Ósvífin olíugjöld kynda undir verðbólgu Ólafur Stephensen skrifar 16. janúar 2025 14:03 Ógegnsæ og flókin gjaldskrá stóru skipafélaganna og hátt flutningsverð hefur um langt árabil verið umkvörtunarefni félagsmanna í Félagi atvinnurekenda. Augljóslega sér ekki fyrir endann á þeirri sögu. Matthías Matthíasson hjá MM Logik, sem veitir ráðgjöf í flutningamálum, birti á vef sínum í síðustu viku einkar athyglisverða greiningu á þróun olíuverðs og gjaldskráa stóru skipafélaganna, Eimskips og Samskipa. Niðurstöðurnar eru sláandi og hljóta að verða til þess að viðskiptavinir skipafélaganna, ekki sízt Eimskips, spyrji gagnrýninna spurninga. Skipafélögin innheimta tvenns konar olíugjald. Annars vegar er olíuálag (Bunker adjustment factor eða BAF), sem Matthías tilgreinir að eigi sér langa sögu í alþjóðlegum siglingum og hafi verið hugsað til að verja skipafélögin fyrir sveiflum í olíuverði. Þetta álag er tengt við verð á svartolíu í Rotterdam. Hins vegar er umhverfisgjald (LSS eða low sulphur fuel surcharge) en það er hugsað til að jafna þann kostnaðarauka, sem varð af því að brenna dýrari og minna mengandi olíu í stað svartolíu. LSS átti þannig að dekka kostnað af muninum á verði svartolíu og minna mengandi olíu með lægra brennisteinsinnihaldi (MGO). Matthías bendir á að þegar LSS-gjaldið var innleitt í ársbyrun 2015 hafi það verið 124 Bandaríkjadollarar á 40 feta gám hjá Eimskipi. Í janúar sé það hins vegar 950 dollarar fyrir jafnstóran gám, þrátt fyrir að verðmismunur á olíutegundunum tveimur hafi sízt aukizt frá því að gjaldið var innleitt. Umhverfisvænni siglingar leiða ekki af sér lækkun olíugjalda Í greiningu Matthíasar segir að í þessu samhengi verði einnig að taka fram að árið 2020 hafi Eimskip fengið afhent tvö ný skip, Dettifoss og Brúarfoss. Við móttöku skipanna hafi Eimskip greint frá því að þau væru „þau umhverfisvænustu sinnar tegundar á Íslandi á hverja gámaeiningu“. Skipin verði mun sparneytnari á flutta gámaeiningu en eldri skip og séu útbúin olíuhreinsibúnaði sem minnki enn frekar losun brennisteins út í andrúmsloftið. Matthías nefnir að þessi búnaður hreinsi útblásturinn þannig að skipin geti brennt svartolíu í stað MGO, sem Eimskip rukki þó umhverfisgjaldið fyrir að nota. Hann vísar jafnframt til fjölda frétta og tilvitnana frá Eimskipi um umhverfisvænni siglingar og minna kolefnisspor. Í þessu ljósi segir Matthías að sú þróun sem birtist á undanförnum þremur árum komi mjög á óvart, en gröfin hér að neðan, sem eru fengin úr greiningu MM Logik, sýna hana glögglega. Álagning olíuálags hjá Eimskipi virðist ekki í neinu samhengi við þróun svartolíuverðs. Sömu tilhneigingu má sjá í gjaldskrá Samskipa, en ekki með jafnafgerandi hætti. Þegar kemur að umhverfisálaginu, virðist gjaldskrá Samskipa fylgja nokkuð náið þróun verðs á hinni umhverfisvænni MGO-olíu, en það er aldeilis ekki tilfellið hjá Eimskipi. Minni og meðalstóru fyrirtækin borga Eins og áður sagði hljóta þessar upplýsingar að gefa viðskiptavinum skipafélaganna, einkum Eimskips, tilefni til að spyrja gagnrýninna spurninga. Svo virðist sem umhverfiskröfur, sem skipafélögin hafa gjarnan kveinkað sér undan, séu fremur orðin tekjulind en kostnaðarliður. Þá er heldur betur búið að snúa hagrænum hvötum í þágu umhverfisins á haus. Ætla má að hinir stóru viðskiptavinir Eimskips, sem hafa innanhúss sérfræðiþekkingu á þróun stærða eins og olíuverðs, séu búnir að semja sig frá þessum gjaldskrárhækkunum. Minni og meðalstóru fyrirtækin, sem hafa síður aðgang að slíkri þekkingu, eru hins vegar látin borga. Hár flutningskostnaður er eitt af því sem kyndir verðbólguna á Íslandi, sem atvinnulífið og stjórnvöld leitast nú við að ná tökum á í sameiningu. Of há flutningsgjöld verða að sjálfsögðu til þess að neytendur þurfa að greiða hærra verð fyrir innfluttar vörur í verzlunum. Fyrirtæki eiga að krefjast skýringa Í þessu samhengi er rétt að rifja upp álit Samkeppniseftirlitsins, sem birt var í byrjun september 2023, í framhaldi af ákvörðunum eftirlitsins vegna samráðs Eimskips og Samskipa. Í álitinu var farið yfir nokkur þeirra gjalda, sem skipafélögin leggja ofan á verð flutninga og raktar vísbendingar um að þau hafi verið mun hærri en ástæða var til. „Í ljósi framangreindrar forsögu er eðlilegt að viðskiptavinir Samskipa og Eimskipa kalli í hverju tilviki eftir skýringum á fjárhæð einstakra gjalda sem innheimt eru, þegar gengið er til samninga. Er slík eftirfylgni til þess fallin að skapa aðhald gagnvart fyrirtækjunum, í ljósi þeirra atvika sem lýst er í ákvörðuninni,“ sagði í álitinu. Upplýsingarnar, sem MM Logik hefur tekið saman, gefur viðskiptamönnum skipafélaganna sannarlega tilefni til að kalla eftir skýringum. Þær gefa stjórnvöldum og hagsmunasamtökum tilefni til hins sama. Og síðast en ekki sízt sýna þær að það er svigrúm á sjóflutningamarkaðnum fyrir nýja keppinauta, sem ástunda ekki jafnósvífna verðlagningu. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Skattar og tollar Mest lesið Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson Skoðun Drengir á jaðrinum Margrét Kristín Sigurðardóttir Skoðun Er vínandinn orðinn hinn sanni andi íþrótta? Þráinn Farestveit Skoðun Skoðun Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Opinber áskorun til prófessorsins Brynjar Karl Sigurðsson skrifar Skoðun Nærvera Héðinn Unnsteinsson skrifar Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson skrifar Skoðun Þessi jafnlaunavottun... Sunna Arnardottir skrifar Skoðun Heilsuspillandi minnisleysi í boði Sjálfstæðisflokksins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun #BLESSMETA – fyrsta grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dáleiðsla er ímyndun ein Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þing í þágu kvenna Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Drengir á jaðrinum Margrét Kristín Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er vínandinn orðinn hinn sanni andi íþrótta? Þráinn Farestveit skrifar Skoðun Mikilvægi tjáningar erfiðrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ný sýn á almenningssjónvarp í almannaþágu, eða hvað? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hjúkrunarheimili eða heimaþjónusta? –horfa verður á heildarmyndina Halldór S. Guðmundsson,Sigurveig H. Sigurðardóttir,Sirrý Sif Sigurlaugardóttir skrifar Skoðun Nú þurfa foreldrar að vera hugrakkir Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Að vera manneskja Svava Arnardóttir skrifar Sjá meira
Ógegnsæ og flókin gjaldskrá stóru skipafélaganna og hátt flutningsverð hefur um langt árabil verið umkvörtunarefni félagsmanna í Félagi atvinnurekenda. Augljóslega sér ekki fyrir endann á þeirri sögu. Matthías Matthíasson hjá MM Logik, sem veitir ráðgjöf í flutningamálum, birti á vef sínum í síðustu viku einkar athyglisverða greiningu á þróun olíuverðs og gjaldskráa stóru skipafélaganna, Eimskips og Samskipa. Niðurstöðurnar eru sláandi og hljóta að verða til þess að viðskiptavinir skipafélaganna, ekki sízt Eimskips, spyrji gagnrýninna spurninga. Skipafélögin innheimta tvenns konar olíugjald. Annars vegar er olíuálag (Bunker adjustment factor eða BAF), sem Matthías tilgreinir að eigi sér langa sögu í alþjóðlegum siglingum og hafi verið hugsað til að verja skipafélögin fyrir sveiflum í olíuverði. Þetta álag er tengt við verð á svartolíu í Rotterdam. Hins vegar er umhverfisgjald (LSS eða low sulphur fuel surcharge) en það er hugsað til að jafna þann kostnaðarauka, sem varð af því að brenna dýrari og minna mengandi olíu í stað svartolíu. LSS átti þannig að dekka kostnað af muninum á verði svartolíu og minna mengandi olíu með lægra brennisteinsinnihaldi (MGO). Matthías bendir á að þegar LSS-gjaldið var innleitt í ársbyrun 2015 hafi það verið 124 Bandaríkjadollarar á 40 feta gám hjá Eimskipi. Í janúar sé það hins vegar 950 dollarar fyrir jafnstóran gám, þrátt fyrir að verðmismunur á olíutegundunum tveimur hafi sízt aukizt frá því að gjaldið var innleitt. Umhverfisvænni siglingar leiða ekki af sér lækkun olíugjalda Í greiningu Matthíasar segir að í þessu samhengi verði einnig að taka fram að árið 2020 hafi Eimskip fengið afhent tvö ný skip, Dettifoss og Brúarfoss. Við móttöku skipanna hafi Eimskip greint frá því að þau væru „þau umhverfisvænustu sinnar tegundar á Íslandi á hverja gámaeiningu“. Skipin verði mun sparneytnari á flutta gámaeiningu en eldri skip og séu útbúin olíuhreinsibúnaði sem minnki enn frekar losun brennisteins út í andrúmsloftið. Matthías nefnir að þessi búnaður hreinsi útblásturinn þannig að skipin geti brennt svartolíu í stað MGO, sem Eimskip rukki þó umhverfisgjaldið fyrir að nota. Hann vísar jafnframt til fjölda frétta og tilvitnana frá Eimskipi um umhverfisvænni siglingar og minna kolefnisspor. Í þessu ljósi segir Matthías að sú þróun sem birtist á undanförnum þremur árum komi mjög á óvart, en gröfin hér að neðan, sem eru fengin úr greiningu MM Logik, sýna hana glögglega. Álagning olíuálags hjá Eimskipi virðist ekki í neinu samhengi við þróun svartolíuverðs. Sömu tilhneigingu má sjá í gjaldskrá Samskipa, en ekki með jafnafgerandi hætti. Þegar kemur að umhverfisálaginu, virðist gjaldskrá Samskipa fylgja nokkuð náið þróun verðs á hinni umhverfisvænni MGO-olíu, en það er aldeilis ekki tilfellið hjá Eimskipi. Minni og meðalstóru fyrirtækin borga Eins og áður sagði hljóta þessar upplýsingar að gefa viðskiptavinum skipafélaganna, einkum Eimskips, tilefni til að spyrja gagnrýninna spurninga. Svo virðist sem umhverfiskröfur, sem skipafélögin hafa gjarnan kveinkað sér undan, séu fremur orðin tekjulind en kostnaðarliður. Þá er heldur betur búið að snúa hagrænum hvötum í þágu umhverfisins á haus. Ætla má að hinir stóru viðskiptavinir Eimskips, sem hafa innanhúss sérfræðiþekkingu á þróun stærða eins og olíuverðs, séu búnir að semja sig frá þessum gjaldskrárhækkunum. Minni og meðalstóru fyrirtækin, sem hafa síður aðgang að slíkri þekkingu, eru hins vegar látin borga. Hár flutningskostnaður er eitt af því sem kyndir verðbólguna á Íslandi, sem atvinnulífið og stjórnvöld leitast nú við að ná tökum á í sameiningu. Of há flutningsgjöld verða að sjálfsögðu til þess að neytendur þurfa að greiða hærra verð fyrir innfluttar vörur í verzlunum. Fyrirtæki eiga að krefjast skýringa Í þessu samhengi er rétt að rifja upp álit Samkeppniseftirlitsins, sem birt var í byrjun september 2023, í framhaldi af ákvörðunum eftirlitsins vegna samráðs Eimskips og Samskipa. Í álitinu var farið yfir nokkur þeirra gjalda, sem skipafélögin leggja ofan á verð flutninga og raktar vísbendingar um að þau hafi verið mun hærri en ástæða var til. „Í ljósi framangreindrar forsögu er eðlilegt að viðskiptavinir Samskipa og Eimskipa kalli í hverju tilviki eftir skýringum á fjárhæð einstakra gjalda sem innheimt eru, þegar gengið er til samninga. Er slík eftirfylgni til þess fallin að skapa aðhald gagnvart fyrirtækjunum, í ljósi þeirra atvika sem lýst er í ákvörðuninni,“ sagði í álitinu. Upplýsingarnar, sem MM Logik hefur tekið saman, gefur viðskiptamönnum skipafélaganna sannarlega tilefni til að kalla eftir skýringum. Þær gefa stjórnvöldum og hagsmunasamtökum tilefni til hins sama. Og síðast en ekki sízt sýna þær að það er svigrúm á sjóflutningamarkaðnum fyrir nýja keppinauta, sem ástunda ekki jafnósvífna verðlagningu. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda.
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar
Skoðun Hjúkrunarheimili eða heimaþjónusta? –horfa verður á heildarmyndina Halldór S. Guðmundsson,Sigurveig H. Sigurðardóttir,Sirrý Sif Sigurlaugardóttir skrifar