Um menntun, reynzlu, laun og höfrungahlaup Ole Anton Bieltvedt skrifar 19. febrúar 2020 14:00 Fyrst skal það sagt um menntun, að velferð þjóðarinnar í framtíðinni mun ráðast af því, hversu vel tekst til, að byggja upp og bæta mennta- og upplýsingakerfi landsmanna, því menntun, þekking og vísindaleg kunnátta munu ráða því, hversu vel okkur tekst til um það, að standa að nýsköpun; byggja upp og reka sprotafyrirtæki og aðrar framtíðar atvinnugreinar, þar sem umfram vitneskja, vísindi og þekking geta gefa okkur tromp og umframstöðu í alþjóðlegri samkeppni. Menntun og þekking verða „auðlindir“ framtíðarinnar. Gamla máltækið, „mennt er máttur“, mun gilda, jafnvel meir og sterkar en nokkru sinni fyrr. Við verðum að stefna á, að vera „upplýsingaþjóðfélag“ á háu stigi. Að þessu sögðu, er kannske vert, að velta fyrir sér, hvað skólamenntun er og á hverju hún byggir. Þeir menn, sem gengu brautina fram á veg, á undan okkur, og öðluðust lærdóm og reynslu - oft af mistökum sínum, en líka af þekkingarleit, fróðleiksfýsn og sköpunargleði, vilja til að sigra sjálfa sig og umhverfi sitt, vilja til að skilja, breyta og bæta jarðlíf og tilveru, vilja til valda og áhrifa - skráðu reynslu sína og þekkingu í bækur, sem síðan eru kenndar við skóla, til að stytta öðrum leið. Grunnkennslan í skólum byggir því á reynslu þeirra, sem á undan okkur gengu. Góð og gild skólamenntun og próf eru því veigamikill þáttur, þegar vinnumframlag launþega og starfsmanna er metið til fjár, en auðvitað koma líka til almennir hæfileikar, vinnusemi, hollusta og reynsla. En hvað með þá, sem minni skólamenntun hafa? Margir mennta sig sjálfir, með margvíslegum hætti, sjálfmennta sig á hátt stig, aðrir læra af störfum sínum og reynslu, og geta búið yfir góðum hæfileikum og færni til starfs, jafnvel umfram þá, sem koma reynslulitlir af skólabekk. Ég hef hitt fyrir „ómenntaða menn“ um dagana, sem hafa staðið jafnfætis hámenntuðum mönnum í skýrleika, þekkingu, dugnaði og hæfileikum. Sumir þeir, sem hvað lengst hafa náð, eru sjálfmenntaðir. Það, sem lærist af eigini reynslu, er oft sterkari og áhrifameiri lærdómur, en sá, sem lærist af skólabókum, af því að hann er „lifandi lærdómur“. Ég er hér að hugsa til þess, að félagsmenn Eflingar eru nú í verkfalli, þar sem, annars vegar, er farið fram á verulegar hækkanir launa fyrir þá félagsmenn, sem litla formlega menntun hafa, „einföldustu“ störfin vinna og lægstu launin hafa, en þau eru auðvitað líka þýðingarmikil og nauðsynleg, til að heildar þjóðfélagsvélin snúist, og, hins vegar, er farið fram á, að félagsmenn Eflingar, sem gegna sömu störfum - hafa sömu skyldur og bera sömu ábyrgð - og betur menntaðir starfsmenn, en kannske reynsluminni, fái sömu laun fyrir þessi störf. Ég verð að viðurkenna, að ég hef samúð með þessari kröfugerð, í hvort tveggja tilliti, þó að sjálfgefið sé, að allt verði að vera í hófi og standast fjárhagslega ramma, líka vera í samræmi og jafnvægi við aðrar launaráðstafanir. Í mínum huga þarf að bæta hag þeirra sérstaklega, sem fá aðeins 270.000 krónur útborgaðar fyrir fulla vinnu. Bezt hefði verið, ef ríkið og sveitarfélögin hefði tekið af skarið með betri hætti gagnvart þessum lægst launaða hópi, með skatta- eða útsvarsívilnunum, kannske beinum styrkjum, til að raska ekki launajafnvægi og riðla launaflokkum. En, þar sem opinberir aðilar virðast hafa lagt sitt af mörkum, eftir föngum, í lífskjarasamningunum, er það mitt mat, að Reykjavíkurborg ætti nú, að sýna þeim lægst launuðu sérstaklega lit, umfram hina og umfram lífskjarasamninga. Það er líka mitt matt, að Reykjavíkurborg beri, að greiða sínum starfsmönnum sömu laun fyrir sömu vinnu, skyldur og ábyrgð, án tillits til baksgrunns eða skólamenntunar. Í raun er þetta sama barátta og kynjabaráttan fyrir sömu launum fyrir sömu vinnu. En þá kemur það fyrirbrigði, sem kallað er höfrungahlaup, en, það þýðir, í reynd, samanburð og meting, milli starfa og stétta, þar sem sumir telja sig meira virði en aðrir - og eiga rétt á hærri launum - m.a. vegna skólagöngu sinnar. Skólamenntun segir auðvitað nokkuð - kannske oft mikið - til um mögulegt vinnuframlag einstaklings, en engan veginn allt, og það eru til menn með hæfileika, sjálfmenntun og reynslu, sem standa þeim skólamenntuðu fullkomlega á sporði. Öðrum fleti má velta upp við mat á launaréttmæti skóla-menntaðra og þeirra, sem minni skólagöngu hafa, þó að þetta sé auðvitað bara einn vinkill af fjölmörgun: Við skulum miða við 15-16 ára aldur unglinga, en þá ræðst það oft, hverjir halda áfram námi og hverjir ekki. Þeir sem halda áfram, fara þá í menntaskóla eða annað framhaldsnám, næstu 3-4 árin, og svo yfirleitt í háskóla, kannske í önnur 5 ár, eða lengur. Skólar eru fjármagnaðir með sköttum, en skattar eru einkum greiddir af vinnandi fólki, en þeir, sem hætta í skóla 15-16 ára, fara þá oft að vinna...og greiða skatta. Bóknámsmenn stunda þannig sitt bóknám, að ég hygg sér mest að kostnaðarlausu, alla vega hér heima - líka með styrkjum og lánum, sem koma frá samfélaginu - í ca. 10 ár, en kostnaðinn við námið greiða þá m.a. þeir, sem hættu náminu. Á þetta þá að þýða það, að þeir, sem hafa stundað nám í 10 ár, að nokkru fjármagnað af þeim, sem stunduðu ekki nám, eigi svo að eiga rétt á miklu hærri launum en hinir, af því að þeir eru orðnir svo sprenglærðir og klárir, að nokkru þökk sé hinum? Þetta var auðvitað bara eitt sjónarhorn af fjölmörgum, en líka að mínu viti þess virði, að taka það með í heildarmyndina. Loks vil ég skora á samtök skólamenntaðra manna, að sýna sanngirni og hófsemi í sinni kröfugerð, til að spilla ekki fyrir þeim, sem minni skólamenntun hafa og minna mega sín, en leggja þó sinn skerf af mörkum til samfélagsins, á við þá sjálfa, þó með öðrum hætti sé. Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslumaður og stjórnmálarýnir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaramál Ole Anton Bieltvedt Skóla - og menntamál Verkföll 2020 Mest lesið Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hvernig er staða lesblindra á Íslandi? Guðmundur S. Johnsen skrifar Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald skrifar Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé skrifar Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason skrifar Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Fiskeldi og samfélagsábyrgð Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Pólitískt raunsæi og utanríkisstefna Íslands Ragnar Anthony Antonsson Gambrell skrifar Skoðun Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason skrifar Skoðun Flokkurinn hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Raforkuverð: Stórnotendur og almenningur Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Hætt við að hækka ekki skatta á almenning Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Skattafíkn í skjóli réttlætis: Tímavélin stillt á 2012 Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Sjá meira
Fyrst skal það sagt um menntun, að velferð þjóðarinnar í framtíðinni mun ráðast af því, hversu vel tekst til, að byggja upp og bæta mennta- og upplýsingakerfi landsmanna, því menntun, þekking og vísindaleg kunnátta munu ráða því, hversu vel okkur tekst til um það, að standa að nýsköpun; byggja upp og reka sprotafyrirtæki og aðrar framtíðar atvinnugreinar, þar sem umfram vitneskja, vísindi og þekking geta gefa okkur tromp og umframstöðu í alþjóðlegri samkeppni. Menntun og þekking verða „auðlindir“ framtíðarinnar. Gamla máltækið, „mennt er máttur“, mun gilda, jafnvel meir og sterkar en nokkru sinni fyrr. Við verðum að stefna á, að vera „upplýsingaþjóðfélag“ á háu stigi. Að þessu sögðu, er kannske vert, að velta fyrir sér, hvað skólamenntun er og á hverju hún byggir. Þeir menn, sem gengu brautina fram á veg, á undan okkur, og öðluðust lærdóm og reynslu - oft af mistökum sínum, en líka af þekkingarleit, fróðleiksfýsn og sköpunargleði, vilja til að sigra sjálfa sig og umhverfi sitt, vilja til að skilja, breyta og bæta jarðlíf og tilveru, vilja til valda og áhrifa - skráðu reynslu sína og þekkingu í bækur, sem síðan eru kenndar við skóla, til að stytta öðrum leið. Grunnkennslan í skólum byggir því á reynslu þeirra, sem á undan okkur gengu. Góð og gild skólamenntun og próf eru því veigamikill þáttur, þegar vinnumframlag launþega og starfsmanna er metið til fjár, en auðvitað koma líka til almennir hæfileikar, vinnusemi, hollusta og reynsla. En hvað með þá, sem minni skólamenntun hafa? Margir mennta sig sjálfir, með margvíslegum hætti, sjálfmennta sig á hátt stig, aðrir læra af störfum sínum og reynslu, og geta búið yfir góðum hæfileikum og færni til starfs, jafnvel umfram þá, sem koma reynslulitlir af skólabekk. Ég hef hitt fyrir „ómenntaða menn“ um dagana, sem hafa staðið jafnfætis hámenntuðum mönnum í skýrleika, þekkingu, dugnaði og hæfileikum. Sumir þeir, sem hvað lengst hafa náð, eru sjálfmenntaðir. Það, sem lærist af eigini reynslu, er oft sterkari og áhrifameiri lærdómur, en sá, sem lærist af skólabókum, af því að hann er „lifandi lærdómur“. Ég er hér að hugsa til þess, að félagsmenn Eflingar eru nú í verkfalli, þar sem, annars vegar, er farið fram á verulegar hækkanir launa fyrir þá félagsmenn, sem litla formlega menntun hafa, „einföldustu“ störfin vinna og lægstu launin hafa, en þau eru auðvitað líka þýðingarmikil og nauðsynleg, til að heildar þjóðfélagsvélin snúist, og, hins vegar, er farið fram á, að félagsmenn Eflingar, sem gegna sömu störfum - hafa sömu skyldur og bera sömu ábyrgð - og betur menntaðir starfsmenn, en kannske reynsluminni, fái sömu laun fyrir þessi störf. Ég verð að viðurkenna, að ég hef samúð með þessari kröfugerð, í hvort tveggja tilliti, þó að sjálfgefið sé, að allt verði að vera í hófi og standast fjárhagslega ramma, líka vera í samræmi og jafnvægi við aðrar launaráðstafanir. Í mínum huga þarf að bæta hag þeirra sérstaklega, sem fá aðeins 270.000 krónur útborgaðar fyrir fulla vinnu. Bezt hefði verið, ef ríkið og sveitarfélögin hefði tekið af skarið með betri hætti gagnvart þessum lægst launaða hópi, með skatta- eða útsvarsívilnunum, kannske beinum styrkjum, til að raska ekki launajafnvægi og riðla launaflokkum. En, þar sem opinberir aðilar virðast hafa lagt sitt af mörkum, eftir föngum, í lífskjarasamningunum, er það mitt mat, að Reykjavíkurborg ætti nú, að sýna þeim lægst launuðu sérstaklega lit, umfram hina og umfram lífskjarasamninga. Það er líka mitt matt, að Reykjavíkurborg beri, að greiða sínum starfsmönnum sömu laun fyrir sömu vinnu, skyldur og ábyrgð, án tillits til baksgrunns eða skólamenntunar. Í raun er þetta sama barátta og kynjabaráttan fyrir sömu launum fyrir sömu vinnu. En þá kemur það fyrirbrigði, sem kallað er höfrungahlaup, en, það þýðir, í reynd, samanburð og meting, milli starfa og stétta, þar sem sumir telja sig meira virði en aðrir - og eiga rétt á hærri launum - m.a. vegna skólagöngu sinnar. Skólamenntun segir auðvitað nokkuð - kannske oft mikið - til um mögulegt vinnuframlag einstaklings, en engan veginn allt, og það eru til menn með hæfileika, sjálfmenntun og reynslu, sem standa þeim skólamenntuðu fullkomlega á sporði. Öðrum fleti má velta upp við mat á launaréttmæti skóla-menntaðra og þeirra, sem minni skólagöngu hafa, þó að þetta sé auðvitað bara einn vinkill af fjölmörgun: Við skulum miða við 15-16 ára aldur unglinga, en þá ræðst það oft, hverjir halda áfram námi og hverjir ekki. Þeir sem halda áfram, fara þá í menntaskóla eða annað framhaldsnám, næstu 3-4 árin, og svo yfirleitt í háskóla, kannske í önnur 5 ár, eða lengur. Skólar eru fjármagnaðir með sköttum, en skattar eru einkum greiddir af vinnandi fólki, en þeir, sem hætta í skóla 15-16 ára, fara þá oft að vinna...og greiða skatta. Bóknámsmenn stunda þannig sitt bóknám, að ég hygg sér mest að kostnaðarlausu, alla vega hér heima - líka með styrkjum og lánum, sem koma frá samfélaginu - í ca. 10 ár, en kostnaðinn við námið greiða þá m.a. þeir, sem hættu náminu. Á þetta þá að þýða það, að þeir, sem hafa stundað nám í 10 ár, að nokkru fjármagnað af þeim, sem stunduðu ekki nám, eigi svo að eiga rétt á miklu hærri launum en hinir, af því að þeir eru orðnir svo sprenglærðir og klárir, að nokkru þökk sé hinum? Þetta var auðvitað bara eitt sjónarhorn af fjölmörgum, en líka að mínu viti þess virði, að taka það með í heildarmyndina. Loks vil ég skora á samtök skólamenntaðra manna, að sýna sanngirni og hófsemi í sinni kröfugerð, til að spilla ekki fyrir þeim, sem minni skólamenntun hafa og minna mega sín, en leggja þó sinn skerf af mörkum til samfélagsins, á við þá sjálfa, þó með öðrum hætti sé. Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslumaður og stjórnmálarýnir.
Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar
Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar
Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar