Ósvífin olíugjöld kynda undir verðbólgu Ólafur Stephensen skrifar 16. janúar 2025 14:03 Ógegnsæ og flókin gjaldskrá stóru skipafélaganna og hátt flutningsverð hefur um langt árabil verið umkvörtunarefni félagsmanna í Félagi atvinnurekenda. Augljóslega sér ekki fyrir endann á þeirri sögu. Matthías Matthíasson hjá MM Logik, sem veitir ráðgjöf í flutningamálum, birti á vef sínum í síðustu viku einkar athyglisverða greiningu á þróun olíuverðs og gjaldskráa stóru skipafélaganna, Eimskips og Samskipa. Niðurstöðurnar eru sláandi og hljóta að verða til þess að viðskiptavinir skipafélaganna, ekki sízt Eimskips, spyrji gagnrýninna spurninga. Skipafélögin innheimta tvenns konar olíugjald. Annars vegar er olíuálag (Bunker adjustment factor eða BAF), sem Matthías tilgreinir að eigi sér langa sögu í alþjóðlegum siglingum og hafi verið hugsað til að verja skipafélögin fyrir sveiflum í olíuverði. Þetta álag er tengt við verð á svartolíu í Rotterdam. Hins vegar er umhverfisgjald (LSS eða low sulphur fuel surcharge) en það er hugsað til að jafna þann kostnaðarauka, sem varð af því að brenna dýrari og minna mengandi olíu í stað svartolíu. LSS átti þannig að dekka kostnað af muninum á verði svartolíu og minna mengandi olíu með lægra brennisteinsinnihaldi (MGO). Matthías bendir á að þegar LSS-gjaldið var innleitt í ársbyrun 2015 hafi það verið 124 Bandaríkjadollarar á 40 feta gám hjá Eimskipi. Í janúar sé það hins vegar 950 dollarar fyrir jafnstóran gám, þrátt fyrir að verðmismunur á olíutegundunum tveimur hafi sízt aukizt frá því að gjaldið var innleitt. Umhverfisvænni siglingar leiða ekki af sér lækkun olíugjalda Í greiningu Matthíasar segir að í þessu samhengi verði einnig að taka fram að árið 2020 hafi Eimskip fengið afhent tvö ný skip, Dettifoss og Brúarfoss. Við móttöku skipanna hafi Eimskip greint frá því að þau væru „þau umhverfisvænustu sinnar tegundar á Íslandi á hverja gámaeiningu“. Skipin verði mun sparneytnari á flutta gámaeiningu en eldri skip og séu útbúin olíuhreinsibúnaði sem minnki enn frekar losun brennisteins út í andrúmsloftið. Matthías nefnir að þessi búnaður hreinsi útblásturinn þannig að skipin geti brennt svartolíu í stað MGO, sem Eimskip rukki þó umhverfisgjaldið fyrir að nota. Hann vísar jafnframt til fjölda frétta og tilvitnana frá Eimskipi um umhverfisvænni siglingar og minna kolefnisspor. Í þessu ljósi segir Matthías að sú þróun sem birtist á undanförnum þremur árum komi mjög á óvart, en gröfin hér að neðan, sem eru fengin úr greiningu MM Logik, sýna hana glögglega. Álagning olíuálags hjá Eimskipi virðist ekki í neinu samhengi við þróun svartolíuverðs. Sömu tilhneigingu má sjá í gjaldskrá Samskipa, en ekki með jafnafgerandi hætti. Þegar kemur að umhverfisálaginu, virðist gjaldskrá Samskipa fylgja nokkuð náið þróun verðs á hinni umhverfisvænni MGO-olíu, en það er aldeilis ekki tilfellið hjá Eimskipi. Minni og meðalstóru fyrirtækin borga Eins og áður sagði hljóta þessar upplýsingar að gefa viðskiptavinum skipafélaganna, einkum Eimskips, tilefni til að spyrja gagnrýninna spurninga. Svo virðist sem umhverfiskröfur, sem skipafélögin hafa gjarnan kveinkað sér undan, séu fremur orðin tekjulind en kostnaðarliður. Þá er heldur betur búið að snúa hagrænum hvötum í þágu umhverfisins á haus. Ætla má að hinir stóru viðskiptavinir Eimskips, sem hafa innanhúss sérfræðiþekkingu á þróun stærða eins og olíuverðs, séu búnir að semja sig frá þessum gjaldskrárhækkunum. Minni og meðalstóru fyrirtækin, sem hafa síður aðgang að slíkri þekkingu, eru hins vegar látin borga. Hár flutningskostnaður er eitt af því sem kyndir verðbólguna á Íslandi, sem atvinnulífið og stjórnvöld leitast nú við að ná tökum á í sameiningu. Of há flutningsgjöld verða að sjálfsögðu til þess að neytendur þurfa að greiða hærra verð fyrir innfluttar vörur í verzlunum. Fyrirtæki eiga að krefjast skýringa Í þessu samhengi er rétt að rifja upp álit Samkeppniseftirlitsins, sem birt var í byrjun september 2023, í framhaldi af ákvörðunum eftirlitsins vegna samráðs Eimskips og Samskipa. Í álitinu var farið yfir nokkur þeirra gjalda, sem skipafélögin leggja ofan á verð flutninga og raktar vísbendingar um að þau hafi verið mun hærri en ástæða var til. „Í ljósi framangreindrar forsögu er eðlilegt að viðskiptavinir Samskipa og Eimskipa kalli í hverju tilviki eftir skýringum á fjárhæð einstakra gjalda sem innheimt eru, þegar gengið er til samninga. Er slík eftirfylgni til þess fallin að skapa aðhald gagnvart fyrirtækjunum, í ljósi þeirra atvika sem lýst er í ákvörðuninni,“ sagði í álitinu. Upplýsingarnar, sem MM Logik hefur tekið saman, gefur viðskiptamönnum skipafélaganna sannarlega tilefni til að kalla eftir skýringum. Þær gefa stjórnvöldum og hagsmunasamtökum tilefni til hins sama. Og síðast en ekki sízt sýna þær að það er svigrúm á sjóflutningamarkaðnum fyrir nýja keppinauta, sem ástunda ekki jafnósvífna verðlagningu. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Skattar og tollar Mest lesið Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Skoðun Umbylting ríkisfjármála á átta mánuðum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Átta atriði sem sýna fram á vanda hávaxtastefnunnar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Ógegnsæ og flókin gjaldskrá stóru skipafélaganna og hátt flutningsverð hefur um langt árabil verið umkvörtunarefni félagsmanna í Félagi atvinnurekenda. Augljóslega sér ekki fyrir endann á þeirri sögu. Matthías Matthíasson hjá MM Logik, sem veitir ráðgjöf í flutningamálum, birti á vef sínum í síðustu viku einkar athyglisverða greiningu á þróun olíuverðs og gjaldskráa stóru skipafélaganna, Eimskips og Samskipa. Niðurstöðurnar eru sláandi og hljóta að verða til þess að viðskiptavinir skipafélaganna, ekki sízt Eimskips, spyrji gagnrýninna spurninga. Skipafélögin innheimta tvenns konar olíugjald. Annars vegar er olíuálag (Bunker adjustment factor eða BAF), sem Matthías tilgreinir að eigi sér langa sögu í alþjóðlegum siglingum og hafi verið hugsað til að verja skipafélögin fyrir sveiflum í olíuverði. Þetta álag er tengt við verð á svartolíu í Rotterdam. Hins vegar er umhverfisgjald (LSS eða low sulphur fuel surcharge) en það er hugsað til að jafna þann kostnaðarauka, sem varð af því að brenna dýrari og minna mengandi olíu í stað svartolíu. LSS átti þannig að dekka kostnað af muninum á verði svartolíu og minna mengandi olíu með lægra brennisteinsinnihaldi (MGO). Matthías bendir á að þegar LSS-gjaldið var innleitt í ársbyrun 2015 hafi það verið 124 Bandaríkjadollarar á 40 feta gám hjá Eimskipi. Í janúar sé það hins vegar 950 dollarar fyrir jafnstóran gám, þrátt fyrir að verðmismunur á olíutegundunum tveimur hafi sízt aukizt frá því að gjaldið var innleitt. Umhverfisvænni siglingar leiða ekki af sér lækkun olíugjalda Í greiningu Matthíasar segir að í þessu samhengi verði einnig að taka fram að árið 2020 hafi Eimskip fengið afhent tvö ný skip, Dettifoss og Brúarfoss. Við móttöku skipanna hafi Eimskip greint frá því að þau væru „þau umhverfisvænustu sinnar tegundar á Íslandi á hverja gámaeiningu“. Skipin verði mun sparneytnari á flutta gámaeiningu en eldri skip og séu útbúin olíuhreinsibúnaði sem minnki enn frekar losun brennisteins út í andrúmsloftið. Matthías nefnir að þessi búnaður hreinsi útblásturinn þannig að skipin geti brennt svartolíu í stað MGO, sem Eimskip rukki þó umhverfisgjaldið fyrir að nota. Hann vísar jafnframt til fjölda frétta og tilvitnana frá Eimskipi um umhverfisvænni siglingar og minna kolefnisspor. Í þessu ljósi segir Matthías að sú þróun sem birtist á undanförnum þremur árum komi mjög á óvart, en gröfin hér að neðan, sem eru fengin úr greiningu MM Logik, sýna hana glögglega. Álagning olíuálags hjá Eimskipi virðist ekki í neinu samhengi við þróun svartolíuverðs. Sömu tilhneigingu má sjá í gjaldskrá Samskipa, en ekki með jafnafgerandi hætti. Þegar kemur að umhverfisálaginu, virðist gjaldskrá Samskipa fylgja nokkuð náið þróun verðs á hinni umhverfisvænni MGO-olíu, en það er aldeilis ekki tilfellið hjá Eimskipi. Minni og meðalstóru fyrirtækin borga Eins og áður sagði hljóta þessar upplýsingar að gefa viðskiptavinum skipafélaganna, einkum Eimskips, tilefni til að spyrja gagnrýninna spurninga. Svo virðist sem umhverfiskröfur, sem skipafélögin hafa gjarnan kveinkað sér undan, séu fremur orðin tekjulind en kostnaðarliður. Þá er heldur betur búið að snúa hagrænum hvötum í þágu umhverfisins á haus. Ætla má að hinir stóru viðskiptavinir Eimskips, sem hafa innanhúss sérfræðiþekkingu á þróun stærða eins og olíuverðs, séu búnir að semja sig frá þessum gjaldskrárhækkunum. Minni og meðalstóru fyrirtækin, sem hafa síður aðgang að slíkri þekkingu, eru hins vegar látin borga. Hár flutningskostnaður er eitt af því sem kyndir verðbólguna á Íslandi, sem atvinnulífið og stjórnvöld leitast nú við að ná tökum á í sameiningu. Of há flutningsgjöld verða að sjálfsögðu til þess að neytendur þurfa að greiða hærra verð fyrir innfluttar vörur í verzlunum. Fyrirtæki eiga að krefjast skýringa Í þessu samhengi er rétt að rifja upp álit Samkeppniseftirlitsins, sem birt var í byrjun september 2023, í framhaldi af ákvörðunum eftirlitsins vegna samráðs Eimskips og Samskipa. Í álitinu var farið yfir nokkur þeirra gjalda, sem skipafélögin leggja ofan á verð flutninga og raktar vísbendingar um að þau hafi verið mun hærri en ástæða var til. „Í ljósi framangreindrar forsögu er eðlilegt að viðskiptavinir Samskipa og Eimskipa kalli í hverju tilviki eftir skýringum á fjárhæð einstakra gjalda sem innheimt eru, þegar gengið er til samninga. Er slík eftirfylgni til þess fallin að skapa aðhald gagnvart fyrirtækjunum, í ljósi þeirra atvika sem lýst er í ákvörðuninni,“ sagði í álitinu. Upplýsingarnar, sem MM Logik hefur tekið saman, gefur viðskiptamönnum skipafélaganna sannarlega tilefni til að kalla eftir skýringum. Þær gefa stjórnvöldum og hagsmunasamtökum tilefni til hins sama. Og síðast en ekki sízt sýna þær að það er svigrúm á sjóflutningamarkaðnum fyrir nýja keppinauta, sem ástunda ekki jafnósvífna verðlagningu. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda.
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun