Skoðun

Raddlausar þúsundir - Skipta hundrað þúsund atkvæði engu?

Dr. Hallfríður Þórarinsdóttir skrifar

Rúmlega hundrað þúsund manns höfðu enga rödd í síðustu sveitarstjórnarkosningum. Er þetta ekki eitthvað rugl? Nei, aldeilis ekki.

Í kjölfar nýliðinna sveitarstjórnakosninga vakti athygli hversu kjörsókn var dræm. Spyrja má hvort leti, sinnuleysi, áhugaleysi eða „málefnaskortur, nánast málefnafátækt“ skýri hvers vegna yfir hundrað þúsund atkvæði skiluðu sér ekki í kjörkassana. Skoðum þetta aðeins betur.

Það hafa aldrei hafa færri kjósendur skilað sér í kjörklefana og s.l. kjördag og fór kjörsókn á landsvísu niður í 63%. Til samanburðar, var kosningaþátttaka í sveitarstjórnarkosningum 83% á landsvísu árið 2002. Á þeim tuttugu árum, sem liðin eru hefur kosningaþátttaka til sveitarstjórna því minnkað sem nemur einu prósenti á ári að jafnaði. Hvað veldur? Hafa kjósendur ekki áhuga á þátttöku í pólitískri ákvarðanatöku í nærumhverfi sínu? Má vera að eitthvað sé til í því en það er þó ekki nema hluti skýringarinnar. Í alþingiskosningum s.l. haust var kosningaþátttaka 80% og var um tæplega 88% í þingkosningum 20o3 og hefur kjörsókn þar því aðeins lækkað þar um 7% á tæpum tuttugu árum. Þrátt fyrir þessa lækkun er kjörsókn í þingkosningum afar há miðað við nágrannalöndin og er það vel. Það er líka þekkt erlendis frá að þátttaka í sveitarstjórnarkosningum er lægri en í þingkosningum og hefur farið lækkandi undanfarna áratugi. En lítum okkur nær hvað veldur því að um tuttugu prósenta munur er á kjörsókn til sveitarstjórna annars vegar og þingkosninga hins vegar? Eru landsmálin svona spennandi en pólitíkin heima í héraði óspennandi?

Metfjölgun innflytjenda og met samdráttur í kosningaþátttöku

Á s.l. tuttugu árum hefur tala innflytjenda vaxið um 85% sem eru mestu lýðfræðilegu breytingar sem um getur í gjörvallri Íslandssögunni. Þeir eru nú um 17% allra landsmanna að annarri kynslóð meðtalinni. Innflytjendur eru um fimmtungur allra á vinnumarkaði, þá er að finna í matvöruverslunum, á leikskólum, sjúkrahúsum, veitingastöðum, hótelum, í byggingageiranum og víða annarsstaðar. Íslenskt samfélag gæti hreinlega ekki fúnkerað án framlags þeirra. Það sem meira er þá eru þeir ekki bara vinnuafl, líkt og sumir virðast halda. Þeir eru manneskjur sem eru sannarlega sestar hér að til frambúðar. Eiga hér heimili og ala börnin sín upp hér og skapa þeim gott líf.

Innflytjendur eru dreifðir víða um landið búa á höfuðborgarsvæðinu, í litlum og stærri sveitarfélögum. Hæsta hlutfall innflytjenda í stóru bæjarfélagi, er í Reykjanesbæ – með um tuttugu þúsund íbúa - þar sem þriðji hver íbúi er aðfluttur erlendis frá. Þar hefur kosningaþátttaka í bæjarstjórnarkosningum farið úr tæplega 85% árið 20o2 niður í 47% í nýliðnum kosningum, sem er næstum fjörutíu prósenta hrun. Á þessu sama tímabili hefur íbúatalan tvöfaldast og innflytjendum fjölgað úr 3% í 30% bæjarbúa. Ljóst er að margþættar og áður óþekktar áskoranir fylgja örri fjölgun innflytjenda og hljóta að skapa mikið álag á nærsamfélagið og þjónustu sveitarfélagsins. Kosningaþátttaka aðfluttra innflytjenda er ein þeirra.

Kosningaþátttaka vigtar sannarlega

Það voru vissulega góð tíðindi þegar kosningalög voru liðkuð á síðasta ári til að koma til móts við innflytjendur. Nú fá þeir allir kosningarétt í sveitarstjórnarkosningum eftir þriggja ára samfellda búsetu í landinu í stað fimm ára. Norðurlandabúar eru þó enn sem fyrr í forréttindahópi, þurftu áður þriggja ára samfellda búsetu en enga núna fyrir sveitastjórnarkosningar. Kjörgengi til þingkosninga hafa aðeins þeir sem eru með íslenskt ríkisfang. Meginþorri innflytjenda á Íslandi – a.m.k. þrír fjórðu – eru frá Evrópusambandsríkjum, og því ekki mikill hvati til að sækja um íslenskt ríkisfang þar sem þeir njóta hér allra annarra borgaralegra réttinda. Af innflytjendum á Íslandi eru því aðeins um tuttugu prósent með íslenskt ríkisfang og kosningarétt í þingkosningum. Getur verið að sú staðreynd – tiltölulega fá atkvæði - skýri út almennt áhugaleysi og deyfð alþingis gagnvart stöðu og samþættingu (e. integration) innflytjenda inn í samfélagið?

Í sveitarstjórnakosningunum 2018 höfðu tæplega tuttugu og fjögur þúsund innflytjendur kjörgengi en tæplega fjörutíu og átta þúsund í nýliðnum kosningum samkvæmt tölum Hagstofu Íslands. Það munar sannarlega um þessi atkvæði – og ekki síður viðhorf alls þessa fólks til nærsamfélagsins að ógleymdri þeirri vigt, sem felst í félagslegri virkni þeirra. Tölur um kosningaþátttöku innflytjenda í sveitarstjórnarkosningum 14. maí s.l. liggja ekki fyrir né heldur skoðanakannanir um kosningaþátttöku þeirra. Engu að síður má leiða að því líkum að töluverður hluti þess kosningabæra fólks, sem ekki nýtti sér atkvæði sitt á kjördag, hafi verið innflytjendur. Reyndu framboðsflokkar að ná til þessara kjósenda, kynna þeim málefni sín? Eða voru málefnin hreinlega ekki að höfða til þeirra?

Er hugarfar gestgjafa opið eða lokað?

Þó stjórnvöld hafi gengt upplýsingaskyldu sinni og sett fram upplýsingar á ensku um kosningar m.a. á heimasíðu stjórnarráðsins, Þjóðskrár og Fjölmenningarseturs er afar hæpið að þær hafi náð til meirihluta þessa fjölbreytta hóps kjósenda. Er við innflytjendur að sakast eða erum við heimamenn ábyrgð hér? Ég er á því að ábyrgðin liggi ekki síst meðal heimamanna. Það dugar skammt að setja upplýsingar á opinberar vefsíður ef því er ekki fylgt eftir að þær nái markhópnum sem þær eru ætlaðar. Pólitísk framboð verða líka að leggja sig í framkróka um að ná til þessara kjósenda kynna sér hvaða mál brenna á þeim ef þeim er í mun að sinna þörfum þeirra.

Kosningarétturinn er einn af hornsteinum lýðræðisins. Að fá að kjósa sér pólitíska leiðtoga eru ein af grundvallarréttindum allra borgara lýðræðissamfélaga eins og flestir vita. Ef heimamenn vilja í raun og sann taka innflytjendur inn í samfélagið til virkrar þátttöku þ.m.t. kosningaþátttöku þá þarf heldur betur að láta verkin tala. Fagurgali og lof á hátíðarstundum duga skammt.

Passíf útilokun og aðskilnaðarstefna

Það er lykilatriði fyrir velferð allra, hvort heldur bæjarbúa í einstökum bæjarfélögum eða samfélagsins í heild að innflytjendur verði virkir þátttakendur. Ef það er ekki gert er hætta á þeir einangrist og verði útundan. Slíkt afskiptaleysi kemur harðast niður á börnum innflytjenda s.k. annarri kynslóð. Hér þarf ríkið að styðja dyggilega við bakið á sveitarfélögum, styðja þau í því að virkja innflytjendur til félagslegrar þátttöku, því ekkert gerist þar af sjálfu sér frekar en annarsstaðar. Að hvetja innflytjendur til að nýta sér kosningaréttinn er einn liður í átt að virkni og samþættingu.

Heimamenn eru hliðverðir, sem halda dyrunum að samfélaginu opnum eða lokuðum fyrir aðfluttu fólki. Sinnu- og áhugaleysi heimamanna á þátttöku og samþættingu innflytjenda inn í íslenskt samfélag er dauðans alvara og í raun ekkert annað en passíf útilokun og aðskilnaðarstefna = hliðverðirnir loka. Afleiðingar þess geta orðið samfélaginu afar dýrkeyptar. Er það sú framtíðarsýn sem íbúar þessa lands ala í brjósti sínu? Ef ekki, þá er tíminn til að gera eitthvað í málunum: núna.

Höfundur er mannfræðingur og framkvæmdastjóri Mirru rannsóknar- og fræðsluseturs um menningarlegan margbreytileika og innflytjendamál.



Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur.

Skoðun

Skoðun

Sigur­bogi

Dagbjört Ósk Steindórsdóttir skrifar

Sjá meira


×