Aðeins það sem er þægilegt, takk Hjördís Sigurðardóttir skrifar 14. janúar 2025 13:30 Rétt eftir hátíðarnar, eftir að fólk er búið að opna alla pakkana, raða í sig kræsingum og kjöti af öllum sortum, er horft agndofa á ‘græna gímaldið’ og spurt hvað gerðist hér eiginlega? Þó ég sé skipulagsfræðingur ætla ég ekki að fara út í að ræða ferlið, hvernig stóð á því að þetta stóra mannvirki fékk sinn stað og skyggir gjörsamlega á nærliggjandi íbúðarhús með tilheyrandi myrkri alla daga fyrir íbúa þess, og að umferð flutningabíla ógni mögulega öryggi barna við íþróttaiðkun. Heldur ætla ég að vekja upp spurningar um það hvort við séum almennt búin að aftengjast þeirri staðreynd að neyslusamfélagið og markaðurinn þarf á slíkum mannvirkjum að halda en við veljum að sjá þau ekki. Þau eiga að vera ósýnileg, langt í burtu og án þess að trufla núvitund okkar og íbúa sem viljum helst gera jógaæfingarnar okkar við sólarupprás, drekka teið í rólegheitum og fara svo út í daginn, eða hvað? Það er eitthvað áhugavert við þetta allt sem snertir siðfræði og ábyrgð. Markaðinum er alveg sama um alskonar hluti, hvort einhver finni til eða hvort umhverfið verði fyrir skaða, peningarnir flæða bara milli staða eins og vatn í halla flæðir niðurávið. Einhverjum finnst óhæfa að starfrækja kjötvinnslu í ‘græna gímaldinu’ sú starfssemi eigi að vera ‘einhverstaðar annars staðar’ og vöruhús, tja ætti það ekki líka að vera annarsstaðar? Myndi okkur líða betur ef við settum bara gler í veggina og sæjum hvað fer fram þarna inni? Væri jöfn eftirspurn eftir hamborgarahryggjum og öðrum unnum kjötvörum? Ættum við kannski að hafa bara grísabú í öðrum endanum og sláturhús í hinum? Það væri viss heiðarleiki í því. Viljum við ekki sjá hvernig maturinn verður til? Sólin myndi skýna gegnum gluggana, og fólk fengi geislana inn í íbúðarhúsin við hliðina. Eða er það kannski ekki heppilegt fyrir kjötvinnslu að hafa sólina skínandi inn í vinnurýmið og líklega ekki það sem við viljum hafa fyrir augunum alla daga. Svo ekki sé talað um allar hreinlætiskröfurnar bæði í framleiðsluferlinu og í ‘okkar augum’. Vöruhúsin í borginni eru skiljanleg afleiða af þeirri staðreynd að við kaupum auðvitað vörur erlendis frá í miklu magni og utan að landi, hvernig á það sér stað? Ekki fara kassarnir fyrir einhvera töfra inn í búðirnar? Þeir lenda í skemmum og vöruhúsum og eru flokkaðir eftir pöntunum og óskum okkar sem viljum helst fá allt næsta dag í búðinni eða sent heima að dyrum samdægurs. Allt er orðið svo sjálfsagt. Ég er að elda og mig vantar eitthvað sérstakt krydd, verð hneiksluð að það sé ekki til þegar ég stekk út í búð. Kryddið er samsett úr mörgum kryddtegundum og hefur upprunalega komið frá ýmsum stöðum út í heim. Kryddið er eins og tré með rætur um allan heim og vöruhúsið og búðin er toppurinn á því, kryddið blómstrar svo í kássunni í eldhúsinu okkar, í smjattandi munnum og búttuðum kviðnum. Það má alveg lesa í málið með ‘græna gímaldið’ að menn vildu gera jákvæðar breytingar, búa kannski til hljóðmön með stóra húsinu til að hlífa íbúabyggð við umferðarhávaða Reykjanesbrautar, stytta flutningavegalengdir og hafa þessa vörustöð miðsvæðis á stærsta markaðssvæðinu – höfuðborgarsvæðinu. En, svo kemur þetta en, við viljum ekki sjá þetta þarna, við viljum ekki hugsa um alla keðjuna sem á sér stað áður en við greiðum fyrir vöruna með kortinu okkar eða símanum, sem treystir á sæstrenginn í Atlandshafinu. Allt er svo tengt en við sjálf erum samt svo ótengd raunveruleikanum. Á fyrri hluta síðustu aldar var Austurvöllur fjárbyrgi, bændur komu á svæðið til að stunda vöruskipti. Sláturhús og blóðvöllur var fyrir opnum dyrum í borginni, jafnvel næst sjúkrahúsi eða annarri viðkvæmri starfsemi sem skapaði vissa sýkingarhættu. Það var af ástæðu sem við fórum í að vera með landflokkun og að hólfa hluti niður, en á sama tíma voru ferlar framleiðslu heiðarlegir og sýnilegir. Við höfum farið í hring í hugmyndum um skipulag, í dag er almennt horft til þess að blanda aftur byggð með hreinum iðnaði, stytta vegalengdir milli íverustaða og vinnustaða, reyna að minnka umferð og skapa einskonar vistkerfi í borgum sem stuðlar að meiri sjálfbærni. Það er alveg ljóst að þetta er vandaverk í okkar hraða neyslusamfélagi án þess að hinn hreini iðnaður komi upp um sig og særi siðferðiskennd okkar með gleraugun sem velja að sjá það sem hentar. Hver hugsi fyrir sig, hvaðan kom það sem er á diskinum mínum, hvernig fæ ég hlutina upp að dyrum, hver er ástæðan fyrir umferðarhávaðanum, öllum pappanum og plastinu. Hvaða ábyrgð ber ég á þessu öllu? Æ, nenni ekki að hugsa um það, er upptekin við að hámarka þægindin og passa upp á ‚zenið mitt‘. Eða hvað, það er líklega einhver tvískinnungur í þeim veruleika sem ég lifi í. Höfundur er skipulagsfræðingur og frumkvöðull. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vöruskemma við Álfabakka Reykjavík Skipulag Mest lesið Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga Skoðun Skoðun Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Ákalli um samræmingu í eftirliti svarað Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Rétt eftir hátíðarnar, eftir að fólk er búið að opna alla pakkana, raða í sig kræsingum og kjöti af öllum sortum, er horft agndofa á ‘græna gímaldið’ og spurt hvað gerðist hér eiginlega? Þó ég sé skipulagsfræðingur ætla ég ekki að fara út í að ræða ferlið, hvernig stóð á því að þetta stóra mannvirki fékk sinn stað og skyggir gjörsamlega á nærliggjandi íbúðarhús með tilheyrandi myrkri alla daga fyrir íbúa þess, og að umferð flutningabíla ógni mögulega öryggi barna við íþróttaiðkun. Heldur ætla ég að vekja upp spurningar um það hvort við séum almennt búin að aftengjast þeirri staðreynd að neyslusamfélagið og markaðurinn þarf á slíkum mannvirkjum að halda en við veljum að sjá þau ekki. Þau eiga að vera ósýnileg, langt í burtu og án þess að trufla núvitund okkar og íbúa sem viljum helst gera jógaæfingarnar okkar við sólarupprás, drekka teið í rólegheitum og fara svo út í daginn, eða hvað? Það er eitthvað áhugavert við þetta allt sem snertir siðfræði og ábyrgð. Markaðinum er alveg sama um alskonar hluti, hvort einhver finni til eða hvort umhverfið verði fyrir skaða, peningarnir flæða bara milli staða eins og vatn í halla flæðir niðurávið. Einhverjum finnst óhæfa að starfrækja kjötvinnslu í ‘græna gímaldinu’ sú starfssemi eigi að vera ‘einhverstaðar annars staðar’ og vöruhús, tja ætti það ekki líka að vera annarsstaðar? Myndi okkur líða betur ef við settum bara gler í veggina og sæjum hvað fer fram þarna inni? Væri jöfn eftirspurn eftir hamborgarahryggjum og öðrum unnum kjötvörum? Ættum við kannski að hafa bara grísabú í öðrum endanum og sláturhús í hinum? Það væri viss heiðarleiki í því. Viljum við ekki sjá hvernig maturinn verður til? Sólin myndi skýna gegnum gluggana, og fólk fengi geislana inn í íbúðarhúsin við hliðina. Eða er það kannski ekki heppilegt fyrir kjötvinnslu að hafa sólina skínandi inn í vinnurýmið og líklega ekki það sem við viljum hafa fyrir augunum alla daga. Svo ekki sé talað um allar hreinlætiskröfurnar bæði í framleiðsluferlinu og í ‘okkar augum’. Vöruhúsin í borginni eru skiljanleg afleiða af þeirri staðreynd að við kaupum auðvitað vörur erlendis frá í miklu magni og utan að landi, hvernig á það sér stað? Ekki fara kassarnir fyrir einhvera töfra inn í búðirnar? Þeir lenda í skemmum og vöruhúsum og eru flokkaðir eftir pöntunum og óskum okkar sem viljum helst fá allt næsta dag í búðinni eða sent heima að dyrum samdægurs. Allt er orðið svo sjálfsagt. Ég er að elda og mig vantar eitthvað sérstakt krydd, verð hneiksluð að það sé ekki til þegar ég stekk út í búð. Kryddið er samsett úr mörgum kryddtegundum og hefur upprunalega komið frá ýmsum stöðum út í heim. Kryddið er eins og tré með rætur um allan heim og vöruhúsið og búðin er toppurinn á því, kryddið blómstrar svo í kássunni í eldhúsinu okkar, í smjattandi munnum og búttuðum kviðnum. Það má alveg lesa í málið með ‘græna gímaldið’ að menn vildu gera jákvæðar breytingar, búa kannski til hljóðmön með stóra húsinu til að hlífa íbúabyggð við umferðarhávaða Reykjanesbrautar, stytta flutningavegalengdir og hafa þessa vörustöð miðsvæðis á stærsta markaðssvæðinu – höfuðborgarsvæðinu. En, svo kemur þetta en, við viljum ekki sjá þetta þarna, við viljum ekki hugsa um alla keðjuna sem á sér stað áður en við greiðum fyrir vöruna með kortinu okkar eða símanum, sem treystir á sæstrenginn í Atlandshafinu. Allt er svo tengt en við sjálf erum samt svo ótengd raunveruleikanum. Á fyrri hluta síðustu aldar var Austurvöllur fjárbyrgi, bændur komu á svæðið til að stunda vöruskipti. Sláturhús og blóðvöllur var fyrir opnum dyrum í borginni, jafnvel næst sjúkrahúsi eða annarri viðkvæmri starfsemi sem skapaði vissa sýkingarhættu. Það var af ástæðu sem við fórum í að vera með landflokkun og að hólfa hluti niður, en á sama tíma voru ferlar framleiðslu heiðarlegir og sýnilegir. Við höfum farið í hring í hugmyndum um skipulag, í dag er almennt horft til þess að blanda aftur byggð með hreinum iðnaði, stytta vegalengdir milli íverustaða og vinnustaða, reyna að minnka umferð og skapa einskonar vistkerfi í borgum sem stuðlar að meiri sjálfbærni. Það er alveg ljóst að þetta er vandaverk í okkar hraða neyslusamfélagi án þess að hinn hreini iðnaður komi upp um sig og særi siðferðiskennd okkar með gleraugun sem velja að sjá það sem hentar. Hver hugsi fyrir sig, hvaðan kom það sem er á diskinum mínum, hvernig fæ ég hlutina upp að dyrum, hver er ástæðan fyrir umferðarhávaðanum, öllum pappanum og plastinu. Hvaða ábyrgð ber ég á þessu öllu? Æ, nenni ekki að hugsa um það, er upptekin við að hámarka þægindin og passa upp á ‚zenið mitt‘. Eða hvað, það er líklega einhver tvískinnungur í þeim veruleika sem ég lifi í. Höfundur er skipulagsfræðingur og frumkvöðull.
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun