Þunglyndi, psilocybin og aktívismi Steindór J. Erlingsson skrifar 21. janúar 2023 12:00 Illt er að hreppa auðnurán illum tældur draumi; síðan flytjast friðar án í forlagana straumi. Það er með þungum hug sem ég rita þessar línur. Eins og sumir lesendur vita var ég á árum áður virkur þátttakandi í umræðu um ýmis málefni hér á landi, þar á meðal um Íslenska erfðagreiningu, þjóðkirkjuna, geðlæknisfræði, lyfjaiðnaðinn og starfsgetumatið. Álagið sem fylgdi aktívismanum hafði skelfileg áhrif á mitt ofurviðkvæma geð, sem varð til þess að fyrir sex árum síðan ákvað ég að láta staðar numið. Í ljósi umræðunnar um ofskynjunarlyfið psilocybin, sem nú tröllríður samfélaginu, finnst mér rétt að reka hausinn eilítið út úr skelinni. Þunglyndi Ég hef áratuga reynslu af baráttu við erfiðar geðraskanir, fyrst og fremst skelfilegt þunglyndi og kvíða, sem eiga rætur sínar í hörmulegum áföllum sem ég varð fyrir í Eþíópíu árið 1988. Af þessum sökum þekki ég vel til úrræða geðheilbrigðisþjónustunnar, svo sem spítalainnlagnir, raflækningar, lyfjameðferðir og sálfræðimeðferð, sem heimti mig loks úr helju. Ég átti það til að vera lokaður inni í helvíti þunglyndisins í áraraðir og virtist ekkert geta hjálpað. Af þessum sökum skil ég vel þrána eftir töfralausn sem getur, eins og hendi sé veifað, losað um þjáninguna. Við sem höfum kynnt okkur sögu geðlæknisfræðinnar vitum að þegar nýir lyfjaflokkar koma á markað er gjarnan talað um að framundan sé bylting í meðferð ákveðinna geðraskana. En því miður hefur þetta oft reynst sýnd veiði en ekki gefin. Ef við horfum sérstaklega á þunglyndi þá kemur fram í grein Ormels og félaga, sem birtist í fyrra í Clinical Psychology Review, að þrátt fyrir síðaukið aðgengi að meðferðum frá því á 9unda áratugnum hafi ekki dregið úr tíðni röskunarinnar. Psilocybin Þegar þetta er haft í huga er ekki skrýtið að jafnt aktívistar sem sérfræðingar, sem sumir eru einnig aktívistar, leyti logandi ljósi að nýjum aðferðum til þess að draga úr þjáningunni sem lamar líf fólks úti í samfélaginu. Allt er horfið heimsins lán, hvergi gleði nýt ég; trúar, vonar, ástar án einn því flækjast hlýt ég. Það sætir því ekki undrun þótt sumir í hópum aktívista og sérfræðinga bindi miklar vonir við ofskynjunarlyfið psilocybin. Ég hef á undanförnum misserum heyrt stórkarlalegar yfirlýsingar um lækningamátt lyfsins. Í ljósi þess sem ég veit um söguna þá kveikir slík umræða sjálfkrafa á efastöð heilans. Af þeim sökum fannst mér rétt að líta á það nýjasta sem vísindin segja um efnið. Í grein Goodwins og félaga, sem birtist skömmu fyrir áramót í New England Journal of Medicine, segir að stærri og lengri rannsóknir, sem innihaldi þar á meðal samanburð við núverandi meðferðir, séu nauðsynlegar áður en hægt sé að fullyrða neitt um virkni og öryggi psilocybins sem meðferðarúrræði við mjög erfiðu þunglyndi. Svipaðir varnaglar eru slegnir í yfirlitsgrein Dodds og félaga sem birtist í fyrra í CNS Spectrums. Aktívismi Eitt af því mikilvægasta sem aktívistar verða að tileinka sér er ákveðin rörsýn, sérstaklega þegar við ofurefli er að etja, sem nærð er af löngun þeirra til þess að leita réttlætis og bæta velferð almennings. Þetta þekki ég af eigin reynslu og að vísindin geta reynst aktívistanum óþægur ljár í þúfu. Sem fræðimaður hef ég alltaf reynt, ég ítreka, REYNT, að draga úr rörsýninni með því að vera algjörlega sjálfstæður og hella mér út í vísindaliteratúrinn sem liggur að baki málefnunum sem ég hef fjallað um. Við sem eigum að baki langt rannsóknatengt háskólanám höfðum með rannsóknum okkar reynt að nálgast sannleikann, en við vitum að okkur stendur einungis til boða sannleikur með litlu s-i. Þetta eiga aktívistar gjarnan erfitt með að sætta sig við. Þeir telja sig stundum hafa í höndunum sannleikann með stóru S-i. Hann er hins vegar einungis til staðar í trúarbrögðum, sem fékk til að mynda Votta Jehóva til þess að ganga hús úr húsi í viðleitni sinni að bjarga sálu fólks. Ég kannast því miður við einn aktívista sem hagar sér á hliðstæðan hátt. Hann fer einnig hús og húsi og færir geðsjúku fólki hjálpræði sitt, psilocybin. Ég hef á undanförnum tveimur árum kynnst fyrir tilviljun fjórum einstaklingum sem umræddur atívisti hefur fært hjálpræði sitt. Þrír þeirra eru að kljást við lífshættulegt þunglyndi og áttu tveir úr þessum hópi að baki eina eða fleiri mjög alvarlegar sjálfsvígstilraunir ekki löngu áður en aktívistann bar að garði. Ég tel nauðsynlegt að stöðva viðlíka starfsemi, enda fæ ég ekki betur séð en að hér sé á ferðinni varasamt trúboð. Niðurlag Samanburðarrannsóknir munu ef til vill leiða í ljós að psilocybin sé töframeðferðin sem geðlæknisfræðin hefur leitað að í gegnum aldirnar. En þangað til skulum við gjalda varhug við öllum þeim sem telja sig hafa höndlað psilocybin-sannleikann með stóru S-i. Enginn spornar ýta við örlaga þungum straumi. Ó, að ég mætti finna frið fjarri heimsins glaumi. Með þriðja og síðasta erindi „Þunglyndis“ eftir Kristján Jónsson Fjallaskáld þakka ég lesturinn. Byggt á erindi sem flutt var á Læknadögum 18. janúar, 2023. Höfundur er öryrki með BSc gráðu í líffræði og MSc og PhD gráður í vísindasagnfræði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Mikilvægi íþróttafélaga Lárus Sigurðsson Skoðun Var upplýsingagjöf í covidfaraldrinum upplýsingaóreiða? Steingrímur Atlason Skoðun Af hverju kýs ég ekki Katrínu Jakobs Birgir Dýrfjörð Skoðun Menningarlegur og sáttfús forseti Aldís Aðalbjarnardóttir Skoðun Sumargjafir Gunnar Ingi Björnsson Skoðun Söngvakeppni og stríðsglæpir Ragnhildur Hólmgeirsdóttir Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson Skoðun Frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Já, Katrín Hjálmar Sveinsson Skoðun Skoðun Skoðun Var upplýsingagjöf í covidfaraldrinum upplýsingaóreiða? Steingrímur Atlason skrifar Skoðun Mikilvægi íþróttafélaga Lárus Sigurðsson skrifar Skoðun Sumargjafir Gunnar Ingi Björnsson skrifar Skoðun Þar sem er reykur þar er… Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Betur má ef duga skal Kristinn Árni L. Hróbjartsson skrifar Skoðun Menningarlegur og sáttfús forseti Aldís Aðalbjarnardóttir skrifar Skoðun Leið að hraðari innviðauppbyggingu Sölvi Sturluson skrifar Skoðun Viltu bjarga heiminum? Samfélagsdrifnar loftslagslausnir Inga Rós Antoníusdóttir skrifar Skoðun Hugleiðingar í aðdraganda kosninga Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Lýðskrum eða minnisleysi? Þorvaldur Þorvaldsson skrifar Skoðun Stuðningur við langtímakjarasamninga Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Baldur er minn forseti Hjalti Vignisson skrifar Skoðun Vits er þörf þeim er víða ratar- um gagnsemi og glapræði gervigreindar Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Að læra nýtt tungumál og sýna þolinmæði Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Að rækta garðinn sinn Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Dánaraðstoð og siðareglur lækna Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Vörður á veginum framundan Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Umferðarreglur og öryggi fyrir Hjólað í vinnuna Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Af hverju kýs ég ekki Katrínu Jakobs Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Kjósum sameiningu, ekki sundrungu Helgi Ingólfsson skrifar Skoðun Forseti allra Ragnhildur Björt Björnsdóttir skrifar Skoðun Ný nálgun í afreksíþróttum – Nýsköpun Erlingur Jóhannsson skrifar Skoðun Prófsteinninn Katrín Harðardóttir skrifar Skoðun Innrás á Rafah stríðir gegn allri mannúð Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Börnin okkar Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Vextir geta og þurfa að lækka Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Söngvakeppni og stríðsglæpir Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Leikskólakennara á eftirlaunum er ofboðið Ásdís Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Illt er að hreppa auðnurán illum tældur draumi; síðan flytjast friðar án í forlagana straumi. Það er með þungum hug sem ég rita þessar línur. Eins og sumir lesendur vita var ég á árum áður virkur þátttakandi í umræðu um ýmis málefni hér á landi, þar á meðal um Íslenska erfðagreiningu, þjóðkirkjuna, geðlæknisfræði, lyfjaiðnaðinn og starfsgetumatið. Álagið sem fylgdi aktívismanum hafði skelfileg áhrif á mitt ofurviðkvæma geð, sem varð til þess að fyrir sex árum síðan ákvað ég að láta staðar numið. Í ljósi umræðunnar um ofskynjunarlyfið psilocybin, sem nú tröllríður samfélaginu, finnst mér rétt að reka hausinn eilítið út úr skelinni. Þunglyndi Ég hef áratuga reynslu af baráttu við erfiðar geðraskanir, fyrst og fremst skelfilegt þunglyndi og kvíða, sem eiga rætur sínar í hörmulegum áföllum sem ég varð fyrir í Eþíópíu árið 1988. Af þessum sökum þekki ég vel til úrræða geðheilbrigðisþjónustunnar, svo sem spítalainnlagnir, raflækningar, lyfjameðferðir og sálfræðimeðferð, sem heimti mig loks úr helju. Ég átti það til að vera lokaður inni í helvíti þunglyndisins í áraraðir og virtist ekkert geta hjálpað. Af þessum sökum skil ég vel þrána eftir töfralausn sem getur, eins og hendi sé veifað, losað um þjáninguna. Við sem höfum kynnt okkur sögu geðlæknisfræðinnar vitum að þegar nýir lyfjaflokkar koma á markað er gjarnan talað um að framundan sé bylting í meðferð ákveðinna geðraskana. En því miður hefur þetta oft reynst sýnd veiði en ekki gefin. Ef við horfum sérstaklega á þunglyndi þá kemur fram í grein Ormels og félaga, sem birtist í fyrra í Clinical Psychology Review, að þrátt fyrir síðaukið aðgengi að meðferðum frá því á 9unda áratugnum hafi ekki dregið úr tíðni röskunarinnar. Psilocybin Þegar þetta er haft í huga er ekki skrýtið að jafnt aktívistar sem sérfræðingar, sem sumir eru einnig aktívistar, leyti logandi ljósi að nýjum aðferðum til þess að draga úr þjáningunni sem lamar líf fólks úti í samfélaginu. Allt er horfið heimsins lán, hvergi gleði nýt ég; trúar, vonar, ástar án einn því flækjast hlýt ég. Það sætir því ekki undrun þótt sumir í hópum aktívista og sérfræðinga bindi miklar vonir við ofskynjunarlyfið psilocybin. Ég hef á undanförnum misserum heyrt stórkarlalegar yfirlýsingar um lækningamátt lyfsins. Í ljósi þess sem ég veit um söguna þá kveikir slík umræða sjálfkrafa á efastöð heilans. Af þeim sökum fannst mér rétt að líta á það nýjasta sem vísindin segja um efnið. Í grein Goodwins og félaga, sem birtist skömmu fyrir áramót í New England Journal of Medicine, segir að stærri og lengri rannsóknir, sem innihaldi þar á meðal samanburð við núverandi meðferðir, séu nauðsynlegar áður en hægt sé að fullyrða neitt um virkni og öryggi psilocybins sem meðferðarúrræði við mjög erfiðu þunglyndi. Svipaðir varnaglar eru slegnir í yfirlitsgrein Dodds og félaga sem birtist í fyrra í CNS Spectrums. Aktívismi Eitt af því mikilvægasta sem aktívistar verða að tileinka sér er ákveðin rörsýn, sérstaklega þegar við ofurefli er að etja, sem nærð er af löngun þeirra til þess að leita réttlætis og bæta velferð almennings. Þetta þekki ég af eigin reynslu og að vísindin geta reynst aktívistanum óþægur ljár í þúfu. Sem fræðimaður hef ég alltaf reynt, ég ítreka, REYNT, að draga úr rörsýninni með því að vera algjörlega sjálfstæður og hella mér út í vísindaliteratúrinn sem liggur að baki málefnunum sem ég hef fjallað um. Við sem eigum að baki langt rannsóknatengt háskólanám höfðum með rannsóknum okkar reynt að nálgast sannleikann, en við vitum að okkur stendur einungis til boða sannleikur með litlu s-i. Þetta eiga aktívistar gjarnan erfitt með að sætta sig við. Þeir telja sig stundum hafa í höndunum sannleikann með stóru S-i. Hann er hins vegar einungis til staðar í trúarbrögðum, sem fékk til að mynda Votta Jehóva til þess að ganga hús úr húsi í viðleitni sinni að bjarga sálu fólks. Ég kannast því miður við einn aktívista sem hagar sér á hliðstæðan hátt. Hann fer einnig hús og húsi og færir geðsjúku fólki hjálpræði sitt, psilocybin. Ég hef á undanförnum tveimur árum kynnst fyrir tilviljun fjórum einstaklingum sem umræddur atívisti hefur fært hjálpræði sitt. Þrír þeirra eru að kljást við lífshættulegt þunglyndi og áttu tveir úr þessum hópi að baki eina eða fleiri mjög alvarlegar sjálfsvígstilraunir ekki löngu áður en aktívistann bar að garði. Ég tel nauðsynlegt að stöðva viðlíka starfsemi, enda fæ ég ekki betur séð en að hér sé á ferðinni varasamt trúboð. Niðurlag Samanburðarrannsóknir munu ef til vill leiða í ljós að psilocybin sé töframeðferðin sem geðlæknisfræðin hefur leitað að í gegnum aldirnar. En þangað til skulum við gjalda varhug við öllum þeim sem telja sig hafa höndlað psilocybin-sannleikann með stóru S-i. Enginn spornar ýta við örlaga þungum straumi. Ó, að ég mætti finna frið fjarri heimsins glaumi. Með þriðja og síðasta erindi „Þunglyndis“ eftir Kristján Jónsson Fjallaskáld þakka ég lesturinn. Byggt á erindi sem flutt var á Læknadögum 18. janúar, 2023. Höfundur er öryrki með BSc gráðu í líffræði og MSc og PhD gráður í vísindasagnfræði.
Skoðun Vits er þörf þeim er víða ratar- um gagnsemi og glapræði gervigreindar Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar
Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson skrifar
Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson skrifar