Öryggi sjúklinga og aðkoma þeirra Alma D. Möller skrifar 16. september 2023 22:40 Alþjóðaheilbrigðisstofnunin helgar 17. september öryggi sjúklinga. Að þessu sinni er þema dagsins hvernig hækka megi rödd sjúklinga og virkja þá til þess að efla öryggi í heilbrigiðisþjónustu (e. Engaging patients for patient safety - Elevate the voice of patients). Öryggi snýst um það að sjúklingar hljóti ekki skaða af þeirri þjónustu sem ætluð er til að bæta heilsu þeirra og lífsgæði. Því miður verða sk. óvænt atvik sem eruskilgreind í lögum semóhappatilvik, mistök, vanræksla eða önnur atvik sem valdið hafa sjúklingi tjóni eða hefðu getað valdið sjúklingi tjóni. Það er ekki eins auðvelt og ætla mætti að koma í veg fyrir slík atvik því heilbrigðisþjónusta er flókin og hefur flækjustig vaxið hraðar en geta mannsins til að aðlagast þeim breytingum sem fylgja. Talið er að allt að 10% sjúklinga á bráðasjúkrahúsum verði fyrir einhvers konar atviki og að hægt ætti að vera að fyrirbyggja umtalsverðan hluta þeirra. Alvarlegt atvik snertir mest þann sem fyrir verður og getur haft hörmulegar afleiðingar fyrir sjúkling og ástvini. Því þarf að leita allra leiða til að fyrirbyggja alvarleg atvik. Hérlendis er hvað brýnast að bæta mönnun; að tryggja að fjöldi starfsmanna sem og menntun, reynsla og þjálfun þeirra sé í takti við starfsemi og verkefni hverju sinni. Þá þarf vinnuskipulag allt, verkferlar og menning að styðja við öryggi. Þegar alvarlegt atvik hefur hins vegar orðið þurfa viðbrögð stjórnenda og heilbrigðisstarfsmanna að vera markviss og rétt, bæði gagnvart sjúklingi og aðstandendum sem og því starfsfólki sem næst atvikinu stendur. Þegar hlutirnir fara á verri veg sýna rannsóknir að sjúklingar og aðstandendur vilja viðurkenningu á því sem aflaga fór, afsökunarbeiðni og heiðarlegar útskýringar. Að verða fyrir alvarlegu atviki er gríðarlegt áfall og því þarf að sýna hlutaðeigandi samhyggð, virðingu og umhyggju. Tryggja þarf viðeigandi stuðning og eftirfylgd fyrir sjúkling og aðstandendur. Þá er mikilvægt fyrir fólk að vita að atvikið verði rannsakað ofan í kjölinn til að finna á því skýringar svo hægt sé að ráðast í raunverulegar úrbætur til að hindra að atvik fái endurtekið sig. Embætti landlæknis hefur gefið út leiðbeiningar um viðbrögð við óvæntum atvikum í heilbrigðisþjónustu. Alvarlegt atvik er sömuleiðis mikið áfall fyrir þá heilbrigðisstarfsmenn sem að koma og rætt um „hitt fórnarlambið“ (e. second victim) í því samhengi. Það er því brýnt að stofnun veiti einstaklingsmiðaðan og vandaðan stuðning þeim starfsmönnum sem á þurfa að halda. Heilbrigðisráðherra hefur unnið lagafrumvarp sem er ætlað að skýra meðferð alvarlegra atvika sem og réttarstöðu heilbrigðisstarfsmanna. Eins og áður sagði er sjónum beint að hvernig megi virkja sjúklinga í eigin meðferð og öryggi. Í því samhengi er hér bent á bæklingana Sjúklingaráðin 10 og Örugg dvöl á sjúkrahúsi sem og lög um réttindi sjúklinga. Einnig er mikilvægt að sjúklingar og notendur heilbrigðisþjónustu hafi aðkomu að stefnumótun og að umbótastarfi. Heilbrigðisráðuneyti setti nýlega á fót Notendaráð heilbrigðisþjónustu. Þá hefur árlegt Heilbrigðisþing ráðherra gefist vel sem og aðgengi um Samráðsgátt. Embætti landlæknis leitast við að virkja sjúklinga og notendur æ meira: með viðtölum við rannsókn alvarlegra atvika ef það á við og með viðtölum þegar gerðar eru úttektir á heilbrigðisþjónustu. Ætlunin er að auka samráð við sjúklingasamtök þegar úttektir eru undirbúnar eftir því sem við á. Þá gerir Áætlun um gæðaþróun í heilbrigðisþjónustu 2019-2030 ráð fyrir að stofnanir viðhafi reglulegar þjónustukannanir meðal notanda heilbrigðisþjónustu. Loks skal nefnt að landlæknir hyggst koma á fagráði um sjúklingaöryggi með aðkomu notenda. Í tilefni dagsins stendur Hlédís Sveinsdóttir, sem sjálf var þolandi alvarlegs atviks, að málþingi um rétt viðbrögð við alvarlegum atvikum. Þar talar m.a. norski fæðingalæknirinn Stian Westad sem varð valdur að alvarlegu atviki en heiðarleg viðbrögð hans voru þannig að eftir var tekið. Málþingið verður haldið í Fróða, sal Íslenskrar erfðagreiningar að Sturlugötu 8, Reykjavík, kl. 13-16 og verður streymt á visir.is. Við verðum að gera betur þegar kemur að alvarlegum atvikum. Best er auðvitað að fyrirbyggja þau en ef atvik verður þá þurfa öll viðbrögð að vera skjót, fumlaus og rétt. Það þarf að viðurkenna það sem aflaga fór, rannsaka atvikið, draga af því lærdóm og hindra að það gerist aftur. Þá þarf heiðarleg samskipti og markvissan stuðning við þolendur sem og heilbrigðisstarfsfólk. Þannig eflum við öryggi sjúklinga og þar með heilbrigðisstarfsmanna. Höfundur er landlæknir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Alma D. Möller Mest lesið Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson Skoðun Skoðun Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Sjá meira
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin helgar 17. september öryggi sjúklinga. Að þessu sinni er þema dagsins hvernig hækka megi rödd sjúklinga og virkja þá til þess að efla öryggi í heilbrigiðisþjónustu (e. Engaging patients for patient safety - Elevate the voice of patients). Öryggi snýst um það að sjúklingar hljóti ekki skaða af þeirri þjónustu sem ætluð er til að bæta heilsu þeirra og lífsgæði. Því miður verða sk. óvænt atvik sem eruskilgreind í lögum semóhappatilvik, mistök, vanræksla eða önnur atvik sem valdið hafa sjúklingi tjóni eða hefðu getað valdið sjúklingi tjóni. Það er ekki eins auðvelt og ætla mætti að koma í veg fyrir slík atvik því heilbrigðisþjónusta er flókin og hefur flækjustig vaxið hraðar en geta mannsins til að aðlagast þeim breytingum sem fylgja. Talið er að allt að 10% sjúklinga á bráðasjúkrahúsum verði fyrir einhvers konar atviki og að hægt ætti að vera að fyrirbyggja umtalsverðan hluta þeirra. Alvarlegt atvik snertir mest þann sem fyrir verður og getur haft hörmulegar afleiðingar fyrir sjúkling og ástvini. Því þarf að leita allra leiða til að fyrirbyggja alvarleg atvik. Hérlendis er hvað brýnast að bæta mönnun; að tryggja að fjöldi starfsmanna sem og menntun, reynsla og þjálfun þeirra sé í takti við starfsemi og verkefni hverju sinni. Þá þarf vinnuskipulag allt, verkferlar og menning að styðja við öryggi. Þegar alvarlegt atvik hefur hins vegar orðið þurfa viðbrögð stjórnenda og heilbrigðisstarfsmanna að vera markviss og rétt, bæði gagnvart sjúklingi og aðstandendum sem og því starfsfólki sem næst atvikinu stendur. Þegar hlutirnir fara á verri veg sýna rannsóknir að sjúklingar og aðstandendur vilja viðurkenningu á því sem aflaga fór, afsökunarbeiðni og heiðarlegar útskýringar. Að verða fyrir alvarlegu atviki er gríðarlegt áfall og því þarf að sýna hlutaðeigandi samhyggð, virðingu og umhyggju. Tryggja þarf viðeigandi stuðning og eftirfylgd fyrir sjúkling og aðstandendur. Þá er mikilvægt fyrir fólk að vita að atvikið verði rannsakað ofan í kjölinn til að finna á því skýringar svo hægt sé að ráðast í raunverulegar úrbætur til að hindra að atvik fái endurtekið sig. Embætti landlæknis hefur gefið út leiðbeiningar um viðbrögð við óvæntum atvikum í heilbrigðisþjónustu. Alvarlegt atvik er sömuleiðis mikið áfall fyrir þá heilbrigðisstarfsmenn sem að koma og rætt um „hitt fórnarlambið“ (e. second victim) í því samhengi. Það er því brýnt að stofnun veiti einstaklingsmiðaðan og vandaðan stuðning þeim starfsmönnum sem á þurfa að halda. Heilbrigðisráðherra hefur unnið lagafrumvarp sem er ætlað að skýra meðferð alvarlegra atvika sem og réttarstöðu heilbrigðisstarfsmanna. Eins og áður sagði er sjónum beint að hvernig megi virkja sjúklinga í eigin meðferð og öryggi. Í því samhengi er hér bent á bæklingana Sjúklingaráðin 10 og Örugg dvöl á sjúkrahúsi sem og lög um réttindi sjúklinga. Einnig er mikilvægt að sjúklingar og notendur heilbrigðisþjónustu hafi aðkomu að stefnumótun og að umbótastarfi. Heilbrigðisráðuneyti setti nýlega á fót Notendaráð heilbrigðisþjónustu. Þá hefur árlegt Heilbrigðisþing ráðherra gefist vel sem og aðgengi um Samráðsgátt. Embætti landlæknis leitast við að virkja sjúklinga og notendur æ meira: með viðtölum við rannsókn alvarlegra atvika ef það á við og með viðtölum þegar gerðar eru úttektir á heilbrigðisþjónustu. Ætlunin er að auka samráð við sjúklingasamtök þegar úttektir eru undirbúnar eftir því sem við á. Þá gerir Áætlun um gæðaþróun í heilbrigðisþjónustu 2019-2030 ráð fyrir að stofnanir viðhafi reglulegar þjónustukannanir meðal notanda heilbrigðisþjónustu. Loks skal nefnt að landlæknir hyggst koma á fagráði um sjúklingaöryggi með aðkomu notenda. Í tilefni dagsins stendur Hlédís Sveinsdóttir, sem sjálf var þolandi alvarlegs atviks, að málþingi um rétt viðbrögð við alvarlegum atvikum. Þar talar m.a. norski fæðingalæknirinn Stian Westad sem varð valdur að alvarlegu atviki en heiðarleg viðbrögð hans voru þannig að eftir var tekið. Málþingið verður haldið í Fróða, sal Íslenskrar erfðagreiningar að Sturlugötu 8, Reykjavík, kl. 13-16 og verður streymt á visir.is. Við verðum að gera betur þegar kemur að alvarlegum atvikum. Best er auðvitað að fyrirbyggja þau en ef atvik verður þá þurfa öll viðbrögð að vera skjót, fumlaus og rétt. Það þarf að viðurkenna það sem aflaga fór, rannsaka atvikið, draga af því lærdóm og hindra að það gerist aftur. Þá þarf heiðarleg samskipti og markvissan stuðning við þolendur sem og heilbrigðisstarfsfólk. Þannig eflum við öryggi sjúklinga og þar með heilbrigðisstarfsmanna. Höfundur er landlæknir.
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun