Hænur sem dást að úlfum Gunnar Smári Egilsson skrifar 14. október 2021 14:01 Arionbanki og Íslandsbanki hafa sent frá sér tilkynningu um afkomu síðasta ársfjórðungs, um 15,8 milljarða króna í hreinan hagnað samanlagt. Landsbankinn er ekki skráður í kauphöll og þarf ekki að senda frá sér svona tilkynningu. En miðað við afkomu bankans á fyrri helming ársins getum við gert ráð fyrir að samanlagður hagnaður bankanna þriggja á þriðja ársfjórðungi hafi verið um 20 milljarðar króna. Og að hagnaður bankanna á fyrstu níu mánuðum ársins sé nálægt 50 milljörðum; að það stefni í að hagnaður ársins 2021 í bönkunum þremur verði um 65-75 milljarðar króna. Þetta jafngildir því að bankarnir þrír muni ná um 750 þúsund krónum af hverri fjögurra manna fjölskyldu á þessu ári. Sjúkdómseinkenni óeðlilegs kerfis Þetta er náttúrlega svo ruglað að í eðlilegu samfélagi væru komnir í gang nokkrir aðgerðarhópar til að stöðva bankanna. Bankar búa ekki til nein verðmæti. Hagnaður þeirra er sóttur til þeirra sem búa til verðmæti; launafólks og rekstrarfyrirtækja. Ofurhagnaður banka er sjúkdómseinkenni. Óeðlilegur hagnaður bankakerfisins hefur kallað á stjórnvaldsaðgerðir í öðrum löndum. En það gerist ekki hér. Hérlendis er sagt frá ógnargróða bankanna eins og væru þær gleðifréttir en ekki merki um fullkomlega sjúklegt samfélag. Fjármálavæddur spilavítiskapítalismi Það er eitt af helstu sjúkdómseinkennum fjármálavædds kapítalisma að arður af atvinnustarfsemi flyst frá launafólki til eigenda fyrirtækja og frá eigendur rekstrarfyrritækja til fjármálafyrirtækja og þaðan til eigenda þeirra. Við þessa tilfærslu arðs verður mikil tilfærsla valda. Völd launafólks minnka og síðan völd þeirra sem stýra eða eiga rekstrarfyrirtæki, atvinnustarfsemi sem framleiðir vöru og þjónustu. En völd og áhrif fjármálaheimsins aukast. Og auðvitað mest þeirra sem fara með mikil völd innan hans. Og smátt og smátt fer atvinnulífið, raunhagkerfið með launafólki og fyrirtækjum, að þjóna fjármálakerfinu. Kenningin er að þetta eigi að vera öfugt; að fjármálakerfið eigi að þjóna almenningi og atvinnulífinu. En sú er ekki raunin eftir fjármálavæðingu atvinnu- og efnahagslífs. Þá beinir kerfið öllum arði og ávinningi inn í fjármálakerfið. Aflið í samfélaginu skreppur saman Afleiðingin er að framleiðsla dregst saman og meginkraftar samfélagsins hringast kringum umsýslu með gamlar eignir. Við missum sjónar af verðmæti þess að framleiða vöru eða þjónustu, mæta eftirspurn eða uppfylla væntingar, en eyðum allri orkunni í að pakka eignum og skuldum saman aftur og aftur, selja og kaupa þær aftur og aftur, sameina fyrirtæki og endurselja, endurfjármagna, setja á markað og taka af markaði, sýsla linnulaust með sama draslið. Við búum í þannig samfélagi. Bankarnir eru helstu gerendur atvinnulífsins og hafa staðið fyrir gríðarlegri samþjöppun með sameiningu fyrirtækja og uppkaupum sem leiða til minnkandi samkeppni, lakari þjónustu og minnandi þrótt raunhagkerfsins. En fjármálakerfið tútnar út. Og í stað þess að þjóna almenningi lifir fjármálakerfið á fólki, sýgur til sín arðinn af vinnu þess, nær að kroppa þóknun og vexti af nánast hverri hreyfingu þess innan hagkerfisins. Kapítalismi er illur, fjármálavæddur kapítalismi er banvænn Á nýfrjálshyggjutímanum, frá 1991 til 2021, hefur landsframleiðsla á mann aukist um 50,7% á Íslandi eða um 1,4% á ári að meðaltali. Þetta er tímabil fjármálavædds kapítalisma, tímabil þar sem því var haldið fram að skattalækkanir til hinna ríku, minna regluverk í kringum fjármála- og atvinnulíf og aukin völd hins svokallaða markaðar myndu skapa auð og velsæld fyrir alla. Þetta er tímabil sem einkennist af einkavæðingu og tilflutningi valda, auðs, eigna og auðlinda frá almenningi og lýðræðisvettvanginum til hinna fáu og ríku. Á jafn löngu tímabili fyrir þennan tíma, frá 1961-1991, jókst landsframleiðsla um 162,8% á Íslandi eða um 3,4% á ári að meðaltali. Við fjármálavæðingu efnahags- og atvinnulífs skrapp afl efnahagslífsins saman um 2/3. Með því að fela fjármálakerfinu yfirumsjón með öllum hlutum keyrum við samfélagið áfram á þriðjungsafli. Ef íslenska hagkerfið hefði vaxið jafn mikið frá 1991-2021 og það gerði þrjátíu árin á undan væri landsframleiðslan í dag 5230 milljarðar króna en ekki 3000. Það má því segja að hagkerfið sé um 2/3 af því sem það ætti að vera, vegna fjármálavæðingarinnar. Og ef þið haldið að hagvöxtur sé ekki góð viðmiðun þá getið þið ímyndað ykkur umbreytingar samfélagsins frá 1961 til 1991; uppbyggingu mennta- og heilbrigðiskerfis; vega, hafna og flugvalla; húsnæðis-, orku- og fjarskiptakerfa; aukin réttindi verkafólks, kvenna, fatlaðra, aldraðra, barna og flestra hópa samfélagsins. Hverju hefur þú tapað? Frá árinu 2009 fram á mitt þetta ár hefur hagnaður bankanna þriggja verið um 857 milljarðar króna á núvirði. Þetta er hagnaður að frádregnum skattgreiðslum bankanna. Ef við bætum þeim við þá hefur hagnaður bankanna fyrir skattgreiðslur verið um 1.148 milljarðar króna. Það er upphæðin sem bankakerfið, eða stærsti hluti þess, dregur upp úr samfélaginu. Þetta eru 3,1 m.kr. á hvert mannsbarn á tólf og hálfu ári, tæplega 250 þús. kr. á ári eða um milljón árlega á hverja fjögurra manna fjölskyldu. Ef við berum þetta saman við landsframleiðslu þá draga bankarnir til sín um 3,3% af framleiðslunni sem hagnað eða þrítugustu hverja krónu sem veltist um hagkerfið. 1/4 af þeim rennur til ríkisins sem tekjuskattur og sérstakur bankaskattur en 3/4 verða eftir í bankakerfinu sem hagnaður, sem að stóru leyti er greiddur út til eigenda. Þú og fjölskylda þín tapa því ekki bara vegna skertrar landsframleiðslu vegna fjármálavæðingar efnahagslífsins, þið búið í aflminna samfélagi; heldur tapið þið persónulega um milljón á ári vegna ógnarstærðar og ógnargróða bankakerfisins. Hluta af þessari upphæð fengjuð þið í formi lægri vaxta og gjalda, en hluta í formi lægra vöruverðs, húsnæðisverðs og verðs á þjónustu. Drepum úlfinn Ef íslensk stjórnmál myndu snúast um raunveruleg samfélagsmál ættum við að ræða þetta ástand alla daga. Fréttatímarnir væru uppfullar af fréttum að stórkostlegum skaða sem bankakerfið veldur samfélaginu. Umræðuþættirnir væru fullir af reynslusögum fólks af djöfulgangi bankafólksins, okri þess og óbilgirni við að flytja eignir frá þeim sem verr standa til þeirra sem best standa. Við værum að ræða ábyrgð bankakerfisins og þeirra sem því stjórna; ekki bara bankastjóra heldur fjármálaráðherra, Seðlabankastjóra og annarra áhrifamanna; á svívirðilegu húsnæðisverði, yfirgangi örfárra risa-verktakafyrirtækja og þjáningu fólks á leigumarkaði. Við værum af ábyrgð að ræða hvernig samfélag við viljum byggja upp fyrir okkur sjálf og börnin okkar. En við gerum ekkert af þessu. Við látum ógnargróða og ofurvald bankanna yfir okkur ganga. Segjum jafnvel fréttir af fullkomlega óeðlilegu ástandi eins og það sé normalt. Við höfum aðlagað okkur að þjófræðinu. Stundum má jafnvel ætla að þjóðin trúi því að hún hafi það betra eftir því sem hún er rænd meira og oftar; að hún hafi það betra eftir því sem þjófarnir ná undir sig meiri auð, fleiri eignum og sterkari völdum. Við erum hænur sem dást að úlfum. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokki Íslands Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gunnar Smári Egilsson Íslenskir bankar Mest lesið Öfgamaður deyr Andri Þorvarðarson Skoðun Ákall til allra velunnara Sólheima í Grímsnesi Ingibjörg Rósa Björnsdóttir Skoðun Hver hagnast á hatrinu? Halldóra Mogensen Skoðun Börn sem skilja ekki kennarann Ingibjörg Ólöf Isaksen Skoðun Skortur á rafiðnaðarfólki ógnar samkeppnishæfni Evrópu Kristján Daníel Sigurbergsson Skoðun Fatlað fólk rukkað með rangindum fyrir bílastæði Haukur Ragnar Hauksson Skoðun Vissir þú, að.... og eða er þér bara slétt sama Björn Ólafsson Skoðun Halla fer að ræða um frið við einræðisherra Daníel Þröstur Pálsson Skoðun Að taka til í orkumálum Guðrún Schmidt Skoðun Náttúruvernd er loftslagsaðgerð og loftslagsaðgerðir þjóna náttúrunni Þorgerður María Þorbjarnardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Slökkvum ekki Ljósið Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Er það ekki sjálfsögð krafa að fá bílastæði? Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Of lítið, of seint! Hjálmtýr Heiðdal,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Halla fer að ræða um frið við einræðisherra Daníel Þröstur Pálsson skrifar Skoðun Ákall til allra velunnara Sólheima í Grímsnesi Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Varðveitum vatnið – hugvekja Hópur starfsfólks Náttúruminjasafns Íslands skrifar Skoðun Innviðaskuld við íslenskuna Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Náttúruvernd er loftslagsaðgerð og loftslagsaðgerðir þjóna náttúrunni Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Fatlað fólk rukkað með rangindum fyrir bílastæði Haukur Ragnar Hauksson skrifar Skoðun Vissir þú, að.... og eða er þér bara slétt sama Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hver hagnast á hatrinu? Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Öfgamaður deyr Andri Þorvarðarson skrifar Skoðun Að taka til í orkumálum Guðrún Schmidt skrifar Skoðun Börn sem skilja ekki kennarann Ingibjörg Ólöf Isaksen skrifar Skoðun Skortur á rafiðnaðarfólki ógnar samkeppnishæfni Evrópu Kristján Daníel Sigurbergsson skrifar Skoðun Siglt gegn þjóðarmorði Cyma Farah,Sólveig Ásta Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um ópið sem heimurinn ekki heyrir Reham Khaled skrifar Skoðun 30 by 30 - Gefum lífi á jörð smá séns Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Hærri greiðslur í fæðingarorlofi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Skólabærinn Garðabær: Við mælum árangur og gerum stöðugt betur Almar Guðmundsson,Sigríður Hulda Jónsdóttir skrifar Skoðun Stóra spurningin sem fjárlögin svara ekki Sandra B. Franks skrifar Skoðun Námsmat og Matsferill – Tækifæri til umbóta í skólastarfi Sigurbjörg Róbertsdóttir skrifar Skoðun Tími til aðgerða - loftslags- og umhverfismál sett á dagskrá Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Setjum á okkur súrefnisgrímuna áður en við björgum heiminum. Nú þarf hinn þögli meirihluti að láta í sér heyra Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Sterkt skólasamfélag á Akureyri, sameiginleg ábyrgð og framtíðarsýn Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Fæðingarhríðir fjórðu iðnbyltingarinnar: Til fjármálafyrirtækja Klara Nótt Egilson skrifar Skoðun „AMOC straumurinn", enn ein heimsendaspáin... Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Talaðu núna, talaðu! Bolli Pétur Bollason skrifar Skoðun Seðlabankastjóri rannsakar sjálfan sig Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Skuggaráðherra ríkisstjórnarinnar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Sjá meira
Arionbanki og Íslandsbanki hafa sent frá sér tilkynningu um afkomu síðasta ársfjórðungs, um 15,8 milljarða króna í hreinan hagnað samanlagt. Landsbankinn er ekki skráður í kauphöll og þarf ekki að senda frá sér svona tilkynningu. En miðað við afkomu bankans á fyrri helming ársins getum við gert ráð fyrir að samanlagður hagnaður bankanna þriggja á þriðja ársfjórðungi hafi verið um 20 milljarðar króna. Og að hagnaður bankanna á fyrstu níu mánuðum ársins sé nálægt 50 milljörðum; að það stefni í að hagnaður ársins 2021 í bönkunum þremur verði um 65-75 milljarðar króna. Þetta jafngildir því að bankarnir þrír muni ná um 750 þúsund krónum af hverri fjögurra manna fjölskyldu á þessu ári. Sjúkdómseinkenni óeðlilegs kerfis Þetta er náttúrlega svo ruglað að í eðlilegu samfélagi væru komnir í gang nokkrir aðgerðarhópar til að stöðva bankanna. Bankar búa ekki til nein verðmæti. Hagnaður þeirra er sóttur til þeirra sem búa til verðmæti; launafólks og rekstrarfyrirtækja. Ofurhagnaður banka er sjúkdómseinkenni. Óeðlilegur hagnaður bankakerfisins hefur kallað á stjórnvaldsaðgerðir í öðrum löndum. En það gerist ekki hér. Hérlendis er sagt frá ógnargróða bankanna eins og væru þær gleðifréttir en ekki merki um fullkomlega sjúklegt samfélag. Fjármálavæddur spilavítiskapítalismi Það er eitt af helstu sjúkdómseinkennum fjármálavædds kapítalisma að arður af atvinnustarfsemi flyst frá launafólki til eigenda fyrirtækja og frá eigendur rekstrarfyrritækja til fjármálafyrirtækja og þaðan til eigenda þeirra. Við þessa tilfærslu arðs verður mikil tilfærsla valda. Völd launafólks minnka og síðan völd þeirra sem stýra eða eiga rekstrarfyrirtæki, atvinnustarfsemi sem framleiðir vöru og þjónustu. En völd og áhrif fjármálaheimsins aukast. Og auðvitað mest þeirra sem fara með mikil völd innan hans. Og smátt og smátt fer atvinnulífið, raunhagkerfið með launafólki og fyrirtækjum, að þjóna fjármálakerfinu. Kenningin er að þetta eigi að vera öfugt; að fjármálakerfið eigi að þjóna almenningi og atvinnulífinu. En sú er ekki raunin eftir fjármálavæðingu atvinnu- og efnahagslífs. Þá beinir kerfið öllum arði og ávinningi inn í fjármálakerfið. Aflið í samfélaginu skreppur saman Afleiðingin er að framleiðsla dregst saman og meginkraftar samfélagsins hringast kringum umsýslu með gamlar eignir. Við missum sjónar af verðmæti þess að framleiða vöru eða þjónustu, mæta eftirspurn eða uppfylla væntingar, en eyðum allri orkunni í að pakka eignum og skuldum saman aftur og aftur, selja og kaupa þær aftur og aftur, sameina fyrirtæki og endurselja, endurfjármagna, setja á markað og taka af markaði, sýsla linnulaust með sama draslið. Við búum í þannig samfélagi. Bankarnir eru helstu gerendur atvinnulífsins og hafa staðið fyrir gríðarlegri samþjöppun með sameiningu fyrirtækja og uppkaupum sem leiða til minnkandi samkeppni, lakari þjónustu og minnandi þrótt raunhagkerfsins. En fjármálakerfið tútnar út. Og í stað þess að þjóna almenningi lifir fjármálakerfið á fólki, sýgur til sín arðinn af vinnu þess, nær að kroppa þóknun og vexti af nánast hverri hreyfingu þess innan hagkerfisins. Kapítalismi er illur, fjármálavæddur kapítalismi er banvænn Á nýfrjálshyggjutímanum, frá 1991 til 2021, hefur landsframleiðsla á mann aukist um 50,7% á Íslandi eða um 1,4% á ári að meðaltali. Þetta er tímabil fjármálavædds kapítalisma, tímabil þar sem því var haldið fram að skattalækkanir til hinna ríku, minna regluverk í kringum fjármála- og atvinnulíf og aukin völd hins svokallaða markaðar myndu skapa auð og velsæld fyrir alla. Þetta er tímabil sem einkennist af einkavæðingu og tilflutningi valda, auðs, eigna og auðlinda frá almenningi og lýðræðisvettvanginum til hinna fáu og ríku. Á jafn löngu tímabili fyrir þennan tíma, frá 1961-1991, jókst landsframleiðsla um 162,8% á Íslandi eða um 3,4% á ári að meðaltali. Við fjármálavæðingu efnahags- og atvinnulífs skrapp afl efnahagslífsins saman um 2/3. Með því að fela fjármálakerfinu yfirumsjón með öllum hlutum keyrum við samfélagið áfram á þriðjungsafli. Ef íslenska hagkerfið hefði vaxið jafn mikið frá 1991-2021 og það gerði þrjátíu árin á undan væri landsframleiðslan í dag 5230 milljarðar króna en ekki 3000. Það má því segja að hagkerfið sé um 2/3 af því sem það ætti að vera, vegna fjármálavæðingarinnar. Og ef þið haldið að hagvöxtur sé ekki góð viðmiðun þá getið þið ímyndað ykkur umbreytingar samfélagsins frá 1961 til 1991; uppbyggingu mennta- og heilbrigðiskerfis; vega, hafna og flugvalla; húsnæðis-, orku- og fjarskiptakerfa; aukin réttindi verkafólks, kvenna, fatlaðra, aldraðra, barna og flestra hópa samfélagsins. Hverju hefur þú tapað? Frá árinu 2009 fram á mitt þetta ár hefur hagnaður bankanna þriggja verið um 857 milljarðar króna á núvirði. Þetta er hagnaður að frádregnum skattgreiðslum bankanna. Ef við bætum þeim við þá hefur hagnaður bankanna fyrir skattgreiðslur verið um 1.148 milljarðar króna. Það er upphæðin sem bankakerfið, eða stærsti hluti þess, dregur upp úr samfélaginu. Þetta eru 3,1 m.kr. á hvert mannsbarn á tólf og hálfu ári, tæplega 250 þús. kr. á ári eða um milljón árlega á hverja fjögurra manna fjölskyldu. Ef við berum þetta saman við landsframleiðslu þá draga bankarnir til sín um 3,3% af framleiðslunni sem hagnað eða þrítugustu hverja krónu sem veltist um hagkerfið. 1/4 af þeim rennur til ríkisins sem tekjuskattur og sérstakur bankaskattur en 3/4 verða eftir í bankakerfinu sem hagnaður, sem að stóru leyti er greiddur út til eigenda. Þú og fjölskylda þín tapa því ekki bara vegna skertrar landsframleiðslu vegna fjármálavæðingar efnahagslífsins, þið búið í aflminna samfélagi; heldur tapið þið persónulega um milljón á ári vegna ógnarstærðar og ógnargróða bankakerfisins. Hluta af þessari upphæð fengjuð þið í formi lægri vaxta og gjalda, en hluta í formi lægra vöruverðs, húsnæðisverðs og verðs á þjónustu. Drepum úlfinn Ef íslensk stjórnmál myndu snúast um raunveruleg samfélagsmál ættum við að ræða þetta ástand alla daga. Fréttatímarnir væru uppfullar af fréttum að stórkostlegum skaða sem bankakerfið veldur samfélaginu. Umræðuþættirnir væru fullir af reynslusögum fólks af djöfulgangi bankafólksins, okri þess og óbilgirni við að flytja eignir frá þeim sem verr standa til þeirra sem best standa. Við værum að ræða ábyrgð bankakerfisins og þeirra sem því stjórna; ekki bara bankastjóra heldur fjármálaráðherra, Seðlabankastjóra og annarra áhrifamanna; á svívirðilegu húsnæðisverði, yfirgangi örfárra risa-verktakafyrirtækja og þjáningu fólks á leigumarkaði. Við værum af ábyrgð að ræða hvernig samfélag við viljum byggja upp fyrir okkur sjálf og börnin okkar. En við gerum ekkert af þessu. Við látum ógnargróða og ofurvald bankanna yfir okkur ganga. Segjum jafnvel fréttir af fullkomlega óeðlilegu ástandi eins og það sé normalt. Við höfum aðlagað okkur að þjófræðinu. Stundum má jafnvel ætla að þjóðin trúi því að hún hafi það betra eftir því sem hún er rænd meira og oftar; að hún hafi það betra eftir því sem þjófarnir ná undir sig meiri auð, fleiri eignum og sterkari völdum. Við erum hænur sem dást að úlfum. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokki Íslands
Náttúruvernd er loftslagsaðgerð og loftslagsaðgerðir þjóna náttúrunni Þorgerður María Þorbjarnardóttir Skoðun
Skoðun Náttúruvernd er loftslagsaðgerð og loftslagsaðgerðir þjóna náttúrunni Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar
Skoðun Skortur á rafiðnaðarfólki ógnar samkeppnishæfni Evrópu Kristján Daníel Sigurbergsson skrifar
Skoðun Skólabærinn Garðabær: Við mælum árangur og gerum stöðugt betur Almar Guðmundsson,Sigríður Hulda Jónsdóttir skrifar
Skoðun Námsmat og Matsferill – Tækifæri til umbóta í skólastarfi Sigurbjörg Róbertsdóttir skrifar
Skoðun Tími til aðgerða - loftslags- og umhverfismál sett á dagskrá Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar
Skoðun Setjum á okkur súrefnisgrímuna áður en við björgum heiminum. Nú þarf hinn þögli meirihluti að láta í sér heyra Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Sterkt skólasamfélag á Akureyri, sameiginleg ábyrgð og framtíðarsýn Heimir Örn Árnason skrifar
Skoðun Fæðingarhríðir fjórðu iðnbyltingarinnar: Til fjármálafyrirtækja Klara Nótt Egilson skrifar
Náttúruvernd er loftslagsaðgerð og loftslagsaðgerðir þjóna náttúrunni Þorgerður María Þorbjarnardóttir Skoðun