Hvernig gerðist þetta? Tryggvi Hjaltason skrifar 26. nóvember 2024 17:20 Hér verður gerð tilraun til að rekja eina áhugaverðustu söguna úr íslenska efnahagskerfinu undanfarin 15 ár. Skoðaðu þessa mynd aðeins. Myndin sýnir landsframleiðslu á íbúa. Mæling sem er oft kölluð grundvallar mælieining á hverskonar velferð er hægt að byggja hjá þjóð. Hvernig hefur það gerst undandarin átta ár að Ísland hefur aðskilið sig frá Evrópu og meira að segja flestum norðurlöndunum þegar kemur að framleiðni og efnahagslegri velferð? Það er mikilvægt að skilja þá sögu, vegna þess að fyrir nokkuð stóran hluta af henni eiga stjórnmálin augljóslega stór fingraför sem lítið hefur verið talað um og þau eru pólitísk. Ísland á eftir að verða þekkt sem hátækni hugverkaland Frá árinu 2016 hafa verið kynntar 13 lykil aðgerðir af íslenskum stjórnvöldum sem hafa stuðlað að því að Ísland er núna skv. ýmsum mælikvörðum ein öflugasta nýsköpunarþjóð í heimi. Árangurinn í kjölfarið er þess eðlis að hann má kalla “efnahagslegt kraftaverk”. Útflutningur hugverka frá Íslandi hefur aukist um rúmlega 200 milljarða árlega og endar líklegast í um 320 milljörðum á þessu ári m.v. útflutning fyrri hluta ársins mældan af Hagstofunni. Þessi útflutningur sem árið 2010 var 7,4% af útflutningi þjóðarinnar var árið 2020 20,2% af heildarútflutningi þjóðarinnar skv. tölum Hagstofunnar. Fjárfesting fyrirtækja í rannsóknum og þróun hefur margfaldast á sama tíma og er núna a.m.k. 70 milljarðar árlega. Lykil breytur til að auka landsframleiðslu eru að ná að auka útflutning og fjárfestingu. Nær allir mælikvarðar gefa til kynna að þessar tölur ásamt fjölda verðmætra starfa mun áfram stóraukast á næstu árum. Á sama tíma er rótgróin iðnaður okkar eins og sjávarútvegur að stunda mikla nýsköpun sem hefur leitt til minni mengunar og meiri virðisaukningu verðmæta. Vissir þú t.d. að Ísland er það land í heiminum sem er með hæsta hlutfall vísis fjárfestinga m.v. landsframleiðslu. M.ö.o. við erum best fjárfesta land í heiminum í dag þegar kemur að fjárfestingu í nýsköpun (sjá Global Innovation index 2023). Vissir þú að núna starfa næstum 20 þúsund manns í tækni og hugverkageiranum og m.v. áætlanir hugverkafyrirtækja munu líklega 27 þúsund manns starfa í hugverkageiranum árið 2029 og útflutningstekjurnar gætu náð 700 milljörðum árlega? Hvernig gerðist þetta? Lagður var grunnur að þessum mikla vexti með fjölda aðgerða sem komu frá stjórnvöldum síðustu átta ár. Þessar breytingar voru (í tímaröð): 🚀Fjárfestingarhvatar fyrir nýsköpunarfyrirtæki (2016) 🚀Sérfræðinga skattahvatar (2016) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir úr 20% af 150m í 20% af 300m. (2016) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir í 20% af 600m (2018) 🚀Nýsköpunarstefna samþykkt fyrir Ísland í fyrsta sinn (2019) 🚀Tækniþróunarsjóður efldur um 700m (2020) 🚀Vísis fjárfestingarsjóðnum Kríu komið á laggirnar (2020) 🚀Fjárfestingarheimildir lífeyrissjóða í nýsköpunarsjóðum rýmkaðar (2020) 🚀Nýsköpunarsjóður landsbyggðarinnar Lóa komið á laggirnar (2020) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir í 25% af 1100m fyrir stór fyrirtæki og 35% fyrir lítil og meðalstór (2020) 🚀Fjármögnunarmódel háskólana endurmótað þannig að hvatar stóraukast til að vinna að nýsköpun (2023) 🚀Reglur til að fá erlenda sérfræðinga til landsins sem skortur er á rýmkaðar (2023) 🚀Gervigreindar áætlun stjórnvalda kynnt (2024) Vissulega er meira en bara stjórnmál sem stuðla að svona vexti en eins og framkvæmdarstjórar í mörgum af okkar stóru Hugverkafyrirtækjum og nýju vaxtasprotum hafa sagt opinberlega undanfarin ár, þá hafa framangreindar breytingar stökkbreytt umhverfinu fyrir nýsköpun á Íslandi og lagt grunn að þeirri sókn sem er núna í gangi. Það skiptir máli hvað stjórnmálin gera Framangreind þróun er pólitísk að því leytinu til að allar þessar breytingar, hver einasta þeirra, komu frá sama flokkinum, Sjálfstæðisflokkinum. Hvernig má það vera? Þessa sögu hef ég kafað ofan í svo ég skilji hana sem best. Hér vantar eflaust mörg sjónarhorn, en stóra myndin er þessi: Árið 2016 er tekin ákvörðun á landsfundi Sjálfstæðisflokksins um að byrja skipulega að stuðla að því að Ísland geti orðið “Hugverkaland”. Opnað var á umræðuna á landsfundinum af hópi af ungu fólki sem benti á mikilvægi þess að íslenska hagkerfið fengi fleiri egg í sína efnahagslegu körfu en eingöngu þær þrjár stoðir sem fyrir voru og allar voru keyrðar áfram á náttúru auðlindum. Þessi hópur innihélt meðal annars tvo framtíðar nýsköpunar/hugverka ráðherra flokksins, Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttir og Þórdísi Kolbrúnu Reykfjörð Gylfadóttur. Landsfundurinn samþykkti skýrar ályktanir um skref í átt að þessari framtíðarsýn og forysta flokksins ræddi næstu vikurnar við meðlimi hópsins og marga fulltrúa úr nýsköpunarsenunni á Íslandi. Í kjölfarið var áætlun búin til sem var síðan sett í framkvæmd yfir næstu tvær ríkisstjórnir með framangreindum hætti og árangri. Ísland er Hugverkaland og komið í úrvalsdeild Ég tel mikilvægt að átta sig á þessu. Ísland er að rjúka upp í launum, kaupmætti og útflutning. Við höfum sem þjóð vaxið hraðar en Bandaríkin sem er þó að skilja Evrópu eftir í lífsgæðum. Ein stóra ástæðan fyrir vexti Bandaríkjanna umfram Evrópu er fjárfesting í nýsköpun og samkeppnishæfni þeirra eins og ESB sjálft komst að í nýlegri skýrslu frá Mario Draghi. Ísland er ekki að fylgja ESB ríkjunum í þessum efnum, heldur höfum við aðskilið okkur rækilega í nýjan keppnisflokk. Hugverkasagan er mikilvægur hluti af þessari þróun. Það má færa ansi sannfærandi rök fyrir því að svo væri ekki, ef Sjálfstæðisflokkurinn hefði ekki lagt upp og framkvæmt áætlun sína um Hugverkalandið, sem er núna orðið að raunveruleika. Hugverkalandið þýðir fleiri verðmæt störf, meiri alþjóðleg tengsl, meiri nýsköpun, minna sveiflukennt hagkerfi og meiri velferð. Höfundur er áhugamaður um tækni og hugverk. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Efnahagsmál Sjálfstæðisflokkurinn Mest lesið Furðuleg meðvirkni með fúskurum Jón Kaldal Skoðun Þegar viska breytist í vopn Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Þingmálaskrá og fjárlagafrumvarp 2026: „Tiltekt“ á kostnað lífskjara Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Gætum eggja og forðumst náttúruleysi! Pétur Heimisson Skoðun Lesblinda og skólahald á Norðurlöndunum Snævar Ívarsson Skoðun Heimspeki og hugmyndaheimur Kína Jón Sigurgeirsson Skoðun Hraðara regluverk fyrir ómissandi innviði! Sólrún Kristjánsdóttir Skoðun Hinsegin samfélagið á heimili í Hafnarfirði Valdimar Víðisson Skoðun Mýtan um óumflýjanlegan rússneskan sigur Erlingur Erlingsson Skoðun Verndum líffræðilega fjölbreytni í hafi! Laura Sólveig Lefort Scheefer,Valgerður Árnadóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Gætum eggja og forðumst náttúruleysi! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Hraðara regluverk fyrir ómissandi innviði! Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Lesblinda og skólahald á Norðurlöndunum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Heimspeki og hugmyndaheimur Kína Jón Sigurgeirsson skrifar Skoðun Furðuleg meðvirkni með fúskurum Jón Kaldal skrifar Skoðun Þegar viska breytist í vopn Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Þingmálaskrá og fjárlagafrumvarp 2026: „Tiltekt“ á kostnað lífskjara Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Verndum líffræðilega fjölbreytni í hafi! Laura Sólveig Lefort Scheefer,Valgerður Árnadóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Jafnréttisstofa í 25 ár: Er þetta ekki komið? Martha Lilja Olsen skrifar Skoðun Hvar er textinn? Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Berklar, Krakk og Rough Sleep Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Blóðugar afleiðingar lyga Hjörvar Sigurðsson skrifar Skoðun Hinsegin samfélagið á heimili í Hafnarfirði Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Áhrif Vesturlanda og vöxtur Kína Jón Sigurgeirsson skrifar Skoðun Alvöru fjárlög fyrir venjulegt fólk Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Hafa börn frjálsan vilja? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Dagur sjálfsvígsforvarna – tryggjum raunverulegt aðgengi að sálfræðimeðferð Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvers vegna halda Íslendingar með Dönum? Júlíus Valsson skrifar Skoðun Hvað varð um þinn minnsta bróður? Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til að verða bergnuminn Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Þriðja leiðin í námsmati stuðlar að snemmtækri íhlutun Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Alþjóðadagur sjálfsvígsforvarna Alma D. Möller skrifar Skoðun Hækkun skrásetningargjalds – Segjum sannleikann Eiríkur Kúld Viktorsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur sjálfsvígsforvarnardagur – mikilvægi samtals og samkenndar Ellen Calmon skrifar Skoðun Hvaða módel ertu? Heiðdís Geirsdóttir skrifar Skoðun Tilgáta um brjálsemi þjóðarleiðtoga Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Blóðbað í Súdan: Framtíðarannáll? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Sparnaðartillögur á kostnað atvinnulausra Finnbjörn A Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Atvinnustefna þarf líka að fjalla um rótgrónar atvinnugreinar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Á að hita upp allan Faxaflóann? Eiríkur Hjálmarsson skrifar Sjá meira
Hér verður gerð tilraun til að rekja eina áhugaverðustu söguna úr íslenska efnahagskerfinu undanfarin 15 ár. Skoðaðu þessa mynd aðeins. Myndin sýnir landsframleiðslu á íbúa. Mæling sem er oft kölluð grundvallar mælieining á hverskonar velferð er hægt að byggja hjá þjóð. Hvernig hefur það gerst undandarin átta ár að Ísland hefur aðskilið sig frá Evrópu og meira að segja flestum norðurlöndunum þegar kemur að framleiðni og efnahagslegri velferð? Það er mikilvægt að skilja þá sögu, vegna þess að fyrir nokkuð stóran hluta af henni eiga stjórnmálin augljóslega stór fingraför sem lítið hefur verið talað um og þau eru pólitísk. Ísland á eftir að verða þekkt sem hátækni hugverkaland Frá árinu 2016 hafa verið kynntar 13 lykil aðgerðir af íslenskum stjórnvöldum sem hafa stuðlað að því að Ísland er núna skv. ýmsum mælikvörðum ein öflugasta nýsköpunarþjóð í heimi. Árangurinn í kjölfarið er þess eðlis að hann má kalla “efnahagslegt kraftaverk”. Útflutningur hugverka frá Íslandi hefur aukist um rúmlega 200 milljarða árlega og endar líklegast í um 320 milljörðum á þessu ári m.v. útflutning fyrri hluta ársins mældan af Hagstofunni. Þessi útflutningur sem árið 2010 var 7,4% af útflutningi þjóðarinnar var árið 2020 20,2% af heildarútflutningi þjóðarinnar skv. tölum Hagstofunnar. Fjárfesting fyrirtækja í rannsóknum og þróun hefur margfaldast á sama tíma og er núna a.m.k. 70 milljarðar árlega. Lykil breytur til að auka landsframleiðslu eru að ná að auka útflutning og fjárfestingu. Nær allir mælikvarðar gefa til kynna að þessar tölur ásamt fjölda verðmætra starfa mun áfram stóraukast á næstu árum. Á sama tíma er rótgróin iðnaður okkar eins og sjávarútvegur að stunda mikla nýsköpun sem hefur leitt til minni mengunar og meiri virðisaukningu verðmæta. Vissir þú t.d. að Ísland er það land í heiminum sem er með hæsta hlutfall vísis fjárfestinga m.v. landsframleiðslu. M.ö.o. við erum best fjárfesta land í heiminum í dag þegar kemur að fjárfestingu í nýsköpun (sjá Global Innovation index 2023). Vissir þú að núna starfa næstum 20 þúsund manns í tækni og hugverkageiranum og m.v. áætlanir hugverkafyrirtækja munu líklega 27 þúsund manns starfa í hugverkageiranum árið 2029 og útflutningstekjurnar gætu náð 700 milljörðum árlega? Hvernig gerðist þetta? Lagður var grunnur að þessum mikla vexti með fjölda aðgerða sem komu frá stjórnvöldum síðustu átta ár. Þessar breytingar voru (í tímaröð): 🚀Fjárfestingarhvatar fyrir nýsköpunarfyrirtæki (2016) 🚀Sérfræðinga skattahvatar (2016) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir úr 20% af 150m í 20% af 300m. (2016) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir í 20% af 600m (2018) 🚀Nýsköpunarstefna samþykkt fyrir Ísland í fyrsta sinn (2019) 🚀Tækniþróunarsjóður efldur um 700m (2020) 🚀Vísis fjárfestingarsjóðnum Kríu komið á laggirnar (2020) 🚀Fjárfestingarheimildir lífeyrissjóða í nýsköpunarsjóðum rýmkaðar (2020) 🚀Nýsköpunarsjóður landsbyggðarinnar Lóa komið á laggirnar (2020) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir í 25% af 1100m fyrir stór fyrirtæki og 35% fyrir lítil og meðalstór (2020) 🚀Fjármögnunarmódel háskólana endurmótað þannig að hvatar stóraukast til að vinna að nýsköpun (2023) 🚀Reglur til að fá erlenda sérfræðinga til landsins sem skortur er á rýmkaðar (2023) 🚀Gervigreindar áætlun stjórnvalda kynnt (2024) Vissulega er meira en bara stjórnmál sem stuðla að svona vexti en eins og framkvæmdarstjórar í mörgum af okkar stóru Hugverkafyrirtækjum og nýju vaxtasprotum hafa sagt opinberlega undanfarin ár, þá hafa framangreindar breytingar stökkbreytt umhverfinu fyrir nýsköpun á Íslandi og lagt grunn að þeirri sókn sem er núna í gangi. Það skiptir máli hvað stjórnmálin gera Framangreind þróun er pólitísk að því leytinu til að allar þessar breytingar, hver einasta þeirra, komu frá sama flokkinum, Sjálfstæðisflokkinum. Hvernig má það vera? Þessa sögu hef ég kafað ofan í svo ég skilji hana sem best. Hér vantar eflaust mörg sjónarhorn, en stóra myndin er þessi: Árið 2016 er tekin ákvörðun á landsfundi Sjálfstæðisflokksins um að byrja skipulega að stuðla að því að Ísland geti orðið “Hugverkaland”. Opnað var á umræðuna á landsfundinum af hópi af ungu fólki sem benti á mikilvægi þess að íslenska hagkerfið fengi fleiri egg í sína efnahagslegu körfu en eingöngu þær þrjár stoðir sem fyrir voru og allar voru keyrðar áfram á náttúru auðlindum. Þessi hópur innihélt meðal annars tvo framtíðar nýsköpunar/hugverka ráðherra flokksins, Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttir og Þórdísi Kolbrúnu Reykfjörð Gylfadóttur. Landsfundurinn samþykkti skýrar ályktanir um skref í átt að þessari framtíðarsýn og forysta flokksins ræddi næstu vikurnar við meðlimi hópsins og marga fulltrúa úr nýsköpunarsenunni á Íslandi. Í kjölfarið var áætlun búin til sem var síðan sett í framkvæmd yfir næstu tvær ríkisstjórnir með framangreindum hætti og árangri. Ísland er Hugverkaland og komið í úrvalsdeild Ég tel mikilvægt að átta sig á þessu. Ísland er að rjúka upp í launum, kaupmætti og útflutning. Við höfum sem þjóð vaxið hraðar en Bandaríkin sem er þó að skilja Evrópu eftir í lífsgæðum. Ein stóra ástæðan fyrir vexti Bandaríkjanna umfram Evrópu er fjárfesting í nýsköpun og samkeppnishæfni þeirra eins og ESB sjálft komst að í nýlegri skýrslu frá Mario Draghi. Ísland er ekki að fylgja ESB ríkjunum í þessum efnum, heldur höfum við aðskilið okkur rækilega í nýjan keppnisflokk. Hugverkasagan er mikilvægur hluti af þessari þróun. Það má færa ansi sannfærandi rök fyrir því að svo væri ekki, ef Sjálfstæðisflokkurinn hefði ekki lagt upp og framkvæmt áætlun sína um Hugverkalandið, sem er núna orðið að raunveruleika. Hugverkalandið þýðir fleiri verðmæt störf, meiri alþjóðleg tengsl, meiri nýsköpun, minna sveiflukennt hagkerfi og meiri velferð. Höfundur er áhugamaður um tækni og hugverk.
Þingmálaskrá og fjárlagafrumvarp 2026: „Tiltekt“ á kostnað lífskjara Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun
Verndum líffræðilega fjölbreytni í hafi! Laura Sólveig Lefort Scheefer,Valgerður Árnadóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir Skoðun
Skoðun Þingmálaskrá og fjárlagafrumvarp 2026: „Tiltekt“ á kostnað lífskjara Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Verndum líffræðilega fjölbreytni í hafi! Laura Sólveig Lefort Scheefer,Valgerður Árnadóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar
Skoðun Dagur sjálfsvígsforvarna – tryggjum raunverulegt aðgengi að sálfræðimeðferð Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur sjálfsvígsforvarnardagur – mikilvægi samtals og samkenndar Ellen Calmon skrifar
Skoðun Sparnaðartillögur á kostnað atvinnulausra Finnbjörn A Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Atvinnustefna þarf líka að fjalla um rótgrónar atvinnugreinar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Þingmálaskrá og fjárlagafrumvarp 2026: „Tiltekt“ á kostnað lífskjara Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun
Verndum líffræðilega fjölbreytni í hafi! Laura Sólveig Lefort Scheefer,Valgerður Árnadóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir Skoðun