Til hvers eru skjalasöfn? Sigurlaug Dagsdóttir og Dagrún Ósk Jónsdóttir skrifa 27. apríl 2023 12:30 Það virðist sem ekkert lát sé á aðsókninni að skjalasöfnum þessa dagana. Svo virðist sem hverju sveitarfélaginu á fætur öðru finnist þau vera stofnanir sem megi leggja niður án þess að taka faglega umræðu um tilgang þeirra eða gagnsemi. Það er auðvelt að benda á að það sé ekki lögbundin skylda sveitarfélaga að halda úti slíkum rekstri og auðvitað er hætta á að þetta verði niðurstaðan þegar þau leita á náðir fyrirtækja sem sérhæfa sig á sviði hagnaðardrifinna markmiða og nota þau við að ráða í mikilvægi þessarra stofnanna. Það kemur okkur fræðifólki sem vinnur með heimildir, sögu og menningararf hins vegar spánskt fyrir sjónir. Það er ekki hægt að meta verðmæti menningarlegra heimilda og starfsemi eingöngu út frá krónum og aurum, slík vinnubrögð sýna grundvallar misskilning á eðli og hlutverki slíkra stofnanna. Reykjavíkurborg setti mjög vont fordæmi með ákvörðun sinni um að loka Borgarskjalasafni og nú hefur Kópavogsbær stokkið á vagninn, en þar á til viðbótar að draga saman í rekstri menningarhúsanna. Við leyfum okkur að spyrja, hvað er næst? Á að meta mikilvægi allra sögulegra heimilda út frá fjármunum? Er það menningarlandslagið sem við viljum búa í og búa til framtíðar? Þeir þjóðfræðingar sem leitað hafa á náðir héraðsskjalasafna vita hve nauðsynlegar slíkar stofnanir eru og hvers vegna það er mikilvægt að halda þeim heimildum sem þar eru til haga nálægt sínu upprunasamfélagi. Þegar skjalasöfn eru heimsótt mætir þér starfsfólk sem hefur sértæka þekkingu á því sem þar er að finna, yfirsýn yfir safnkostinn og getur vísað á hvar er best að byrja að leita að viðfangsefninu. Það er nefnilega ekki alltaf ljóst frá upphafi og því hefur margt fræðifólk stutt sig við þann ómetanlega þekkingarbrunn sem starfsfólk héraðskjalasafnanna er. En hlutverk þessa góða starfsfólks eru fleiri, þau eru til staðar til að gæta að réttri meðferð skjala, að varðveita þau fyrir framtíðina, gera þau aðgengileg og gæta að því að staðinn sé vörður um þær viðkvæmu upplýsingar sem þar er stundum að finna. Þjóðskjalasafn Íslands er höfuðsafn á sviði skjalavörslu á Íslandi. Þar eru frábærir sérfræðingar í hverri stöðu. Þau hafa hins vegar alveg nóg á sinni könnu, þó ekki bætist við það verkefni að taka við safnkosti hvers héraðskjalasafnsins á fætur öðru, varðveita þau og gera aðgengileg og sinna svo öllum þeim sem í þau vilja leita. Þjóðfræðingar leita sér gjarnan heimilda á skjalasöfnum, vegna rannsókna á einhverju ákveðnu fyrirbæri í menningarsögu okkar, við sýningargerð og annarskonar miðlun. Þjóðfræðingar sem setið hafa með einkaskjöl löngu liðinna einstaklinga í höndunum til að glöggva sig á fortíðinni, vita hversu áhugarvert og lærdómsríkt það er að fá að skyggnast inn í fortíðina í gegnum slíkan glugga. Að tengjast manneskju í gegnum bréfasamskipti, dagbækur eða aðrar persónulegar heimildir er ómetanlegt. Það er einnig ómetanlegt að geta leitað í stærri gagnaflokka þar sem lýðfræðilegar upplýsingar gefa okkur víðari mynd af samfélaginu. Það er ljóst að þau skjöl sem varðveitt eru á skjalasöfnum og aðgengi að þeim og sérfræðingum sem þekkja þau skipta öllu máli fyrir fræðifólk, en einnig fyrir margvíslegar stofnanir, félagasamtök og almenning allan. Þau geyma mikilvægar upplýsingar um fortíðina, sem hægt er að skoða í ýmsu ljósi. Þar finnum við upplýsingar um allt frá hinseginleikanum, fötlun og femínisma, yfir í heimildir um hvernig fólk las í umhverfi sitt, lækningaraðferðir og hversdagslíf. Þar má líka oft finna ólík sjónarhorn en í öðrum heimildum og gögnum. Hlutverk og starfsemi héraðsskjalasafna er einn af hornsteinum rannsókna og miðlunar á sviði menningarsögu og í þær heimildir hafa ófáir þjóðfræðingar leitað fanga. Héraðsskjalasöfn eru staður þar sem hægt er, með aðstoð sérfróðs starfsfólks, að nálgast heimildir sem snerta á sögu sveitarfélaga og hversdagslífi fólks í aldanna rás. Það er ómetanlegt. Það er sorglegt að það eigi að færa þær heimildir er snerta daglegt líf Reykvíkinga og Kópavogsbúa annað en í hendur þess fagfólks og sérfræðinga sem gjörþekkja þessar heimildir og hafa starfað á Borgarskjalasafni og Héraðsskjalasafni Kópavogs. Það lýsir mikilli vanþekkingu á því mikilvæga hlutverki sem að héraðskjalasöfn gegna. Við lýsum yfir miklum áhyggjum af þessum ákvörðunum, hvernig staðið er að þeim og þeim afleiðingum sem þetta mun hafa í för með sér. Höfundar eru þjóðfræðingar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Söfn Lokun Borgarskjalasafns Kópavogur Reykjavík Mest lesið Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir Skoðun Villtur lax eða villt græðgi – sveitin í skotlínu Jóhann Helgi Stefánsson Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Vegamál á tímum skattahækkana og vantrausts Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Það virðist sem ekkert lát sé á aðsókninni að skjalasöfnum þessa dagana. Svo virðist sem hverju sveitarfélaginu á fætur öðru finnist þau vera stofnanir sem megi leggja niður án þess að taka faglega umræðu um tilgang þeirra eða gagnsemi. Það er auðvelt að benda á að það sé ekki lögbundin skylda sveitarfélaga að halda úti slíkum rekstri og auðvitað er hætta á að þetta verði niðurstaðan þegar þau leita á náðir fyrirtækja sem sérhæfa sig á sviði hagnaðardrifinna markmiða og nota þau við að ráða í mikilvægi þessarra stofnanna. Það kemur okkur fræðifólki sem vinnur með heimildir, sögu og menningararf hins vegar spánskt fyrir sjónir. Það er ekki hægt að meta verðmæti menningarlegra heimilda og starfsemi eingöngu út frá krónum og aurum, slík vinnubrögð sýna grundvallar misskilning á eðli og hlutverki slíkra stofnanna. Reykjavíkurborg setti mjög vont fordæmi með ákvörðun sinni um að loka Borgarskjalasafni og nú hefur Kópavogsbær stokkið á vagninn, en þar á til viðbótar að draga saman í rekstri menningarhúsanna. Við leyfum okkur að spyrja, hvað er næst? Á að meta mikilvægi allra sögulegra heimilda út frá fjármunum? Er það menningarlandslagið sem við viljum búa í og búa til framtíðar? Þeir þjóðfræðingar sem leitað hafa á náðir héraðsskjalasafna vita hve nauðsynlegar slíkar stofnanir eru og hvers vegna það er mikilvægt að halda þeim heimildum sem þar eru til haga nálægt sínu upprunasamfélagi. Þegar skjalasöfn eru heimsótt mætir þér starfsfólk sem hefur sértæka þekkingu á því sem þar er að finna, yfirsýn yfir safnkostinn og getur vísað á hvar er best að byrja að leita að viðfangsefninu. Það er nefnilega ekki alltaf ljóst frá upphafi og því hefur margt fræðifólk stutt sig við þann ómetanlega þekkingarbrunn sem starfsfólk héraðskjalasafnanna er. En hlutverk þessa góða starfsfólks eru fleiri, þau eru til staðar til að gæta að réttri meðferð skjala, að varðveita þau fyrir framtíðina, gera þau aðgengileg og gæta að því að staðinn sé vörður um þær viðkvæmu upplýsingar sem þar er stundum að finna. Þjóðskjalasafn Íslands er höfuðsafn á sviði skjalavörslu á Íslandi. Þar eru frábærir sérfræðingar í hverri stöðu. Þau hafa hins vegar alveg nóg á sinni könnu, þó ekki bætist við það verkefni að taka við safnkosti hvers héraðskjalasafnsins á fætur öðru, varðveita þau og gera aðgengileg og sinna svo öllum þeim sem í þau vilja leita. Þjóðfræðingar leita sér gjarnan heimilda á skjalasöfnum, vegna rannsókna á einhverju ákveðnu fyrirbæri í menningarsögu okkar, við sýningargerð og annarskonar miðlun. Þjóðfræðingar sem setið hafa með einkaskjöl löngu liðinna einstaklinga í höndunum til að glöggva sig á fortíðinni, vita hversu áhugarvert og lærdómsríkt það er að fá að skyggnast inn í fortíðina í gegnum slíkan glugga. Að tengjast manneskju í gegnum bréfasamskipti, dagbækur eða aðrar persónulegar heimildir er ómetanlegt. Það er einnig ómetanlegt að geta leitað í stærri gagnaflokka þar sem lýðfræðilegar upplýsingar gefa okkur víðari mynd af samfélaginu. Það er ljóst að þau skjöl sem varðveitt eru á skjalasöfnum og aðgengi að þeim og sérfræðingum sem þekkja þau skipta öllu máli fyrir fræðifólk, en einnig fyrir margvíslegar stofnanir, félagasamtök og almenning allan. Þau geyma mikilvægar upplýsingar um fortíðina, sem hægt er að skoða í ýmsu ljósi. Þar finnum við upplýsingar um allt frá hinseginleikanum, fötlun og femínisma, yfir í heimildir um hvernig fólk las í umhverfi sitt, lækningaraðferðir og hversdagslíf. Þar má líka oft finna ólík sjónarhorn en í öðrum heimildum og gögnum. Hlutverk og starfsemi héraðsskjalasafna er einn af hornsteinum rannsókna og miðlunar á sviði menningarsögu og í þær heimildir hafa ófáir þjóðfræðingar leitað fanga. Héraðsskjalasöfn eru staður þar sem hægt er, með aðstoð sérfróðs starfsfólks, að nálgast heimildir sem snerta á sögu sveitarfélaga og hversdagslífi fólks í aldanna rás. Það er ómetanlegt. Það er sorglegt að það eigi að færa þær heimildir er snerta daglegt líf Reykvíkinga og Kópavogsbúa annað en í hendur þess fagfólks og sérfræðinga sem gjörþekkja þessar heimildir og hafa starfað á Borgarskjalasafni og Héraðsskjalasafni Kópavogs. Það lýsir mikilli vanþekkingu á því mikilvæga hlutverki sem að héraðskjalasöfn gegna. Við lýsum yfir miklum áhyggjum af þessum ákvörðunum, hvernig staðið er að þeim og þeim afleiðingum sem þetta mun hafa í för með sér. Höfundar eru þjóðfræðingar.
Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar
Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun