Samningar um læknisþjónustu Reynir Arngrímsson skrifar 15. mars 2021 13:01 Það er alkunna að læknar hafa verið ötulir talsmenn og forystumenn þeirrar stöðugu uppbyggingar heilbrigðiskerfisins á Íslandi sem verið hefur síðustu áratugi. Íslenskt heilbrigðiskerfi er þekkt fyrir fagmennsku í fremstu röð og öfluga læknisþjónustu eins og samanburður við önnur lönd sýnir. Læknar eiga ekki síst þátt í þeirri framþróun og nýsköpun kerfisins, sem heldur starfseminni gangandi. Því er þó ekki að leyna og er áhyggjuefni að áhrif lækna á ákvarðanatöku innan heilbrigðiskerfisins og stofnanna þess hafa farið minnkandi á sl. árum. Þess sjást víða merki í kerfinu. Það bitnar á sjúklingum þegar nálgun og sjónarmiðum lækna í skipulagningu og stjórnun er ýtt til hliðar. Of lengi var ekki hlustað á ítrekaðar ábendingar lækna um hættu sem stafaði af því að draga saman fjárveitingar til innviða kerfisins. Má þess sjá m.a. merki í viðvarandi biðlistum eftir ýmsum tegundum aðgerða, eins og bæklunaraðgerða sem og hjúkrunarrýmum fyrir aldraða. Um tíma lenti Ísland innan OECD landanna í næst neðsta sæti og hefur lengi varið lægra hlutfalli af þjóðarframleiðslunni til reksturs en frændþjóðir okkar þrátt fyrir ítrekuð varnaðarorð lækna. Ómálefnalegar dylgjur Nú virðist ætlunin að gera starfsemi lækna í sjálfstæðum rekstri enn einu sinni að pólitísku bitbeini í aðdraganda kosninga til Alþingis. Umfjöllun sjónvarpsþáttarins Kveiks fimmtudaginn 11. mars sl. var þessu marki brennd. Fram eru settar órökstuddar ásakanir um meint misferli fremur en að horfa til þess faglega metnaðar sem einkennir læknastéttina og störf þeirra. Dregin eru fram einstök mál samhengislaust og án nokkurra tilrauna til að tengja við umfang starfsemi og greiðslur fyrir þjónustu og dylgja þannig um óheillindi læknastéttarinnar í heild hérlendis og erlendis. Markmiðið slíks málflutnings virðist vera að rýra með öllum tiltækum meðölum það trausta samband sem myndast hefur á milli lækna og sjúklinga í gegnum tíðina og gera þá og starfsemi þeirra tortryggilega með tilvísunum í fjárhagslega hagsmuni fremur en trausta faglega þjónustu. Með því að beina spjótum að þessum þjónustuþætti opinbera heilbrigðiskerfisins, sem hefur verið í höndum sjálfstætt starfandi einstaklinga og almenn ánægja, friður og samstaða hefur ríkt um er verið að draga fjöður yfir þann raunverulega vanda sem að heilbrigðiskerfinu steðjar sem er skert aðgengi sjúkratryggðra að margvíslegri þjónustu, mönnunarvanda, slæmu starfsumhverfi heilbrigðisstarfsfólks og vanrækslu á viðhaldi og uppbyggingu húsnæðis um árabil. Læknar standa fyrir stöðugleika í heilbrigðiskerfinu og vilja tryggja hagsmuni sjúklinga með opninni og aðgengilegri faglegri þjónustu byggða á gagnreyndum vísindum og traustri reynslu. Fagleg og hagkvæm þjónusta Umfang starfsemi sjálfstætt starfandi lækna er vissulega umtalsverð eða um 500.000 sjúklingakomur á ári á læknastofur þeirra, fyrst og fremst samkvæmt tilvísunum frá heilsugæslu, heilbrigðisstofnunum og sjúkrahúsum þó ekki megi heldur vanmeta mikilvægi valfrelsis sjúklinganna sjálfra til að leita sér þjónustuaðila þegar kemur að læknisþjónustu. Læknar leggja áherslu á mikilvægi að sjúkratryggingarétturinn sé áfram skilgreindur út frá þörfum sjúklinga, notenda þessarar þjónustu og að fjármagn fylgi sjúklingum þangað sem þeir vilja leita þessarar þjónustu. Kostnaður vegna þessarar umfangsmiklu þjónustu sérgreinalækna er ekki mikill ef allt er skoðað. Hún er hagkvæm fyrir samfélagið enda renna aðeins 6% af útgjöldum til heilbrigðisþjónustunnar til hennar. Þjónustukannanir sýna mikla ánægju sjúklinga með þjónustu lækna á eigin starfsstofum. Fram til þessa hefur verið samið við sjálftætt starfandi heilbrigðisstarfsmenn, lækna sem aðra, á grunni ákveðinnar þjónustu og greiðslu fyrir unnin verk. Þar er nýting hverrar krónu skilgreind í samningum sem Sjúkratryggingar gera eða gjaldskrár ef Sjúkratryggingum hentar ekki að gera samning við einstaka hópa heilbrigðisstarfsmanna sem starfa sjálfstætt og sem sjúkratryggingar ná til. Óljóst er hvar hægt væri að veita þessa þjónustu annars staðar þar sem innviðina skortir. Í því sambandi er mikilvægt að fram komi að á næstu árum þarf nýliðun á meðal sérfræðilækna að vera 20-25 á ári ef halda á uppi sama þjónustustigi og verið hefur þar sem um 40% sjálfstætt starfandi sérfræðilækna fara á eftirlaun á næstu 5-6 árum. Það er áhyggjuefni sem stjórnvöld verða að takast á við. Viðspyrnu ekki niðurrif Því miður virðist markmið yfirstjórnar heilbrigðismála nú um stundir vera að skera niður þjónustu sjálfstætt starfandi sérfræðilækna og annarra heilbrigðistétta, draga úr fjármagni og þar með framboði til sjúklinga á sérhæfðri læknisþjónustu. Það gæti haft alvarlegar afleiðingar fyrir þjónustig og aðgengi sjúklinga að fullnægjandi og bestu heilbrigðisþjónustu eins og lög um réttindi sjúklinga kveða á um. Samtök lækna eru reiðubúin til samtals við heilbrigðisyfirvöld um stefnumörkun og skipulag heilbrigðisþjónustunnar með hagsmuni sjúklinga að leiðarljósi. Höfundur er formaður Læknafélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson Skoðun Skipulagsmál og uppbygging í Árborg Bragi Bjarnason Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson skrifar Skoðun Skipulagsmál og uppbygging í Árborg Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson skrifar Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Sjá meira
Það er alkunna að læknar hafa verið ötulir talsmenn og forystumenn þeirrar stöðugu uppbyggingar heilbrigðiskerfisins á Íslandi sem verið hefur síðustu áratugi. Íslenskt heilbrigðiskerfi er þekkt fyrir fagmennsku í fremstu röð og öfluga læknisþjónustu eins og samanburður við önnur lönd sýnir. Læknar eiga ekki síst þátt í þeirri framþróun og nýsköpun kerfisins, sem heldur starfseminni gangandi. Því er þó ekki að leyna og er áhyggjuefni að áhrif lækna á ákvarðanatöku innan heilbrigðiskerfisins og stofnanna þess hafa farið minnkandi á sl. árum. Þess sjást víða merki í kerfinu. Það bitnar á sjúklingum þegar nálgun og sjónarmiðum lækna í skipulagningu og stjórnun er ýtt til hliðar. Of lengi var ekki hlustað á ítrekaðar ábendingar lækna um hættu sem stafaði af því að draga saman fjárveitingar til innviða kerfisins. Má þess sjá m.a. merki í viðvarandi biðlistum eftir ýmsum tegundum aðgerða, eins og bæklunaraðgerða sem og hjúkrunarrýmum fyrir aldraða. Um tíma lenti Ísland innan OECD landanna í næst neðsta sæti og hefur lengi varið lægra hlutfalli af þjóðarframleiðslunni til reksturs en frændþjóðir okkar þrátt fyrir ítrekuð varnaðarorð lækna. Ómálefnalegar dylgjur Nú virðist ætlunin að gera starfsemi lækna í sjálfstæðum rekstri enn einu sinni að pólitísku bitbeini í aðdraganda kosninga til Alþingis. Umfjöllun sjónvarpsþáttarins Kveiks fimmtudaginn 11. mars sl. var þessu marki brennd. Fram eru settar órökstuddar ásakanir um meint misferli fremur en að horfa til þess faglega metnaðar sem einkennir læknastéttina og störf þeirra. Dregin eru fram einstök mál samhengislaust og án nokkurra tilrauna til að tengja við umfang starfsemi og greiðslur fyrir þjónustu og dylgja þannig um óheillindi læknastéttarinnar í heild hérlendis og erlendis. Markmiðið slíks málflutnings virðist vera að rýra með öllum tiltækum meðölum það trausta samband sem myndast hefur á milli lækna og sjúklinga í gegnum tíðina og gera þá og starfsemi þeirra tortryggilega með tilvísunum í fjárhagslega hagsmuni fremur en trausta faglega þjónustu. Með því að beina spjótum að þessum þjónustuþætti opinbera heilbrigðiskerfisins, sem hefur verið í höndum sjálfstætt starfandi einstaklinga og almenn ánægja, friður og samstaða hefur ríkt um er verið að draga fjöður yfir þann raunverulega vanda sem að heilbrigðiskerfinu steðjar sem er skert aðgengi sjúkratryggðra að margvíslegri þjónustu, mönnunarvanda, slæmu starfsumhverfi heilbrigðisstarfsfólks og vanrækslu á viðhaldi og uppbyggingu húsnæðis um árabil. Læknar standa fyrir stöðugleika í heilbrigðiskerfinu og vilja tryggja hagsmuni sjúklinga með opninni og aðgengilegri faglegri þjónustu byggða á gagnreyndum vísindum og traustri reynslu. Fagleg og hagkvæm þjónusta Umfang starfsemi sjálfstætt starfandi lækna er vissulega umtalsverð eða um 500.000 sjúklingakomur á ári á læknastofur þeirra, fyrst og fremst samkvæmt tilvísunum frá heilsugæslu, heilbrigðisstofnunum og sjúkrahúsum þó ekki megi heldur vanmeta mikilvægi valfrelsis sjúklinganna sjálfra til að leita sér þjónustuaðila þegar kemur að læknisþjónustu. Læknar leggja áherslu á mikilvægi að sjúkratryggingarétturinn sé áfram skilgreindur út frá þörfum sjúklinga, notenda þessarar þjónustu og að fjármagn fylgi sjúklingum þangað sem þeir vilja leita þessarar þjónustu. Kostnaður vegna þessarar umfangsmiklu þjónustu sérgreinalækna er ekki mikill ef allt er skoðað. Hún er hagkvæm fyrir samfélagið enda renna aðeins 6% af útgjöldum til heilbrigðisþjónustunnar til hennar. Þjónustukannanir sýna mikla ánægju sjúklinga með þjónustu lækna á eigin starfsstofum. Fram til þessa hefur verið samið við sjálftætt starfandi heilbrigðisstarfsmenn, lækna sem aðra, á grunni ákveðinnar þjónustu og greiðslu fyrir unnin verk. Þar er nýting hverrar krónu skilgreind í samningum sem Sjúkratryggingar gera eða gjaldskrár ef Sjúkratryggingum hentar ekki að gera samning við einstaka hópa heilbrigðisstarfsmanna sem starfa sjálfstætt og sem sjúkratryggingar ná til. Óljóst er hvar hægt væri að veita þessa þjónustu annars staðar þar sem innviðina skortir. Í því sambandi er mikilvægt að fram komi að á næstu árum þarf nýliðun á meðal sérfræðilækna að vera 20-25 á ári ef halda á uppi sama þjónustustigi og verið hefur þar sem um 40% sjálfstætt starfandi sérfræðilækna fara á eftirlaun á næstu 5-6 árum. Það er áhyggjuefni sem stjórnvöld verða að takast á við. Viðspyrnu ekki niðurrif Því miður virðist markmið yfirstjórnar heilbrigðismála nú um stundir vera að skera niður þjónustu sjálfstætt starfandi sérfræðilækna og annarra heilbrigðistétta, draga úr fjármagni og þar með framboði til sjúklinga á sérhæfðri læknisþjónustu. Það gæti haft alvarlegar afleiðingar fyrir þjónustig og aðgengi sjúklinga að fullnægjandi og bestu heilbrigðisþjónustu eins og lög um réttindi sjúklinga kveða á um. Samtök lækna eru reiðubúin til samtals við heilbrigðisyfirvöld um stefnumörkun og skipulag heilbrigðisþjónustunnar með hagsmuni sjúklinga að leiðarljósi. Höfundur er formaður Læknafélags Íslands.
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar