Loftslagsáætlun Íslands sögð ómarkviss og bjartsýn úr hófi fram Kjartan Kjartansson skrifar 21. nóvember 2024 10:39 Ráðherrarnir voru hýrir á brá þegar þeir kynntu uppfærða aðgerðaáætlun sína í loftslagsmálum í júní. Loftslagsráð segir áætlunina nú ómarkvissa og óútfærða að mörgu leyti. Frá vinstri: Bjarni Benediktsson, Guðlaugur Þór Þórðarson, Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir og Lilja Alfreðsdóttir. Stjórnarráðið Aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum er ómarkviss, margar aðgerðanna eru ófjármagnaðar og ávinningur þeirra hefur ekki verið metinn, að dómi Loftslagsráðs. Árangursmat áætlunarinnar eru einnig sagt afar bjartsýnt af þessum sökum. Hundrað og fimmtíu aðgerðum var teflt fram þegar ríkisstjórnin kynnti uppfærða aðgerðaáætlun sína í loftslagsmálum í júní. Þeim var lýst sem raunhæfum en metnaðarfullum lausnum og töluverðri aukningu frá fimmtíu aðgerðum sem fjallað var um í fyrri áætlun. Þær aðgerðir sem búið væri að meta gætu skilað 35 til 40 prósent samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda sem valda loftslagsbreytingum til 2030. Þetta árangursmat telur Loftslagsráð, sem á að vera stjórnvöldum til ráðgjafar, ákaflega bjartsýnt í ljósi ýmissa veikleika sem það tínir til í áliti sem það gaf út um aðgerðaáætlunina fyrr í þessum mánuði. Samanlagður samdráttur í samfélagslosun vegna þeirra aðgerða sem séu fjármagnaðar og útfærðar í áætluninni sé áætlaður 27 prósent miðað við losun ársins 2005. Aðgerðir hvorki metnar út frá loftslagsávinningi né kostnaði Ráðið bendir á að aðgerðaáætlunin sé ómarkviss þrátt fyrir uppfærsluna í sumar. Þrátt fyrir að stjórnvöldum beri samkvæmt lögum að meta loftslagsávinning og kostnað við aðgerðirnar hafi ávinningur af aðeins 26 af 150 aðgerðum verið áætlaður og enginn þeirra hafa verið metin úr frá kostnaði. „Vinna þarf heildstætt mat á kostnaði og ábata, árangri og fjárfestingaþörf sem einnig beinist að þjóðhagslegum kostnaðarauka vegna tafa í framkvæmd eða skorti á samfellu og fyrirsjáanleika í hvatakerfum eða opinberum gjöldum,“ segir í álitinu. Þá fettir ráðið fingur út í að áætlunin sé ekki áfangaskipt með skýrum hætti, að ábyrgð á aðgerðum sé oft óljós og að margar aðgerðanna séu ófjármagnaðar. „Þessir veikleikar munu tefja framkvæmd, forgangsröðun og ráðstöfun fjármuna,“ segir í álitinu. Enn sé fjöldi aðgerða sem beinist að stórum uppsprettum losunar eins og að sjávarútvegi og landbúnaði óútfærður sex árum eftir að fyrsta útgáfa aðgerðaáætlunarinnar var lögð fram. Skortir gagnsæi um tekjur og útgjöld vegna aðgerðanna Gagnsæi um tekjur og útgjöld stjórnvalda vegna aðgerða í loftslagsmálum er sagt takmarkað líkt og í fyrri útgáfum áætlunarinnar. Það segir Loftslagsráð forsendu grænnar fjárlagagerðar og samhæfingar stefnu í loftslagsmálum við ríkisfjármál sem sé aftur lykilþáttur í framkvæmd aðgerðanna. Skerpa þurfi heildarstefnuna, samþætta ólíkar aðgerðir og samhæfa framkvæmdina við stefnumið í orku-, samgöngu-, matvæla- og ríkifjármálum. Niðurstaða Loftslagsráðs er að þáttaskil þurfi að verða í framkvæmd loftslagsaðgerða og að stjórnvöld þurfi að sýna frumkvæði, stefnufestur, fyrirhyggju og fyrirsjáanleika í aðgeðrum í loftslagsmálum sem skapi umgjörð og aðstæður fyrir sveitarfélög, atvinnulíf og almenning til að takast á við loftslagsvá. „Skýr langtímasýn og hugrekki þurfa að liggja til grundvallar fjárfestingum og ráðstöfun fjármuna,“ segir í áltinu. Samfélagslosun á gróðurhúsalofttegundum dróst saman um þrjú prósent á milli 2023 og 2022 samkvæmt bráðabirgðatölum Umhverfisstofnunar sem voru birtar í byrjun október. Hún hefur dregist saman um 14,4 prósent frá árinu 2005. Ísland er í samfloti með Evrópusambandinu og Noregi um losunarmarkmið gagnvart Parísarsamkomulaginu. Ekki er búið að staðfesta hlutdeild Íslands í nýjasta markmiði ESB um 55 prósent samdrátt fyrir lok áratugsins en Umhverfisstofnun telur líklegt að hún verði um 41 prósent. Loftslagsmál Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Tengdar fréttir Minnkandi losun en umfram úthlutanir Íslands Losun gróðurhúsalofttegunda var líklega umfram úthlutanir Íslands í fyrra þrátt fyrir að hún drægist saman um þrjú prósent á milli ára. Stjórnvöld hafa þó nægjanlegan sveigjanleika til þess að standast alþjóðlegar skuldbindingar sínar. 2. október 2024 12:03 Ríkið gæti niðurgreitt losun flugfélaganna um þrjá milljarða Kostnaður ríkisins vegna undanþágu fyrir flugfélögin frá hertum losunarkröfum Evrópusambandsins gæti numið allt að rúmum þremur milljörðum króna næstu tvö árin. Losunarheimildir sem flugfélögin fá endurgjaldslaust koma frá íslenska ríkinu. 8. október 2024 08:02 Mest lesið Bíll fór í sjóinn á Ísafirði Innlent Maður varð fyrir skoti í Árnessýslu Innlent Útspil bankans sýni að dómurinn auki samkeppni Innlent Grunsamleg útboð í samráði sem gæti verið víðtækt Innlent Bandaríkjamenn ræsa út stærsta flugmóðurskip heims Erlent Nýtt fíkniefni læðist inn á íslenskan markað Innlent Meinað að taka þátt þar sem hún þurfti að hafa barnið með sér Innlent Rýnt í stöðuna í Úkraínu: Trump stendur loks við stóru orðin Erlent Ný viðbygging og hafragrautur í Hveragerði Innlent Sættir sig ekki við sýknu tálbeitunnar Innlent Fleiri fréttir Útspil bankans sýni að dómurinn auki samkeppni Bíll fór í sjóinn á Ísafirði Maður varð fyrir skoti í Árnessýslu Ný viðbygging og hafragrautur í Hveragerði Grunsamleg útboð í samráði sem gæti verið víðtækt Stuttur fundur og hittast næst á mánudag Kvennaverkfall og lánabreytingar hjá Landsbanka Nýtt fíkniefni læðist inn á íslenskan markað Hóf störf of snemma eftir kvörtun vegna heimilisofbeldis Vara við vafasömum Excel-skjölum í umferð „bókstaflega út um allt“ Meinað að taka þátt þar sem hún þurfti að hafa barnið með sér Vill fund vegna „alvarlegrar stöðu“ á lánamarkaði Þingnefnd ræðir stöðuna á Grundartanga: „Þetta er bara óljóst“ Sjálfstæðismenn stefna á leiðtogaprófkjör í borginni Íslendingar meðal sakborninga en enginn í varðhaldi Bein útsending: Konur streyma á Arnarhól Blöskrar „vælið“ vegna Norðuráls Neita öllum ásökunum um samráð Leggja til breytingar við Reykjavíkurflugvöll eftir að lá við árekstri kennsluvéla Sættir sig ekki við sýknu tálbeitunnar Heimilar umferð um Vonarskarð Sennilegt að ástand Þingvallavegar hafi haft áhrif á aðdraganda banaslyss Miðla sögu jafnréttisbaráttunnar á Íslandi til útlanda Bein útsending: Nútíma kvennabarátta – Staða kvenna af erlendum uppruna á vinnumarkaði Dóra Björt stefnir á formanninn Þjóðin klofin í afstöðu til þess hvort jafnrétti kynjanna hafi verið náð Bein útsending: Umhverfismat vegna Sundabrautar kynnt Varnar- og öryggisstefna fyrir Ísland: Áhersla á Norðurslóðir, NATO og samstarf við Bandaríkin Allt að áttatíu þúsund mæti í miðbæinn og götulokanir í gildi Flugumferðarstjórar aflýsa vinnustöðvunum á morgun og laugardag Sjá meira
Hundrað og fimmtíu aðgerðum var teflt fram þegar ríkisstjórnin kynnti uppfærða aðgerðaáætlun sína í loftslagsmálum í júní. Þeim var lýst sem raunhæfum en metnaðarfullum lausnum og töluverðri aukningu frá fimmtíu aðgerðum sem fjallað var um í fyrri áætlun. Þær aðgerðir sem búið væri að meta gætu skilað 35 til 40 prósent samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda sem valda loftslagsbreytingum til 2030. Þetta árangursmat telur Loftslagsráð, sem á að vera stjórnvöldum til ráðgjafar, ákaflega bjartsýnt í ljósi ýmissa veikleika sem það tínir til í áliti sem það gaf út um aðgerðaáætlunina fyrr í þessum mánuði. Samanlagður samdráttur í samfélagslosun vegna þeirra aðgerða sem séu fjármagnaðar og útfærðar í áætluninni sé áætlaður 27 prósent miðað við losun ársins 2005. Aðgerðir hvorki metnar út frá loftslagsávinningi né kostnaði Ráðið bendir á að aðgerðaáætlunin sé ómarkviss þrátt fyrir uppfærsluna í sumar. Þrátt fyrir að stjórnvöldum beri samkvæmt lögum að meta loftslagsávinning og kostnað við aðgerðirnar hafi ávinningur af aðeins 26 af 150 aðgerðum verið áætlaður og enginn þeirra hafa verið metin úr frá kostnaði. „Vinna þarf heildstætt mat á kostnaði og ábata, árangri og fjárfestingaþörf sem einnig beinist að þjóðhagslegum kostnaðarauka vegna tafa í framkvæmd eða skorti á samfellu og fyrirsjáanleika í hvatakerfum eða opinberum gjöldum,“ segir í álitinu. Þá fettir ráðið fingur út í að áætlunin sé ekki áfangaskipt með skýrum hætti, að ábyrgð á aðgerðum sé oft óljós og að margar aðgerðanna séu ófjármagnaðar. „Þessir veikleikar munu tefja framkvæmd, forgangsröðun og ráðstöfun fjármuna,“ segir í álitinu. Enn sé fjöldi aðgerða sem beinist að stórum uppsprettum losunar eins og að sjávarútvegi og landbúnaði óútfærður sex árum eftir að fyrsta útgáfa aðgerðaáætlunarinnar var lögð fram. Skortir gagnsæi um tekjur og útgjöld vegna aðgerðanna Gagnsæi um tekjur og útgjöld stjórnvalda vegna aðgerða í loftslagsmálum er sagt takmarkað líkt og í fyrri útgáfum áætlunarinnar. Það segir Loftslagsráð forsendu grænnar fjárlagagerðar og samhæfingar stefnu í loftslagsmálum við ríkisfjármál sem sé aftur lykilþáttur í framkvæmd aðgerðanna. Skerpa þurfi heildarstefnuna, samþætta ólíkar aðgerðir og samhæfa framkvæmdina við stefnumið í orku-, samgöngu-, matvæla- og ríkifjármálum. Niðurstaða Loftslagsráðs er að þáttaskil þurfi að verða í framkvæmd loftslagsaðgerða og að stjórnvöld þurfi að sýna frumkvæði, stefnufestur, fyrirhyggju og fyrirsjáanleika í aðgeðrum í loftslagsmálum sem skapi umgjörð og aðstæður fyrir sveitarfélög, atvinnulíf og almenning til að takast á við loftslagsvá. „Skýr langtímasýn og hugrekki þurfa að liggja til grundvallar fjárfestingum og ráðstöfun fjármuna,“ segir í áltinu. Samfélagslosun á gróðurhúsalofttegundum dróst saman um þrjú prósent á milli 2023 og 2022 samkvæmt bráðabirgðatölum Umhverfisstofnunar sem voru birtar í byrjun október. Hún hefur dregist saman um 14,4 prósent frá árinu 2005. Ísland er í samfloti með Evrópusambandinu og Noregi um losunarmarkmið gagnvart Parísarsamkomulaginu. Ekki er búið að staðfesta hlutdeild Íslands í nýjasta markmiði ESB um 55 prósent samdrátt fyrir lok áratugsins en Umhverfisstofnun telur líklegt að hún verði um 41 prósent.
Loftslagsmál Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Tengdar fréttir Minnkandi losun en umfram úthlutanir Íslands Losun gróðurhúsalofttegunda var líklega umfram úthlutanir Íslands í fyrra þrátt fyrir að hún drægist saman um þrjú prósent á milli ára. Stjórnvöld hafa þó nægjanlegan sveigjanleika til þess að standast alþjóðlegar skuldbindingar sínar. 2. október 2024 12:03 Ríkið gæti niðurgreitt losun flugfélaganna um þrjá milljarða Kostnaður ríkisins vegna undanþágu fyrir flugfélögin frá hertum losunarkröfum Evrópusambandsins gæti numið allt að rúmum þremur milljörðum króna næstu tvö árin. Losunarheimildir sem flugfélögin fá endurgjaldslaust koma frá íslenska ríkinu. 8. október 2024 08:02 Mest lesið Bíll fór í sjóinn á Ísafirði Innlent Maður varð fyrir skoti í Árnessýslu Innlent Útspil bankans sýni að dómurinn auki samkeppni Innlent Grunsamleg útboð í samráði sem gæti verið víðtækt Innlent Bandaríkjamenn ræsa út stærsta flugmóðurskip heims Erlent Nýtt fíkniefni læðist inn á íslenskan markað Innlent Meinað að taka þátt þar sem hún þurfti að hafa barnið með sér Innlent Rýnt í stöðuna í Úkraínu: Trump stendur loks við stóru orðin Erlent Ný viðbygging og hafragrautur í Hveragerði Innlent Sættir sig ekki við sýknu tálbeitunnar Innlent Fleiri fréttir Útspil bankans sýni að dómurinn auki samkeppni Bíll fór í sjóinn á Ísafirði Maður varð fyrir skoti í Árnessýslu Ný viðbygging og hafragrautur í Hveragerði Grunsamleg útboð í samráði sem gæti verið víðtækt Stuttur fundur og hittast næst á mánudag Kvennaverkfall og lánabreytingar hjá Landsbanka Nýtt fíkniefni læðist inn á íslenskan markað Hóf störf of snemma eftir kvörtun vegna heimilisofbeldis Vara við vafasömum Excel-skjölum í umferð „bókstaflega út um allt“ Meinað að taka þátt þar sem hún þurfti að hafa barnið með sér Vill fund vegna „alvarlegrar stöðu“ á lánamarkaði Þingnefnd ræðir stöðuna á Grundartanga: „Þetta er bara óljóst“ Sjálfstæðismenn stefna á leiðtogaprófkjör í borginni Íslendingar meðal sakborninga en enginn í varðhaldi Bein útsending: Konur streyma á Arnarhól Blöskrar „vælið“ vegna Norðuráls Neita öllum ásökunum um samráð Leggja til breytingar við Reykjavíkurflugvöll eftir að lá við árekstri kennsluvéla Sættir sig ekki við sýknu tálbeitunnar Heimilar umferð um Vonarskarð Sennilegt að ástand Þingvallavegar hafi haft áhrif á aðdraganda banaslyss Miðla sögu jafnréttisbaráttunnar á Íslandi til útlanda Bein útsending: Nútíma kvennabarátta – Staða kvenna af erlendum uppruna á vinnumarkaði Dóra Björt stefnir á formanninn Þjóðin klofin í afstöðu til þess hvort jafnrétti kynjanna hafi verið náð Bein útsending: Umhverfismat vegna Sundabrautar kynnt Varnar- og öryggisstefna fyrir Ísland: Áhersla á Norðurslóðir, NATO og samstarf við Bandaríkin Allt að áttatíu þúsund mæti í miðbæinn og götulokanir í gildi Flugumferðarstjórar aflýsa vinnustöðvunum á morgun og laugardag Sjá meira
Minnkandi losun en umfram úthlutanir Íslands Losun gróðurhúsalofttegunda var líklega umfram úthlutanir Íslands í fyrra þrátt fyrir að hún drægist saman um þrjú prósent á milli ára. Stjórnvöld hafa þó nægjanlegan sveigjanleika til þess að standast alþjóðlegar skuldbindingar sínar. 2. október 2024 12:03
Ríkið gæti niðurgreitt losun flugfélaganna um þrjá milljarða Kostnaður ríkisins vegna undanþágu fyrir flugfélögin frá hertum losunarkröfum Evrópusambandsins gæti numið allt að rúmum þremur milljörðum króna næstu tvö árin. Losunarheimildir sem flugfélögin fá endurgjaldslaust koma frá íslenska ríkinu. 8. október 2024 08:02