Bændur eru líka neytendur Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar 17. apríl 2024 13:01 Í lok mars voru samþykkt á Alþingi lög nr. 30/2024 um framleiðendafélög sem er breyting á búvörulögum nr. 99/1993. Allnokkur stormur hefur verið í fjölmiðlum um þessa lagasetningu og margir sjálfskipaðir sérfræðingar um málefni landbúnaðar tjáð sig um málið. Í umræðum um málið á Alþingi er athyglisvert að sjá afstöðumun einstakra þingmanna til málsins milli annarra og þriðju umræðu. Flestir sammála í annarri umræðu en í þriðju umræðu virðist eins og andhverfa sumra þingmanna hafi mætti í pontu og fundið málinu allt til foráttu. Á undanförnum árum höfum við sem stundum landbúnað skynjað vel þá gjá sem virðist fara stækkandi milli dreifbýlis og þéttbýlis. Að öllum líkindum er sú stökkbreyting sem varð í málflutning einstakra þingmanna milli annarra og þriðju umræðu til marks um áðurnefnda gjá og endurspeglast í þekkingarleysi á málefnum landbúnaðarins. Alþingi til varnar skulum við einnig hafa í huga orð fráfarandi matvælaráðherra í umræðum um málið 21. nóvember sl. þegar hún segir: „Þingið fær að glíma við þetta. Þingið fær að sýna hvað í því býr.“ Það hefur verið skrifaður fjöldi skýrslna undanfarin ár sem hafa bent á nauðsyn þessarar lagasetningar og ég ætla að hrósa Alþingi fyrir að hafa stigið þetta skref og sýnt hvað í því býr. Sú samkeppni sem við stöndum frammi fyrir kemur erlendis frá og í öllum samanburði er íslenski markaðurinn örmarkaður. Þá er rétt að minna á þá staðreynd að krafan um ódýran mat er í raun ekkert annað en dýr blekking. Sjálfur hef ég í mínu búskap undanfarin ár verið að selja hluta af þeim afurðum sem ég framleiði beint frá býli. Í samtölum mínu við neytendur skynja ég mikinn velvilja neytenda í garð innlendrar framleiðslu sem virkar eins og vítamínsprauta á að halda áfram að gera það sem ég er að gera. Helstu ástæður dvínandi framleiðsluvilja bænda undanfarin ár, eru fyrst og fremst langvarandi afkomuleysi og sú staðreynd að kjör þeirra sem stunda landbúnað hafa dregist verulega saman í samanburði við kjör annarra stétta í landinu. Á vef Hagstofunnar má finna upplýsingar um atvinnutekjur skattskyldra einstaklinga á Íslandi. Árið 2022 voru meðalatvinnutekjur þeirra einstaklinga sem höfðu skráðar atvinnutekjur 624 þúsund krónur á mánuði. Í samantekt Byggðastofnunnar frá því í maí 2022 eru skilgreind nokkur mikilvæg sauðfjárræktarsvæði á landinu. Á meðfylgjandi mynd eru atvinnutekjur á landinu öllu bornar saman við atvinnutekjur í sveitarfélögum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og meðallaun á sauðfjárbúum skv. gagnasöfnun RML árið 2022. Mánaðarlaun sauðfjárbúa eru 45,5% af meðalmánaðarlaunum í landinu árið 2022. Er skrítið að framleiðsluvilji bænda hafi dvínað við þessi rekstrarskilyrði? Samanburður á atvinnutekjum (mánaðarlaunum) á landinu öllu, mikilvægum sauðfjársvæðum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og á sauðfjárbúum á landinu öllu árið 2022. Á undanförnum 20 árum hefur framleiðsla dilkakjöts á hverja vetrarfóðraða kind aukist um 20% skv. gögnum Hagstofunnar. Það endurspeglast í því að breytilegur kostnaður á föstu verðlagi hefur nánast staðið í stað á hvert kíló dilkakjöts samanber greiningu Landbúnaðarháskóla Íslands síðan í maí 2021. Þar segir: „Meðaltal breytilegs kostnaðar er 474 kr./kg að meðaltali árin 2017–2019 samanborið við 479 kr./kg fyrir allt tímabilið frá og með 1998.“ Bændur eru fyrst og fremst að kalla eftir sanngjarnari skiptingu vöruverðs milli frumframleiðenda, afurðastöðvar og verslunar. Þar er munurinn mikill eftir ólíkum greinum. Frumframleiðandi kjötvara er að fá að jafnaði 30-35% af útsöluverði vörunnar í búð í sinni hlut meðan frumframleiðandi á útiræktuðu grænmeti er að fá 50-60% af útsöluverði í búð, breytilegt eftir tegundum. Samkeppni við innlendan landbúnað kemur öll erlendis frá vegna smæðar markaðar og svo máttleysis stjórnvalda þegar kemur að tollum á búvörur. Höfum það hugfast að launakjör verkafólks erlendis eru allt önnur en launakjör verkafólks á Íslandi. Sú staðreynd skýrir að hluta að innflutta varan er ódýrari en sú innlenda. Erum við sem þjóð stolt af því? Er sjálfgefið að það verði alltaf til nægur matur erlendis til að flytja til Íslands? Í mörgum ríkjum telja menn sig hafa fundið út að lausnin á loftlagsvanda þjóða sé að fækka búfé vegna gasmengunar frá dýrum, en það hefur þær afleiðingar í för með sér að framleiðslan verður dýrari, framboð vörunnar dregst saman og það er alls ekki sjálfgefið að erlendis verði gnógt framboðs af þeirri vöru sem þarf til að metta mannfólk á Íslandi. Það kemur því spánskt fyrir sjónir að Félag atvinnurekenda og Neytendasamtökin séu komin í eina sæng saman um að nýsamþykkt breyting á búvörulögum sé stórhættuleg íslensku samfélagi. Er það virkilega svo að hagsmunir stórkaupmanna og hagsmunir neytenda séu þeir sömu í þessu máli? Þarna held ég að menn skorti þekkingu og vilja til að kynna sér staðreyndir málsins. Ég held að Neytendasamtökin ættu að hafa mun meiri áhyggjur af dvínandi framleiðsluvilja bænda um allan heim og hver áhrif þess verða til skemmri og lengri tíma á markað með matvörur. Við þurfum jú öll á bónda að halda á hverjum degi því maturinn verður ekki til í vél á færibandi í búðinni. Nýsamþykktar breytingar á búvörulögum veita kjötafurðastöðvum sömu tækifæri og lengi hafa þekkst í nágrannalöndum okkar til hagræðingar í rekstri. Þetta á að vera neytendum til hagsbóta og skila sér í sanngjarnara verði til bænda. Bændur eru líka neytendur – áfram íslenskur landbúnaður og innlend framleiðsla öllum neytendum til hagsbóta um ókomna tíð. Höfundur er sauðfjár- og grænmetisbóndi, formaður deildar sauðfjárbænda í Bændasamtökunum og á sæti í stjórn BÍ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landbúnaður Alþingi Mest lesið Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir Skoðun Pawel og bronsið Ragnar Þór Pétursson Skoðun Hæstvirtur forsætisráðherra Opið bréf til Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar Kári Stefánsson Skoðun Stýrivextir verða að lækka Fjóla Einarsdóttir Skoðun Heilbrigð skynsemi Einar Scheving Skoðun Hver er hún þessi drusla? Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Hvar endar þetta? Reynir Böðvarsson Skoðun Börn eða bissness Bryndís Jónsdóttir Skoðun Hættustig Gauti Kristmannsson Skoðun Skoðun Skoðun Hver er hún þessi drusla? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Börn eða bissness Bryndís Jónsdóttir skrifar Skoðun Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Pawel og bronsið Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Stýrivextir verða að lækka Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigð skynsemi Einar Scheving skrifar Skoðun Hvar endar þetta? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Höfðu algerlega rétt fyrir sér Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskar getraunir og ólögleg veðmálafyrirtæki Pétur Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Hættustig Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Minnkandi ábati stýrivaxta á verðbólgu Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Hún var kölluð drusla Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Til fyrirmyndar? Sverrir Björnsson skrifar Skoðun Tölum endilega íslensku, takk Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Kennarinn sem breytti lífi þínu Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Tímabært að stokka spilin og gefa upp á nýtt Maarten Haijer skrifar Skoðun Cut The Crap! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvað finnst þér? Bryndís Víglundsdóttir skrifar Skoðun Víðátta og margbreytni hins sjötta skilningarvits Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þegar kennarinn verður dómari Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Tíminn vinnur ekki með þeim Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frestun á afgreiðslu Samgönguáætlunar er fagnaðarefni Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Tvíeggja tækni: Hvernig má nýta stafræna tækni í kennslu? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Blekking goðsagna Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Í sambandi við Suðurnesin Steinunn Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggja er besta vörnin - vegna CrowdStrike atviksins 19. júlí 2024 Arnar Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun 466 milljarðir í vasa norskra eldisrisa Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til ráðherra Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Flestir barðir til bana með steini eða skotnir í tætlur með haglabyssu Ole Anton Bieltvedt skrifar Sjá meira
Í lok mars voru samþykkt á Alþingi lög nr. 30/2024 um framleiðendafélög sem er breyting á búvörulögum nr. 99/1993. Allnokkur stormur hefur verið í fjölmiðlum um þessa lagasetningu og margir sjálfskipaðir sérfræðingar um málefni landbúnaðar tjáð sig um málið. Í umræðum um málið á Alþingi er athyglisvert að sjá afstöðumun einstakra þingmanna til málsins milli annarra og þriðju umræðu. Flestir sammála í annarri umræðu en í þriðju umræðu virðist eins og andhverfa sumra þingmanna hafi mætti í pontu og fundið málinu allt til foráttu. Á undanförnum árum höfum við sem stundum landbúnað skynjað vel þá gjá sem virðist fara stækkandi milli dreifbýlis og þéttbýlis. Að öllum líkindum er sú stökkbreyting sem varð í málflutning einstakra þingmanna milli annarra og þriðju umræðu til marks um áðurnefnda gjá og endurspeglast í þekkingarleysi á málefnum landbúnaðarins. Alþingi til varnar skulum við einnig hafa í huga orð fráfarandi matvælaráðherra í umræðum um málið 21. nóvember sl. þegar hún segir: „Þingið fær að glíma við þetta. Þingið fær að sýna hvað í því býr.“ Það hefur verið skrifaður fjöldi skýrslna undanfarin ár sem hafa bent á nauðsyn þessarar lagasetningar og ég ætla að hrósa Alþingi fyrir að hafa stigið þetta skref og sýnt hvað í því býr. Sú samkeppni sem við stöndum frammi fyrir kemur erlendis frá og í öllum samanburði er íslenski markaðurinn örmarkaður. Þá er rétt að minna á þá staðreynd að krafan um ódýran mat er í raun ekkert annað en dýr blekking. Sjálfur hef ég í mínu búskap undanfarin ár verið að selja hluta af þeim afurðum sem ég framleiði beint frá býli. Í samtölum mínu við neytendur skynja ég mikinn velvilja neytenda í garð innlendrar framleiðslu sem virkar eins og vítamínsprauta á að halda áfram að gera það sem ég er að gera. Helstu ástæður dvínandi framleiðsluvilja bænda undanfarin ár, eru fyrst og fremst langvarandi afkomuleysi og sú staðreynd að kjör þeirra sem stunda landbúnað hafa dregist verulega saman í samanburði við kjör annarra stétta í landinu. Á vef Hagstofunnar má finna upplýsingar um atvinnutekjur skattskyldra einstaklinga á Íslandi. Árið 2022 voru meðalatvinnutekjur þeirra einstaklinga sem höfðu skráðar atvinnutekjur 624 þúsund krónur á mánuði. Í samantekt Byggðastofnunnar frá því í maí 2022 eru skilgreind nokkur mikilvæg sauðfjárræktarsvæði á landinu. Á meðfylgjandi mynd eru atvinnutekjur á landinu öllu bornar saman við atvinnutekjur í sveitarfélögum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og meðallaun á sauðfjárbúum skv. gagnasöfnun RML árið 2022. Mánaðarlaun sauðfjárbúa eru 45,5% af meðalmánaðarlaunum í landinu árið 2022. Er skrítið að framleiðsluvilji bænda hafi dvínað við þessi rekstrarskilyrði? Samanburður á atvinnutekjum (mánaðarlaunum) á landinu öllu, mikilvægum sauðfjársvæðum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og á sauðfjárbúum á landinu öllu árið 2022. Á undanförnum 20 árum hefur framleiðsla dilkakjöts á hverja vetrarfóðraða kind aukist um 20% skv. gögnum Hagstofunnar. Það endurspeglast í því að breytilegur kostnaður á föstu verðlagi hefur nánast staðið í stað á hvert kíló dilkakjöts samanber greiningu Landbúnaðarháskóla Íslands síðan í maí 2021. Þar segir: „Meðaltal breytilegs kostnaðar er 474 kr./kg að meðaltali árin 2017–2019 samanborið við 479 kr./kg fyrir allt tímabilið frá og með 1998.“ Bændur eru fyrst og fremst að kalla eftir sanngjarnari skiptingu vöruverðs milli frumframleiðenda, afurðastöðvar og verslunar. Þar er munurinn mikill eftir ólíkum greinum. Frumframleiðandi kjötvara er að fá að jafnaði 30-35% af útsöluverði vörunnar í búð í sinni hlut meðan frumframleiðandi á útiræktuðu grænmeti er að fá 50-60% af útsöluverði í búð, breytilegt eftir tegundum. Samkeppni við innlendan landbúnað kemur öll erlendis frá vegna smæðar markaðar og svo máttleysis stjórnvalda þegar kemur að tollum á búvörur. Höfum það hugfast að launakjör verkafólks erlendis eru allt önnur en launakjör verkafólks á Íslandi. Sú staðreynd skýrir að hluta að innflutta varan er ódýrari en sú innlenda. Erum við sem þjóð stolt af því? Er sjálfgefið að það verði alltaf til nægur matur erlendis til að flytja til Íslands? Í mörgum ríkjum telja menn sig hafa fundið út að lausnin á loftlagsvanda þjóða sé að fækka búfé vegna gasmengunar frá dýrum, en það hefur þær afleiðingar í för með sér að framleiðslan verður dýrari, framboð vörunnar dregst saman og það er alls ekki sjálfgefið að erlendis verði gnógt framboðs af þeirri vöru sem þarf til að metta mannfólk á Íslandi. Það kemur því spánskt fyrir sjónir að Félag atvinnurekenda og Neytendasamtökin séu komin í eina sæng saman um að nýsamþykkt breyting á búvörulögum sé stórhættuleg íslensku samfélagi. Er það virkilega svo að hagsmunir stórkaupmanna og hagsmunir neytenda séu þeir sömu í þessu máli? Þarna held ég að menn skorti þekkingu og vilja til að kynna sér staðreyndir málsins. Ég held að Neytendasamtökin ættu að hafa mun meiri áhyggjur af dvínandi framleiðsluvilja bænda um allan heim og hver áhrif þess verða til skemmri og lengri tíma á markað með matvörur. Við þurfum jú öll á bónda að halda á hverjum degi því maturinn verður ekki til í vél á færibandi í búðinni. Nýsamþykktar breytingar á búvörulögum veita kjötafurðastöðvum sömu tækifæri og lengi hafa þekkst í nágrannalöndum okkar til hagræðingar í rekstri. Þetta á að vera neytendum til hagsbóta og skila sér í sanngjarnara verði til bænda. Bændur eru líka neytendur – áfram íslenskur landbúnaður og innlend framleiðsla öllum neytendum til hagsbóta um ókomna tíð. Höfundur er sauðfjár- og grænmetisbóndi, formaður deildar sauðfjárbænda í Bændasamtökunum og á sæti í stjórn BÍ.
Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Tvíeggja tækni: Hvernig má nýta stafræna tækni í kennslu? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Fyrirhyggja er besta vörnin - vegna CrowdStrike atviksins 19. júlí 2024 Arnar Freyr Guðmundsson skrifar
Skoðun Flestir barðir til bana með steini eða skotnir í tætlur með haglabyssu Ole Anton Bieltvedt skrifar
Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir Skoðun