Hvernig gerðist þetta? Tryggvi Hjaltason skrifar 26. nóvember 2024 17:20 Hér verður gerð tilraun til að rekja eina áhugaverðustu söguna úr íslenska efnahagskerfinu undanfarin 15 ár. Skoðaðu þessa mynd aðeins. Myndin sýnir landsframleiðslu á íbúa. Mæling sem er oft kölluð grundvallar mælieining á hverskonar velferð er hægt að byggja hjá þjóð. Hvernig hefur það gerst undandarin átta ár að Ísland hefur aðskilið sig frá Evrópu og meira að segja flestum norðurlöndunum þegar kemur að framleiðni og efnahagslegri velferð? Það er mikilvægt að skilja þá sögu, vegna þess að fyrir nokkuð stóran hluta af henni eiga stjórnmálin augljóslega stór fingraför sem lítið hefur verið talað um og þau eru pólitísk. Ísland á eftir að verða þekkt sem hátækni hugverkaland Frá árinu 2016 hafa verið kynntar 13 lykil aðgerðir af íslenskum stjórnvöldum sem hafa stuðlað að því að Ísland er núna skv. ýmsum mælikvörðum ein öflugasta nýsköpunarþjóð í heimi. Árangurinn í kjölfarið er þess eðlis að hann má kalla “efnahagslegt kraftaverk”. Útflutningur hugverka frá Íslandi hefur aukist um rúmlega 200 milljarða árlega og endar líklegast í um 320 milljörðum á þessu ári m.v. útflutning fyrri hluta ársins mældan af Hagstofunni. Þessi útflutningur sem árið 2010 var 7,4% af útflutningi þjóðarinnar var árið 2020 20,2% af heildarútflutningi þjóðarinnar skv. tölum Hagstofunnar. Fjárfesting fyrirtækja í rannsóknum og þróun hefur margfaldast á sama tíma og er núna a.m.k. 70 milljarðar árlega. Lykil breytur til að auka landsframleiðslu eru að ná að auka útflutning og fjárfestingu. Nær allir mælikvarðar gefa til kynna að þessar tölur ásamt fjölda verðmætra starfa mun áfram stóraukast á næstu árum. Á sama tíma er rótgróin iðnaður okkar eins og sjávarútvegur að stunda mikla nýsköpun sem hefur leitt til minni mengunar og meiri virðisaukningu verðmæta. Vissir þú t.d. að Ísland er það land í heiminum sem er með hæsta hlutfall vísis fjárfestinga m.v. landsframleiðslu. M.ö.o. við erum best fjárfesta land í heiminum í dag þegar kemur að fjárfestingu í nýsköpun (sjá Global Innovation index 2023). Vissir þú að núna starfa næstum 20 þúsund manns í tækni og hugverkageiranum og m.v. áætlanir hugverkafyrirtækja munu líklega 27 þúsund manns starfa í hugverkageiranum árið 2029 og útflutningstekjurnar gætu náð 700 milljörðum árlega? Hvernig gerðist þetta? Lagður var grunnur að þessum mikla vexti með fjölda aðgerða sem komu frá stjórnvöldum síðustu átta ár. Þessar breytingar voru (í tímaröð): 🚀Fjárfestingarhvatar fyrir nýsköpunarfyrirtæki (2016) 🚀Sérfræðinga skattahvatar (2016) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir úr 20% af 150m í 20% af 300m. (2016) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir í 20% af 600m (2018) 🚀Nýsköpunarstefna samþykkt fyrir Ísland í fyrsta sinn (2019) 🚀Tækniþróunarsjóður efldur um 700m (2020) 🚀Vísis fjárfestingarsjóðnum Kríu komið á laggirnar (2020) 🚀Fjárfestingarheimildir lífeyrissjóða í nýsköpunarsjóðum rýmkaðar (2020) 🚀Nýsköpunarsjóður landsbyggðarinnar Lóa komið á laggirnar (2020) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir í 25% af 1100m fyrir stór fyrirtæki og 35% fyrir lítil og meðalstór (2020) 🚀Fjármögnunarmódel háskólana endurmótað þannig að hvatar stóraukast til að vinna að nýsköpun (2023) 🚀Reglur til að fá erlenda sérfræðinga til landsins sem skortur er á rýmkaðar (2023) 🚀Gervigreindar áætlun stjórnvalda kynnt (2024) Vissulega er meira en bara stjórnmál sem stuðla að svona vexti en eins og framkvæmdarstjórar í mörgum af okkar stóru Hugverkafyrirtækjum og nýju vaxtasprotum hafa sagt opinberlega undanfarin ár, þá hafa framangreindar breytingar stökkbreytt umhverfinu fyrir nýsköpun á Íslandi og lagt grunn að þeirri sókn sem er núna í gangi. Það skiptir máli hvað stjórnmálin gera Framangreind þróun er pólitísk að því leytinu til að allar þessar breytingar, hver einasta þeirra, komu frá sama flokkinum, Sjálfstæðisflokkinum. Hvernig má það vera? Þessa sögu hef ég kafað ofan í svo ég skilji hana sem best. Hér vantar eflaust mörg sjónarhorn, en stóra myndin er þessi: Árið 2016 er tekin ákvörðun á landsfundi Sjálfstæðisflokksins um að byrja skipulega að stuðla að því að Ísland geti orðið “Hugverkaland”. Opnað var á umræðuna á landsfundinum af hópi af ungu fólki sem benti á mikilvægi þess að íslenska hagkerfið fengi fleiri egg í sína efnahagslegu körfu en eingöngu þær þrjár stoðir sem fyrir voru og allar voru keyrðar áfram á náttúru auðlindum. Þessi hópur innihélt meðal annars tvo framtíðar nýsköpunar/hugverka ráðherra flokksins, Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttir og Þórdísi Kolbrúnu Reykfjörð Gylfadóttur. Landsfundurinn samþykkti skýrar ályktanir um skref í átt að þessari framtíðarsýn og forysta flokksins ræddi næstu vikurnar við meðlimi hópsins og marga fulltrúa úr nýsköpunarsenunni á Íslandi. Í kjölfarið var áætlun búin til sem var síðan sett í framkvæmd yfir næstu tvær ríkisstjórnir með framangreindum hætti og árangri. Ísland er Hugverkaland og komið í úrvalsdeild Ég tel mikilvægt að átta sig á þessu. Ísland er að rjúka upp í launum, kaupmætti og útflutning. Við höfum sem þjóð vaxið hraðar en Bandaríkin sem er þó að skilja Evrópu eftir í lífsgæðum. Ein stóra ástæðan fyrir vexti Bandaríkjanna umfram Evrópu er fjárfesting í nýsköpun og samkeppnishæfni þeirra eins og ESB sjálft komst að í nýlegri skýrslu frá Mario Draghi. Ísland er ekki að fylgja ESB ríkjunum í þessum efnum, heldur höfum við aðskilið okkur rækilega í nýjan keppnisflokk. Hugverkasagan er mikilvægur hluti af þessari þróun. Það má færa ansi sannfærandi rök fyrir því að svo væri ekki, ef Sjálfstæðisflokkurinn hefði ekki lagt upp og framkvæmt áætlun sína um Hugverkalandið, sem er núna orðið að raunveruleika. Hugverkalandið þýðir fleiri verðmæt störf, meiri alþjóðleg tengsl, meiri nýsköpun, minna sveiflukennt hagkerfi og meiri velferð. Höfundur er áhugamaður um tækni og hugverk. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Efnahagsmál Sjálfstæðisflokkurinn Mest lesið Milljarðar evra streyma enn til Pútíns Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ákall til allra velunnara Sólheima í Grímsnesi Ingibjörg Rósa Björnsdóttir Skoðun Að þétta byggð Halldór Eiríksson Skoðun Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks Skoðun Of lítið, of seint! Hjálmtýr Heiðdal,Magnús Magnússon Skoðun Er það ekki sjálfsögð krafa að fá bílastæði? Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Öfgamaður deyr Andri Þorvarðarson Skoðun Speglar geta aðeins logið – um hlutlægni, huglægni og mennskuna Hjalti Hrafn Hafþórsson Skoðun Börn sem skilja ekki kennarann Ingibjörg Ólöf Isaksen Skoðun Hver hagnast á hatrinu? Halldóra Mogensen Skoðun Skoðun Skoðun Grafið undan grunnstoð ríka samfélagsins Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Milljarðar evra streyma enn til Pútíns Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Speglar geta aðeins logið – um hlutlægni, huglægni og mennskuna Hjalti Hrafn Hafþórsson skrifar Skoðun Að þétta byggð Halldór Eiríksson skrifar Skoðun Þegar viðskiptalíkan Vesturlanda er stríð – og almenningur borgar brúsann Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Slökkvum ekki Ljósið Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Er það ekki sjálfsögð krafa að fá bílastæði? Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Of lítið, of seint! Hjálmtýr Heiðdal,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Halla fer að ræða um frið við einræðisherra Daníel Þröstur Pálsson skrifar Skoðun Ákall til allra velunnara Sólheima í Grímsnesi Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Varðveitum vatnið – hugvekja Hópur starfsfólks Náttúruminjasafns Íslands skrifar Skoðun Innviðaskuld við íslenskuna Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Náttúruvernd er loftslagsaðgerð og loftslagsaðgerðir þjóna náttúrunni Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Fatlað fólk rukkað með rangindum fyrir bílastæði Haukur Ragnar Hauksson skrifar Skoðun Vissir þú, að.... og eða er þér bara slétt sama Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hver hagnast á hatrinu? Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Öfgamaður deyr Andri Þorvarðarson skrifar Skoðun Að taka til í orkumálum Guðrún Schmidt skrifar Skoðun Börn sem skilja ekki kennarann Ingibjörg Ólöf Isaksen skrifar Skoðun Skortur á rafiðnaðarfólki ógnar samkeppnishæfni Evrópu Kristján Daníel Sigurbergsson skrifar Skoðun Siglt gegn þjóðarmorði Cyma Farah,Sólveig Ásta Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um ópið sem heimurinn ekki heyrir Reham Khaled skrifar Skoðun 30 by 30 - Gefum lífi á jörð smá séns Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Hærri greiðslur í fæðingarorlofi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Skólabærinn Garðabær: Við mælum árangur og gerum stöðugt betur Almar Guðmundsson,Sigríður Hulda Jónsdóttir skrifar Skoðun Stóra spurningin sem fjárlögin svara ekki Sandra B. Franks skrifar Skoðun Námsmat og Matsferill – Tækifæri til umbóta í skólastarfi Sigurbjörg Róbertsdóttir skrifar Skoðun Tími til aðgerða - loftslags- og umhverfismál sett á dagskrá Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Setjum á okkur súrefnisgrímuna áður en við björgum heiminum. Nú þarf hinn þögli meirihluti að láta í sér heyra Steindór Þórarinsson skrifar Sjá meira
Hér verður gerð tilraun til að rekja eina áhugaverðustu söguna úr íslenska efnahagskerfinu undanfarin 15 ár. Skoðaðu þessa mynd aðeins. Myndin sýnir landsframleiðslu á íbúa. Mæling sem er oft kölluð grundvallar mælieining á hverskonar velferð er hægt að byggja hjá þjóð. Hvernig hefur það gerst undandarin átta ár að Ísland hefur aðskilið sig frá Evrópu og meira að segja flestum norðurlöndunum þegar kemur að framleiðni og efnahagslegri velferð? Það er mikilvægt að skilja þá sögu, vegna þess að fyrir nokkuð stóran hluta af henni eiga stjórnmálin augljóslega stór fingraför sem lítið hefur verið talað um og þau eru pólitísk. Ísland á eftir að verða þekkt sem hátækni hugverkaland Frá árinu 2016 hafa verið kynntar 13 lykil aðgerðir af íslenskum stjórnvöldum sem hafa stuðlað að því að Ísland er núna skv. ýmsum mælikvörðum ein öflugasta nýsköpunarþjóð í heimi. Árangurinn í kjölfarið er þess eðlis að hann má kalla “efnahagslegt kraftaverk”. Útflutningur hugverka frá Íslandi hefur aukist um rúmlega 200 milljarða árlega og endar líklegast í um 320 milljörðum á þessu ári m.v. útflutning fyrri hluta ársins mældan af Hagstofunni. Þessi útflutningur sem árið 2010 var 7,4% af útflutningi þjóðarinnar var árið 2020 20,2% af heildarútflutningi þjóðarinnar skv. tölum Hagstofunnar. Fjárfesting fyrirtækja í rannsóknum og þróun hefur margfaldast á sama tíma og er núna a.m.k. 70 milljarðar árlega. Lykil breytur til að auka landsframleiðslu eru að ná að auka útflutning og fjárfestingu. Nær allir mælikvarðar gefa til kynna að þessar tölur ásamt fjölda verðmætra starfa mun áfram stóraukast á næstu árum. Á sama tíma er rótgróin iðnaður okkar eins og sjávarútvegur að stunda mikla nýsköpun sem hefur leitt til minni mengunar og meiri virðisaukningu verðmæta. Vissir þú t.d. að Ísland er það land í heiminum sem er með hæsta hlutfall vísis fjárfestinga m.v. landsframleiðslu. M.ö.o. við erum best fjárfesta land í heiminum í dag þegar kemur að fjárfestingu í nýsköpun (sjá Global Innovation index 2023). Vissir þú að núna starfa næstum 20 þúsund manns í tækni og hugverkageiranum og m.v. áætlanir hugverkafyrirtækja munu líklega 27 þúsund manns starfa í hugverkageiranum árið 2029 og útflutningstekjurnar gætu náð 700 milljörðum árlega? Hvernig gerðist þetta? Lagður var grunnur að þessum mikla vexti með fjölda aðgerða sem komu frá stjórnvöldum síðustu átta ár. Þessar breytingar voru (í tímaröð): 🚀Fjárfestingarhvatar fyrir nýsköpunarfyrirtæki (2016) 🚀Sérfræðinga skattahvatar (2016) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir úr 20% af 150m í 20% af 300m. (2016) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir í 20% af 600m (2018) 🚀Nýsköpunarstefna samþykkt fyrir Ísland í fyrsta sinn (2019) 🚀Tækniþróunarsjóður efldur um 700m (2020) 🚀Vísis fjárfestingarsjóðnum Kríu komið á laggirnar (2020) 🚀Fjárfestingarheimildir lífeyrissjóða í nýsköpunarsjóðum rýmkaðar (2020) 🚀Nýsköpunarsjóður landsbyggðarinnar Lóa komið á laggirnar (2020) 🚀Skattahvatar R&Þ fjárfestinga hækkaðir í 25% af 1100m fyrir stór fyrirtæki og 35% fyrir lítil og meðalstór (2020) 🚀Fjármögnunarmódel háskólana endurmótað þannig að hvatar stóraukast til að vinna að nýsköpun (2023) 🚀Reglur til að fá erlenda sérfræðinga til landsins sem skortur er á rýmkaðar (2023) 🚀Gervigreindar áætlun stjórnvalda kynnt (2024) Vissulega er meira en bara stjórnmál sem stuðla að svona vexti en eins og framkvæmdarstjórar í mörgum af okkar stóru Hugverkafyrirtækjum og nýju vaxtasprotum hafa sagt opinberlega undanfarin ár, þá hafa framangreindar breytingar stökkbreytt umhverfinu fyrir nýsköpun á Íslandi og lagt grunn að þeirri sókn sem er núna í gangi. Það skiptir máli hvað stjórnmálin gera Framangreind þróun er pólitísk að því leytinu til að allar þessar breytingar, hver einasta þeirra, komu frá sama flokkinum, Sjálfstæðisflokkinum. Hvernig má það vera? Þessa sögu hef ég kafað ofan í svo ég skilji hana sem best. Hér vantar eflaust mörg sjónarhorn, en stóra myndin er þessi: Árið 2016 er tekin ákvörðun á landsfundi Sjálfstæðisflokksins um að byrja skipulega að stuðla að því að Ísland geti orðið “Hugverkaland”. Opnað var á umræðuna á landsfundinum af hópi af ungu fólki sem benti á mikilvægi þess að íslenska hagkerfið fengi fleiri egg í sína efnahagslegu körfu en eingöngu þær þrjár stoðir sem fyrir voru og allar voru keyrðar áfram á náttúru auðlindum. Þessi hópur innihélt meðal annars tvo framtíðar nýsköpunar/hugverka ráðherra flokksins, Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttir og Þórdísi Kolbrúnu Reykfjörð Gylfadóttur. Landsfundurinn samþykkti skýrar ályktanir um skref í átt að þessari framtíðarsýn og forysta flokksins ræddi næstu vikurnar við meðlimi hópsins og marga fulltrúa úr nýsköpunarsenunni á Íslandi. Í kjölfarið var áætlun búin til sem var síðan sett í framkvæmd yfir næstu tvær ríkisstjórnir með framangreindum hætti og árangri. Ísland er Hugverkaland og komið í úrvalsdeild Ég tel mikilvægt að átta sig á þessu. Ísland er að rjúka upp í launum, kaupmætti og útflutning. Við höfum sem þjóð vaxið hraðar en Bandaríkin sem er þó að skilja Evrópu eftir í lífsgæðum. Ein stóra ástæðan fyrir vexti Bandaríkjanna umfram Evrópu er fjárfesting í nýsköpun og samkeppnishæfni þeirra eins og ESB sjálft komst að í nýlegri skýrslu frá Mario Draghi. Ísland er ekki að fylgja ESB ríkjunum í þessum efnum, heldur höfum við aðskilið okkur rækilega í nýjan keppnisflokk. Hugverkasagan er mikilvægur hluti af þessari þróun. Það má færa ansi sannfærandi rök fyrir því að svo væri ekki, ef Sjálfstæðisflokkurinn hefði ekki lagt upp og framkvæmt áætlun sína um Hugverkalandið, sem er núna orðið að raunveruleika. Hugverkalandið þýðir fleiri verðmæt störf, meiri alþjóðleg tengsl, meiri nýsköpun, minna sveiflukennt hagkerfi og meiri velferð. Höfundur er áhugamaður um tækni og hugverk.
Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks Skoðun
Skoðun Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks skrifar
Skoðun Speglar geta aðeins logið – um hlutlægni, huglægni og mennskuna Hjalti Hrafn Hafþórsson skrifar
Skoðun Þegar viðskiptalíkan Vesturlanda er stríð – og almenningur borgar brúsann Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Náttúruvernd er loftslagsaðgerð og loftslagsaðgerðir þjóna náttúrunni Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar
Skoðun Skortur á rafiðnaðarfólki ógnar samkeppnishæfni Evrópu Kristján Daníel Sigurbergsson skrifar
Skoðun Skólabærinn Garðabær: Við mælum árangur og gerum stöðugt betur Almar Guðmundsson,Sigríður Hulda Jónsdóttir skrifar
Skoðun Námsmat og Matsferill – Tækifæri til umbóta í skólastarfi Sigurbjörg Róbertsdóttir skrifar
Skoðun Tími til aðgerða - loftslags- og umhverfismál sett á dagskrá Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar
Skoðun Setjum á okkur súrefnisgrímuna áður en við björgum heiminum. Nú þarf hinn þögli meirihluti að láta í sér heyra Steindór Þórarinsson skrifar
Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks Skoðun