokks og er stoltur af mínum flokki í ríkisstjórn og annars staðar. Það breytir ekki þeirri staðreynd að Vinir Kópavogs hlutu mikið brautargengi í síðustu kosningum. Það er í raun eini mælikvarðinn á hvort þeir eiga erindi í stjórnmálin í Kópavogi. Hættum þessari vitleysu og virðum leikreglur lýðræðisins. Winston Churchill hafði rétt fyrir sér – lýðræðið verður að vernda. Höfundur er varabæjarfulltrúi Samfylkingarinnar í Kópavogi og situr í skipulags- og umhverfisráði bæjarins.
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun
Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar
Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar
Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar
Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun