Ólögmætt uppgreiðslugjald Ólafur Ísleifsson skrifar 6. desember 2020 10:01 Héraðsdómur Reykjavíkur hefur dæmt uppgreiðslugjald lánþega á lánum sem tekin voru hjá Íbúðalánasjóði (ÍLS) á árunum 2005-13 ólögleg. ÍLS var óheimilt að krefja lánþega um greiðslu uppgreiðslugjalda þegar þeir greiddu lán sín upp. Dómurinn hefur ekki aðeins áhrif fyrir einstaklingana sem höfðuðu málið heldur fyrir þúsundir lánþega og heimila. Dómur héraðsdóms er fagnaðarefni. Óvíst er um framhaldið hvort ráðist verði í endurgreiðslur, eða hvort ÍLS lætur sverfa til stáls og áfrýjar til Landsréttar. Fyrirspurn á Alþingi um uppgreiðslugjald Húsnæðislán Íbúðalánasjóðs til neytenda með skilmálum um uppgreiðslugjöld voru hátt í 14 þúsund talsins á árabilinu 2005-13. Lán með uppgreiðsluþóknun voru fyrst veitt á árinu 2005 og allt til 1. nóvember 2013. Lán sem greidd voru upp með uppgreiðslugjaldi á árabilinu 2008-18 eru nærri 6.400 talsins. Þetta kemur fram í svari ráðherra við fyrirspurn minni á Alþingi 2018 um uppgreiðslugjaldið. Í svari við fyrirspurninni kemur fram að heildarfjárhæð innheimtra uppgreiðslugjalda á árabilinu 2013-17 nemi um 2,4 milljörðum króna. Sú fjárhæð gæti hafa hækkað að mun á árunum 2018-20. Átti venjulegt fólk að hafa sérfræðiþekkingu til að áætla uppgreiðslugjald? Í svari við spurningu um hvernig fjárhæð uppgreiðslugjalda slíkra lána væri reiknuð kom glögglega fram að reikniaðferð uppgreiðsluþóknunar var ógagnsæ og ekki á færi nema sérfræðinga á átta sig á hver hún væri. Í fyrirspurninni var leitað svara við á hvaða lagaheimildum álagning uppgreiðslugjalds væri reist. Í svarinu var vísað til ákvæða laga um húsnæðismál og þeim reglugerða sem settar hafa verið á grundvelli laganna. Þá blasti við að látið yrði reyna á það fyrir dómi hvort reglusetningin stæðist kröfur laganna, m.a. að í reglugerð skyldi kveðið á um hlutfall þóknunar sem ÍLS gæti áskilið sér eins og almenn venja var á íslenskum fasteignalána-markaði, en þó að hámarki sem nam kostnaði sjóðsins vegna uppgreiðslunnar. Nú liggur dómur héraðsdóms fyrir. Reglusetningin stenst ekki lög. Lánþegar látnir gjalda þegar reglugerð stangast á við lög Reglusetningin um uppgreiðslugjald sem ákvörðuð var með reglugerðum 2005 um gjaldskrá ÍLS stenst að mati héraðsdóms ekki áskilnað húsnæðislaga um heimild til að bjóða lán með uppgreiðslugjöldum. Segir í dómnum að hún geti því ekki verið grundvöllur að löglegri álagningu slíkra gjalda. Þetta þýðir að reglugerðirnar gengu lengra en lögin heimila. Uppgreiðslugjaldið var ólögmætt. Að lögum var óheimilt að krefja lánþega um þetta gjald við uppgreiðslu láns eða greiðslur inn á lán. Gjaldið var tekið af lánþegum í heimildarleysi. Ályktanir af dómnum Haft er í fjölmiðlum eftir Þóri Skarphéðinssyni lögmanni sem vann málið að dómurinn feli þrennt í sér: 1. Að Íbúðalánasjóði var óheimilt að krefja skuldara um uppgreiðslugjald þegar þeir greiddu upp lán sín. 2. Að Íbúðalánasjóði var óheimilt að krefja skuldara um þóknun þegar þeir borguðu inn á lán hjá sjóðnum. 3. Að þeir skuldarar sem ekki hafa getað endurfjármagnað lán sem þeir tóku hjá Íbúðalánasjóði (með nýjum hagstæðari lánum frá öðrum lánveitendum) vegna kröfu um uppgreiðslugjald geta nú krafist þess að greiða þau lán upp án viðbótargjalds. Að mati dómsins var lögfest að ÍLS gæti ekki áskilið sér þóknun umfram raunverulegan kostnað vegna tiltekins láns. Í þessu sambandi verður að hafa í huga að er umrætt lán var veitt var alþekkt að lánastofnanir krefðust uppgreiðslugjalds ef greitt var af láni fyrir gjalddaga eins og segir í dómnum. Venja var að uppgreiðslugjald væri tilgreint sem hlutfall af eftirstöðvum lánsins við uppgreiðslu og segir í dómnum að af almennri reynslu á markaði mættu skuldarar hafa vænst þess að umfang uppgreiðsluþóknunar næmi í hæsta lagi tveimur til þremur prósentum af uppgreiðsluvirði láns. Fram kemur í dómnum að fólkið sem höfðaði málið var krafið um fjárhæð sem samsvarar 16% af heildaruppgreiðsluverði veðbréfsins Viðbrögð við dómi héraðsdóms Sú spurning vaknar hvort ráðherra muni sjá til þess að allir sem hafa greitt ólögmætt uppgreiðslugjald fái það endurgreitt. Spyrja má hvort það verði gert strax eða endurgreiðslu frestað ef málinu verður áfrýjað? Sjálfsagt verður að telja að ráðherra sjái til þess að ÍLS krefjist ekki uppgreiðslugjalds af lánum sem framvegis verða uppgreidd svo lengi sem réttaráhrif dómsins standa óhögguð, en hafa verður í huga að áfrýjun til Landsréttar frestar réttaráhrifum dómsins. Þá vaknar spurning hvernig ráðherra telur rétt að koma til móts við þá sem tóku Íbúðalánasjóðslán með hærri vöxtum en ella til að forðast skilyrði um uppgreiðslugjöld? Þá er ótalið tjónið sem fjöldi fólks hefur orðið fyrir með því að hafa ekki vegna uppgreiðslugjaldsins setið fast og ekki getað endurfjármagnað lán sín með hagstæðari kjörum en það býr við á láni frá ÍLS. Dómur héraðsdóms sætir miklum tíðindum, ekki síst fyrir þá sök að neytendur á íbúðalánamarkaði hafa átt erfitt uppdráttar. Augljós rangindi við framkvæmd verðtryggingar fást ekki leiðrétt og þungur róður sýnist við að fá samþykkt lyklafrumvarp. Mikilvægt er að allir sem hagsmuna eiga að gæta geri nauðsynlegar ráðstafanir til að tryggja rétt sinn, m.a. til greiðslu dráttarvaxta af ofteknu fé. Höfundur er alþingismaður Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Ísleifsson Alþingi Húsnæðismál Dómsmál Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Héraðsdómur Reykjavíkur hefur dæmt uppgreiðslugjald lánþega á lánum sem tekin voru hjá Íbúðalánasjóði (ÍLS) á árunum 2005-13 ólögleg. ÍLS var óheimilt að krefja lánþega um greiðslu uppgreiðslugjalda þegar þeir greiddu lán sín upp. Dómurinn hefur ekki aðeins áhrif fyrir einstaklingana sem höfðuðu málið heldur fyrir þúsundir lánþega og heimila. Dómur héraðsdóms er fagnaðarefni. Óvíst er um framhaldið hvort ráðist verði í endurgreiðslur, eða hvort ÍLS lætur sverfa til stáls og áfrýjar til Landsréttar. Fyrirspurn á Alþingi um uppgreiðslugjald Húsnæðislán Íbúðalánasjóðs til neytenda með skilmálum um uppgreiðslugjöld voru hátt í 14 þúsund talsins á árabilinu 2005-13. Lán með uppgreiðsluþóknun voru fyrst veitt á árinu 2005 og allt til 1. nóvember 2013. Lán sem greidd voru upp með uppgreiðslugjaldi á árabilinu 2008-18 eru nærri 6.400 talsins. Þetta kemur fram í svari ráðherra við fyrirspurn minni á Alþingi 2018 um uppgreiðslugjaldið. Í svari við fyrirspurninni kemur fram að heildarfjárhæð innheimtra uppgreiðslugjalda á árabilinu 2013-17 nemi um 2,4 milljörðum króna. Sú fjárhæð gæti hafa hækkað að mun á árunum 2018-20. Átti venjulegt fólk að hafa sérfræðiþekkingu til að áætla uppgreiðslugjald? Í svari við spurningu um hvernig fjárhæð uppgreiðslugjalda slíkra lána væri reiknuð kom glögglega fram að reikniaðferð uppgreiðsluþóknunar var ógagnsæ og ekki á færi nema sérfræðinga á átta sig á hver hún væri. Í fyrirspurninni var leitað svara við á hvaða lagaheimildum álagning uppgreiðslugjalds væri reist. Í svarinu var vísað til ákvæða laga um húsnæðismál og þeim reglugerða sem settar hafa verið á grundvelli laganna. Þá blasti við að látið yrði reyna á það fyrir dómi hvort reglusetningin stæðist kröfur laganna, m.a. að í reglugerð skyldi kveðið á um hlutfall þóknunar sem ÍLS gæti áskilið sér eins og almenn venja var á íslenskum fasteignalána-markaði, en þó að hámarki sem nam kostnaði sjóðsins vegna uppgreiðslunnar. Nú liggur dómur héraðsdóms fyrir. Reglusetningin stenst ekki lög. Lánþegar látnir gjalda þegar reglugerð stangast á við lög Reglusetningin um uppgreiðslugjald sem ákvörðuð var með reglugerðum 2005 um gjaldskrá ÍLS stenst að mati héraðsdóms ekki áskilnað húsnæðislaga um heimild til að bjóða lán með uppgreiðslugjöldum. Segir í dómnum að hún geti því ekki verið grundvöllur að löglegri álagningu slíkra gjalda. Þetta þýðir að reglugerðirnar gengu lengra en lögin heimila. Uppgreiðslugjaldið var ólögmætt. Að lögum var óheimilt að krefja lánþega um þetta gjald við uppgreiðslu láns eða greiðslur inn á lán. Gjaldið var tekið af lánþegum í heimildarleysi. Ályktanir af dómnum Haft er í fjölmiðlum eftir Þóri Skarphéðinssyni lögmanni sem vann málið að dómurinn feli þrennt í sér: 1. Að Íbúðalánasjóði var óheimilt að krefja skuldara um uppgreiðslugjald þegar þeir greiddu upp lán sín. 2. Að Íbúðalánasjóði var óheimilt að krefja skuldara um þóknun þegar þeir borguðu inn á lán hjá sjóðnum. 3. Að þeir skuldarar sem ekki hafa getað endurfjármagnað lán sem þeir tóku hjá Íbúðalánasjóði (með nýjum hagstæðari lánum frá öðrum lánveitendum) vegna kröfu um uppgreiðslugjald geta nú krafist þess að greiða þau lán upp án viðbótargjalds. Að mati dómsins var lögfest að ÍLS gæti ekki áskilið sér þóknun umfram raunverulegan kostnað vegna tiltekins láns. Í þessu sambandi verður að hafa í huga að er umrætt lán var veitt var alþekkt að lánastofnanir krefðust uppgreiðslugjalds ef greitt var af láni fyrir gjalddaga eins og segir í dómnum. Venja var að uppgreiðslugjald væri tilgreint sem hlutfall af eftirstöðvum lánsins við uppgreiðslu og segir í dómnum að af almennri reynslu á markaði mættu skuldarar hafa vænst þess að umfang uppgreiðsluþóknunar næmi í hæsta lagi tveimur til þremur prósentum af uppgreiðsluvirði láns. Fram kemur í dómnum að fólkið sem höfðaði málið var krafið um fjárhæð sem samsvarar 16% af heildaruppgreiðsluverði veðbréfsins Viðbrögð við dómi héraðsdóms Sú spurning vaknar hvort ráðherra muni sjá til þess að allir sem hafa greitt ólögmætt uppgreiðslugjald fái það endurgreitt. Spyrja má hvort það verði gert strax eða endurgreiðslu frestað ef málinu verður áfrýjað? Sjálfsagt verður að telja að ráðherra sjái til þess að ÍLS krefjist ekki uppgreiðslugjalds af lánum sem framvegis verða uppgreidd svo lengi sem réttaráhrif dómsins standa óhögguð, en hafa verður í huga að áfrýjun til Landsréttar frestar réttaráhrifum dómsins. Þá vaknar spurning hvernig ráðherra telur rétt að koma til móts við þá sem tóku Íbúðalánasjóðslán með hærri vöxtum en ella til að forðast skilyrði um uppgreiðslugjöld? Þá er ótalið tjónið sem fjöldi fólks hefur orðið fyrir með því að hafa ekki vegna uppgreiðslugjaldsins setið fast og ekki getað endurfjármagnað lán sín með hagstæðari kjörum en það býr við á láni frá ÍLS. Dómur héraðsdóms sætir miklum tíðindum, ekki síst fyrir þá sök að neytendur á íbúðalánamarkaði hafa átt erfitt uppdráttar. Augljós rangindi við framkvæmd verðtryggingar fást ekki leiðrétt og þungur róður sýnist við að fá samþykkt lyklafrumvarp. Mikilvægt er að allir sem hagsmuna eiga að gæta geri nauðsynlegar ráðstafanir til að tryggja rétt sinn, m.a. til greiðslu dráttarvaxta af ofteknu fé. Höfundur er alþingismaður Miðflokksins.
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun