Loftslagsáætlun Íslands sögð ómarkviss og bjartsýn úr hófi fram Kjartan Kjartansson skrifar 21. nóvember 2024 10:39 Ráðherrarnir voru hýrir á brá þegar þeir kynntu uppfærða aðgerðaáætlun sína í loftslagsmálum í júní. Loftslagsráð segir áætlunina nú ómarkvissa og óútfærða að mörgu leyti. Frá vinstri: Bjarni Benediktsson, Guðlaugur Þór Þórðarson, Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir og Lilja Alfreðsdóttir. Stjórnarráðið Aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum er ómarkviss, margar aðgerðanna eru ófjármagnaðar og ávinningur þeirra hefur ekki verið metinn, að dómi Loftslagsráðs. Árangursmat áætlunarinnar eru einnig sagt afar bjartsýnt af þessum sökum. Hundrað og fimmtíu aðgerðum var teflt fram þegar ríkisstjórnin kynnti uppfærða aðgerðaáætlun sína í loftslagsmálum í júní. Þeim var lýst sem raunhæfum en metnaðarfullum lausnum og töluverðri aukningu frá fimmtíu aðgerðum sem fjallað var um í fyrri áætlun. Þær aðgerðir sem búið væri að meta gætu skilað 35 til 40 prósent samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda sem valda loftslagsbreytingum til 2030. Þetta árangursmat telur Loftslagsráð, sem á að vera stjórnvöldum til ráðgjafar, ákaflega bjartsýnt í ljósi ýmissa veikleika sem það tínir til í áliti sem það gaf út um aðgerðaáætlunina fyrr í þessum mánuði. Samanlagður samdráttur í samfélagslosun vegna þeirra aðgerða sem séu fjármagnaðar og útfærðar í áætluninni sé áætlaður 27 prósent miðað við losun ársins 2005. Aðgerðir hvorki metnar út frá loftslagsávinningi né kostnaði Ráðið bendir á að aðgerðaáætlunin sé ómarkviss þrátt fyrir uppfærsluna í sumar. Þrátt fyrir að stjórnvöldum beri samkvæmt lögum að meta loftslagsávinning og kostnað við aðgerðirnar hafi ávinningur af aðeins 26 af 150 aðgerðum verið áætlaður og enginn þeirra hafa verið metin úr frá kostnaði. „Vinna þarf heildstætt mat á kostnaði og ábata, árangri og fjárfestingaþörf sem einnig beinist að þjóðhagslegum kostnaðarauka vegna tafa í framkvæmd eða skorti á samfellu og fyrirsjáanleika í hvatakerfum eða opinberum gjöldum,“ segir í álitinu. Þá fettir ráðið fingur út í að áætlunin sé ekki áfangaskipt með skýrum hætti, að ábyrgð á aðgerðum sé oft óljós og að margar aðgerðanna séu ófjármagnaðar. „Þessir veikleikar munu tefja framkvæmd, forgangsröðun og ráðstöfun fjármuna,“ segir í álitinu. Enn sé fjöldi aðgerða sem beinist að stórum uppsprettum losunar eins og að sjávarútvegi og landbúnaði óútfærður sex árum eftir að fyrsta útgáfa aðgerðaáætlunarinnar var lögð fram. Skortir gagnsæi um tekjur og útgjöld vegna aðgerðanna Gagnsæi um tekjur og útgjöld stjórnvalda vegna aðgerða í loftslagsmálum er sagt takmarkað líkt og í fyrri útgáfum áætlunarinnar. Það segir Loftslagsráð forsendu grænnar fjárlagagerðar og samhæfingar stefnu í loftslagsmálum við ríkisfjármál sem sé aftur lykilþáttur í framkvæmd aðgerðanna. Skerpa þurfi heildarstefnuna, samþætta ólíkar aðgerðir og samhæfa framkvæmdina við stefnumið í orku-, samgöngu-, matvæla- og ríkifjármálum. Niðurstaða Loftslagsráðs er að þáttaskil þurfi að verða í framkvæmd loftslagsaðgerða og að stjórnvöld þurfi að sýna frumkvæði, stefnufestur, fyrirhyggju og fyrirsjáanleika í aðgeðrum í loftslagsmálum sem skapi umgjörð og aðstæður fyrir sveitarfélög, atvinnulíf og almenning til að takast á við loftslagsvá. „Skýr langtímasýn og hugrekki þurfa að liggja til grundvallar fjárfestingum og ráðstöfun fjármuna,“ segir í áltinu. Samfélagslosun á gróðurhúsalofttegundum dróst saman um þrjú prósent á milli 2023 og 2022 samkvæmt bráðabirgðatölum Umhverfisstofnunar sem voru birtar í byrjun október. Hún hefur dregist saman um 14,4 prósent frá árinu 2005. Ísland er í samfloti með Evrópusambandinu og Noregi um losunarmarkmið gagnvart Parísarsamkomulaginu. Ekki er búið að staðfesta hlutdeild Íslands í nýjasta markmiði ESB um 55 prósent samdrátt fyrir lok áratugsins en Umhverfisstofnun telur líklegt að hún verði um 41 prósent. Loftslagsmál Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Tengdar fréttir Minnkandi losun en umfram úthlutanir Íslands Losun gróðurhúsalofttegunda var líklega umfram úthlutanir Íslands í fyrra þrátt fyrir að hún drægist saman um þrjú prósent á milli ára. Stjórnvöld hafa þó nægjanlegan sveigjanleika til þess að standast alþjóðlegar skuldbindingar sínar. 2. október 2024 12:03 Ríkið gæti niðurgreitt losun flugfélaganna um þrjá milljarða Kostnaður ríkisins vegna undanþágu fyrir flugfélögin frá hertum losunarkröfum Evrópusambandsins gæti numið allt að rúmum þremur milljörðum króna næstu tvö árin. Losunarheimildir sem flugfélögin fá endurgjaldslaust koma frá íslenska ríkinu. 8. október 2024 08:02 Mest lesið Vaktin: Dómari kveður upp um refsingu Diddy Erlent Grunaður um að hafa brotið á fleiri en tíu börnum Innlent Sagt að njóta ótruflaðrar ástar í Venesúela Innlent Látinn fara eftir að hafa neitað Trump um sverð í eigu Eisenhower Erlent Starfsmaður á Brákarborg grunaður um kynferðisbrot Innlent Fólk að bugast þar til hætt var að manna vaktir á föstudögum Innlent Nýsestur á skrifstofunni þegar hann fékk bíl í flasið Innlent „Mér finnst þeir vera að taka frá mér lífið“ Innlent Bein útsending: Siglt áleiðis til Gasa Erlent Óljóst hvort Kínverjarnir geti sótt vélina sína Innlent Fleiri fréttir „Kópavogsmódelið er ekkert annað en þjónustuskerðing“ Nýsestur á skrifstofunni þegar hann fékk bíl í flasið Starfsmaður á Brákarborg grunaður um kynferðisbrot Fresta framkvæmdum vegna veðurs Sýnist komið að seinni hluta í eldsumbrotum í Sundhnúksgígaröðinni Grunaður um að hafa brotið á fleiri en tíu börnum Varaformannsslagur í Miðflokknum: Öll vinir og „peppuð“ fyrir landsþingi Stöðfirðingum enn ráðlagt að sjóða vatn vegna mengunar Tillögurnar í leikskólamálum séu vonbrigði og uppgjöf Jörð skelfur í Krýsuvík og Þjóðaröryggisráð fundaði í morgun Fólk að bugast þar til hætt var að manna vaktir á föstudögum Snorri etur kappi við Bergþór og Ingibjörgu Hafnaði kæru Sameindar vegna Konukots í Ármúla Ingibjörg tekur slaginn við Bergþór Skjálftahrina við Krýsuvík og Kleifarvatn Sagt að njóta ótruflaðrar ástar í Venesúela Bergþór vill verða varaformaður Óljóst hvort Kínverjarnir geti sótt vélina sína „Mér finnst þeir vera að taka frá mér lífið“ Rauk upp úr flugvél Jet2 Loka leikskóladeild á Stöðvarfirði vegna manneklu Nýjar tillögur falli á herðar vinnandi foreldra Eðlilegt að Ísland skoði að taka þátt Til umræðu að setja upp lokunarpósta við Fossvogsbrú Ragnhildur tekur við Kveik Blæs á sögusagnir um úthugsaða fléttu og ótti við að enda rúmliggjandi Vilja að fallið verði frá hækkun áfengisskatta „Þetta er auðvitað allt of lítið úrtak til að vera marktækt“ Refsing fyrir að reyna að myrða lækni þyngd Miklar breytingar á gjaldskrá leikskóla borgarinnar Sjá meira
Hundrað og fimmtíu aðgerðum var teflt fram þegar ríkisstjórnin kynnti uppfærða aðgerðaáætlun sína í loftslagsmálum í júní. Þeim var lýst sem raunhæfum en metnaðarfullum lausnum og töluverðri aukningu frá fimmtíu aðgerðum sem fjallað var um í fyrri áætlun. Þær aðgerðir sem búið væri að meta gætu skilað 35 til 40 prósent samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda sem valda loftslagsbreytingum til 2030. Þetta árangursmat telur Loftslagsráð, sem á að vera stjórnvöldum til ráðgjafar, ákaflega bjartsýnt í ljósi ýmissa veikleika sem það tínir til í áliti sem það gaf út um aðgerðaáætlunina fyrr í þessum mánuði. Samanlagður samdráttur í samfélagslosun vegna þeirra aðgerða sem séu fjármagnaðar og útfærðar í áætluninni sé áætlaður 27 prósent miðað við losun ársins 2005. Aðgerðir hvorki metnar út frá loftslagsávinningi né kostnaði Ráðið bendir á að aðgerðaáætlunin sé ómarkviss þrátt fyrir uppfærsluna í sumar. Þrátt fyrir að stjórnvöldum beri samkvæmt lögum að meta loftslagsávinning og kostnað við aðgerðirnar hafi ávinningur af aðeins 26 af 150 aðgerðum verið áætlaður og enginn þeirra hafa verið metin úr frá kostnaði. „Vinna þarf heildstætt mat á kostnaði og ábata, árangri og fjárfestingaþörf sem einnig beinist að þjóðhagslegum kostnaðarauka vegna tafa í framkvæmd eða skorti á samfellu og fyrirsjáanleika í hvatakerfum eða opinberum gjöldum,“ segir í álitinu. Þá fettir ráðið fingur út í að áætlunin sé ekki áfangaskipt með skýrum hætti, að ábyrgð á aðgerðum sé oft óljós og að margar aðgerðanna séu ófjármagnaðar. „Þessir veikleikar munu tefja framkvæmd, forgangsröðun og ráðstöfun fjármuna,“ segir í álitinu. Enn sé fjöldi aðgerða sem beinist að stórum uppsprettum losunar eins og að sjávarútvegi og landbúnaði óútfærður sex árum eftir að fyrsta útgáfa aðgerðaáætlunarinnar var lögð fram. Skortir gagnsæi um tekjur og útgjöld vegna aðgerðanna Gagnsæi um tekjur og útgjöld stjórnvalda vegna aðgerða í loftslagsmálum er sagt takmarkað líkt og í fyrri útgáfum áætlunarinnar. Það segir Loftslagsráð forsendu grænnar fjárlagagerðar og samhæfingar stefnu í loftslagsmálum við ríkisfjármál sem sé aftur lykilþáttur í framkvæmd aðgerðanna. Skerpa þurfi heildarstefnuna, samþætta ólíkar aðgerðir og samhæfa framkvæmdina við stefnumið í orku-, samgöngu-, matvæla- og ríkifjármálum. Niðurstaða Loftslagsráðs er að þáttaskil þurfi að verða í framkvæmd loftslagsaðgerða og að stjórnvöld þurfi að sýna frumkvæði, stefnufestur, fyrirhyggju og fyrirsjáanleika í aðgeðrum í loftslagsmálum sem skapi umgjörð og aðstæður fyrir sveitarfélög, atvinnulíf og almenning til að takast á við loftslagsvá. „Skýr langtímasýn og hugrekki þurfa að liggja til grundvallar fjárfestingum og ráðstöfun fjármuna,“ segir í áltinu. Samfélagslosun á gróðurhúsalofttegundum dróst saman um þrjú prósent á milli 2023 og 2022 samkvæmt bráðabirgðatölum Umhverfisstofnunar sem voru birtar í byrjun október. Hún hefur dregist saman um 14,4 prósent frá árinu 2005. Ísland er í samfloti með Evrópusambandinu og Noregi um losunarmarkmið gagnvart Parísarsamkomulaginu. Ekki er búið að staðfesta hlutdeild Íslands í nýjasta markmiði ESB um 55 prósent samdrátt fyrir lok áratugsins en Umhverfisstofnun telur líklegt að hún verði um 41 prósent.
Loftslagsmál Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Tengdar fréttir Minnkandi losun en umfram úthlutanir Íslands Losun gróðurhúsalofttegunda var líklega umfram úthlutanir Íslands í fyrra þrátt fyrir að hún drægist saman um þrjú prósent á milli ára. Stjórnvöld hafa þó nægjanlegan sveigjanleika til þess að standast alþjóðlegar skuldbindingar sínar. 2. október 2024 12:03 Ríkið gæti niðurgreitt losun flugfélaganna um þrjá milljarða Kostnaður ríkisins vegna undanþágu fyrir flugfélögin frá hertum losunarkröfum Evrópusambandsins gæti numið allt að rúmum þremur milljörðum króna næstu tvö árin. Losunarheimildir sem flugfélögin fá endurgjaldslaust koma frá íslenska ríkinu. 8. október 2024 08:02 Mest lesið Vaktin: Dómari kveður upp um refsingu Diddy Erlent Grunaður um að hafa brotið á fleiri en tíu börnum Innlent Sagt að njóta ótruflaðrar ástar í Venesúela Innlent Látinn fara eftir að hafa neitað Trump um sverð í eigu Eisenhower Erlent Starfsmaður á Brákarborg grunaður um kynferðisbrot Innlent Fólk að bugast þar til hætt var að manna vaktir á föstudögum Innlent Nýsestur á skrifstofunni þegar hann fékk bíl í flasið Innlent „Mér finnst þeir vera að taka frá mér lífið“ Innlent Bein útsending: Siglt áleiðis til Gasa Erlent Óljóst hvort Kínverjarnir geti sótt vélina sína Innlent Fleiri fréttir „Kópavogsmódelið er ekkert annað en þjónustuskerðing“ Nýsestur á skrifstofunni þegar hann fékk bíl í flasið Starfsmaður á Brákarborg grunaður um kynferðisbrot Fresta framkvæmdum vegna veðurs Sýnist komið að seinni hluta í eldsumbrotum í Sundhnúksgígaröðinni Grunaður um að hafa brotið á fleiri en tíu börnum Varaformannsslagur í Miðflokknum: Öll vinir og „peppuð“ fyrir landsþingi Stöðfirðingum enn ráðlagt að sjóða vatn vegna mengunar Tillögurnar í leikskólamálum séu vonbrigði og uppgjöf Jörð skelfur í Krýsuvík og Þjóðaröryggisráð fundaði í morgun Fólk að bugast þar til hætt var að manna vaktir á föstudögum Snorri etur kappi við Bergþór og Ingibjörgu Hafnaði kæru Sameindar vegna Konukots í Ármúla Ingibjörg tekur slaginn við Bergþór Skjálftahrina við Krýsuvík og Kleifarvatn Sagt að njóta ótruflaðrar ástar í Venesúela Bergþór vill verða varaformaður Óljóst hvort Kínverjarnir geti sótt vélina sína „Mér finnst þeir vera að taka frá mér lífið“ Rauk upp úr flugvél Jet2 Loka leikskóladeild á Stöðvarfirði vegna manneklu Nýjar tillögur falli á herðar vinnandi foreldra Eðlilegt að Ísland skoði að taka þátt Til umræðu að setja upp lokunarpósta við Fossvogsbrú Ragnhildur tekur við Kveik Blæs á sögusagnir um úthugsaða fléttu og ótti við að enda rúmliggjandi Vilja að fallið verði frá hækkun áfengisskatta „Þetta er auðvitað allt of lítið úrtak til að vera marktækt“ Refsing fyrir að reyna að myrða lækni þyngd Miklar breytingar á gjaldskrá leikskóla borgarinnar Sjá meira
Minnkandi losun en umfram úthlutanir Íslands Losun gróðurhúsalofttegunda var líklega umfram úthlutanir Íslands í fyrra þrátt fyrir að hún drægist saman um þrjú prósent á milli ára. Stjórnvöld hafa þó nægjanlegan sveigjanleika til þess að standast alþjóðlegar skuldbindingar sínar. 2. október 2024 12:03
Ríkið gæti niðurgreitt losun flugfélaganna um þrjá milljarða Kostnaður ríkisins vegna undanþágu fyrir flugfélögin frá hertum losunarkröfum Evrópusambandsins gæti numið allt að rúmum þremur milljörðum króna næstu tvö árin. Losunarheimildir sem flugfélögin fá endurgjaldslaust koma frá íslenska ríkinu. 8. október 2024 08:02