Ríkið sviptir 30.400 manns grundvallarréttindum sínum Yngvi Sighvatsson skrifar 16. nóvember 2024 12:30 Íslenskt samfélag hefur upplifað verulegar breytingar á húsnæðismarkaði, sérstaklega í kringum aldamótin 2000. Á þessum tíma dró ríkið sig að miklu leyti úr beinni aðkomu að uppbyggingu og rekstri félagslegs húsnæðis, sem hafði víðtæk áhrif á húsnæðisöryggi og félagsleg réttindi landsmanna. Sögulegt samhengi við aldamót Verkamannaíbúðakerfið, stofnað árið 1929, var lykilþáttur í húsnæðisstefnu Íslands. Markmið þess var að veita verkafólki og lágtekjuhópum viðráðanlegt og öruggt húsnæði. Á miðri 20. öldinni voru byggð fjölmörg verkamannahverfi, sem bættu lífskjör og húsnæðisaðstæður þúsunda fjölskyldna. Um og fyrir aldamótin 2000 varð hins vegar stefnubreyting í húsnæðismálum: Ríkið dró sig úr beinni þátttöku í uppbyggingu félagslegs húsnæðis. Áhersla færðist yfir á markaðslausnir og aukna ábyrgð sveitarfélaga. Klettur hf., stofnað árið 1999 af ríkinu, seldi fjölda félagslegra íbúða á almennum markaði, sem dró enn frekar úr framboði slíks húsnæðis. Áhrif þess að ríkið dró sig frá félagslegum réttindum Þessi stefnubreyting hafði veruleg áhrif á samfélagið: Minnkað framboð á félagslegu húsnæði leiddi til þess að fleiri lágtekjuhópar urðu að leita á almennan leigumarkað. Aukið húsnæðisóöryggi, þar sem leiguverð hækkaði og húsnæðisöryggi minnkaði. Félagslegur ójöfnuður jókst, þar sem aðgengi að viðráðanlegu húsnæði varð erfiðara fyrir þá sem mest þurftu á því að halda. Staðan við aldamótin og nú Árið 2000: Íbúafjöldi: 281.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 11% 30.900 manns höfðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 281.000 x 11% = 30.910 manns Í dag: Íbúafjöldi: 380.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 3% 11.400 manns hafa aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 3% = 11.400 manns Ef hlutfallið hefði haldist í 11%: 41.800 manns hefðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 11% = 41.800 manns Munurinn: 30.400 manns fá ekki félagslegt húsnæði sem þeir hefðu annars haft aðgang að. Áhrif á samfélagið Þessir 30.400 einstaklingar eru nú á almennum leigumarkaði, þar sem leiguverð er of hátt. Þetta er fólkið sem er að svelta sig síðustu daga hvers mánaðar til að geta borgað leiguna. Fólkið sem býr við mesta óöryggi landsins, af því að það er fátækara en almenningur og er undir hæl leigusala á almennum markaði – borgar allt að 70% af sínum tekjum í húsaleigu. Börn þessara rúmlega 12.160 fjölskyldna eru börnin sem eru alltaf að flytja – leigan hækkaði of mikið. Allt tal um geðheilbrigði barna þessara fjölskyldna verður að taka mið af efnislegum og félagslegum skorti þeirra. Börn sem ekki fá tækifæri til að mynda þau félagslegu tengsl sem eru þeim nauðsynleg sem hluti af samfélagi okkar. Alþjóðlegar skuldbindingar og samanburður við nágrannaríki Ísland er aðili að Alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi (ICESCR), sem skuldbindur ríkið til að tryggja réttindi til viðeigandi húsnæðis. Samt sem áður er hlutfall félagslegs húsnæðis á Íslandi aðeins 3%, langt undir því sem gerist í nágrannaríkjunum: Danmörk: 20% Svíþjóð: 18% Niðurstaða og leið til úrbóta Stefnubreytingar um aldamótin, þar sem ríkið dró sig úr beinni þátttöku í félagslegu húsnæði, hafa haft langvarandi neikvæð áhrif á húsnæðisöryggi margra Íslendinga. Það er nauðsynlegt að: Endurskoða húsnæðisstefnu landsins og auka framboð á félagslegu húsnæði. Tryggja virka þátttöku ríkisins í að vernda félagsleg réttindi fólks. Læra af reynslu nágranna okkar og uppfylla alþjóðlegar skuldbindingar um réttindi til viðeigandi húsnæðis. Húsnæðisöryggi er grundvallarréttur sem ríkið ber ábyrgð á að tryggja. Við verðum að gera betur. Höfundur er varaformaður leigjendasamtakanna, fullur af skömm yfir framkomu stjórnvalda í garð þeirra sem minnst mega sín. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Húsnæðismál Leigumarkaður Mest lesið Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Íslenskt samfélag hefur upplifað verulegar breytingar á húsnæðismarkaði, sérstaklega í kringum aldamótin 2000. Á þessum tíma dró ríkið sig að miklu leyti úr beinni aðkomu að uppbyggingu og rekstri félagslegs húsnæðis, sem hafði víðtæk áhrif á húsnæðisöryggi og félagsleg réttindi landsmanna. Sögulegt samhengi við aldamót Verkamannaíbúðakerfið, stofnað árið 1929, var lykilþáttur í húsnæðisstefnu Íslands. Markmið þess var að veita verkafólki og lágtekjuhópum viðráðanlegt og öruggt húsnæði. Á miðri 20. öldinni voru byggð fjölmörg verkamannahverfi, sem bættu lífskjör og húsnæðisaðstæður þúsunda fjölskyldna. Um og fyrir aldamótin 2000 varð hins vegar stefnubreyting í húsnæðismálum: Ríkið dró sig úr beinni þátttöku í uppbyggingu félagslegs húsnæðis. Áhersla færðist yfir á markaðslausnir og aukna ábyrgð sveitarfélaga. Klettur hf., stofnað árið 1999 af ríkinu, seldi fjölda félagslegra íbúða á almennum markaði, sem dró enn frekar úr framboði slíks húsnæðis. Áhrif þess að ríkið dró sig frá félagslegum réttindum Þessi stefnubreyting hafði veruleg áhrif á samfélagið: Minnkað framboð á félagslegu húsnæði leiddi til þess að fleiri lágtekjuhópar urðu að leita á almennan leigumarkað. Aukið húsnæðisóöryggi, þar sem leiguverð hækkaði og húsnæðisöryggi minnkaði. Félagslegur ójöfnuður jókst, þar sem aðgengi að viðráðanlegu húsnæði varð erfiðara fyrir þá sem mest þurftu á því að halda. Staðan við aldamótin og nú Árið 2000: Íbúafjöldi: 281.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 11% 30.900 manns höfðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 281.000 x 11% = 30.910 manns Í dag: Íbúafjöldi: 380.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 3% 11.400 manns hafa aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 3% = 11.400 manns Ef hlutfallið hefði haldist í 11%: 41.800 manns hefðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 11% = 41.800 manns Munurinn: 30.400 manns fá ekki félagslegt húsnæði sem þeir hefðu annars haft aðgang að. Áhrif á samfélagið Þessir 30.400 einstaklingar eru nú á almennum leigumarkaði, þar sem leiguverð er of hátt. Þetta er fólkið sem er að svelta sig síðustu daga hvers mánaðar til að geta borgað leiguna. Fólkið sem býr við mesta óöryggi landsins, af því að það er fátækara en almenningur og er undir hæl leigusala á almennum markaði – borgar allt að 70% af sínum tekjum í húsaleigu. Börn þessara rúmlega 12.160 fjölskyldna eru börnin sem eru alltaf að flytja – leigan hækkaði of mikið. Allt tal um geðheilbrigði barna þessara fjölskyldna verður að taka mið af efnislegum og félagslegum skorti þeirra. Börn sem ekki fá tækifæri til að mynda þau félagslegu tengsl sem eru þeim nauðsynleg sem hluti af samfélagi okkar. Alþjóðlegar skuldbindingar og samanburður við nágrannaríki Ísland er aðili að Alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi (ICESCR), sem skuldbindur ríkið til að tryggja réttindi til viðeigandi húsnæðis. Samt sem áður er hlutfall félagslegs húsnæðis á Íslandi aðeins 3%, langt undir því sem gerist í nágrannaríkjunum: Danmörk: 20% Svíþjóð: 18% Niðurstaða og leið til úrbóta Stefnubreytingar um aldamótin, þar sem ríkið dró sig úr beinni þátttöku í félagslegu húsnæði, hafa haft langvarandi neikvæð áhrif á húsnæðisöryggi margra Íslendinga. Það er nauðsynlegt að: Endurskoða húsnæðisstefnu landsins og auka framboð á félagslegu húsnæði. Tryggja virka þátttöku ríkisins í að vernda félagsleg réttindi fólks. Læra af reynslu nágranna okkar og uppfylla alþjóðlegar skuldbindingar um réttindi til viðeigandi húsnæðis. Húsnæðisöryggi er grundvallarréttur sem ríkið ber ábyrgð á að tryggja. Við verðum að gera betur. Höfundur er varaformaður leigjendasamtakanna, fullur af skömm yfir framkomu stjórnvalda í garð þeirra sem minnst mega sín.
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun