Lyfjameðferð við HIV fyrirbyggir smit Kjartan Hreinn Njálsson skrifar 4. maí 2019 08:45 Tölvuteiknuð mynd af HIV-veirunni. Andretróveirulyf hafa á ný sannað gildi sitt sem meðferð við HIV-sýkingu. Í niðurstöðum nýrrar rannsóknar, sem birtar voru í læknaritinu The Lancet í vikunni, kemur fram að ekkert nýsmit var skráð yfir sjö ára tímabil meðal tæplega eitt þúsund para samkynhneigðra karlmanna, þar sem smitaður maki tók andretróveirulyf. „Þetta eru ekki mjög óvæntar niðurstöður, en þær eru mjög mikilvæg staðfesting á því að lyfin hafa gríðarlega mikið að segja hvað varðar smithættu,“ segir Magnús Gottfreðsson, prófessor í smitsjúkdómum og forseti Samtaka sérfræðinga í smitsjúkdómum og sýklafræði á Norðurlöndum. „Þeir sem eru með ómælanlegt magn veirunnar í blóði eru raunverulega ekki smitandi við kynlíf, hvorki gagnkynhneigt kynlíf né endaþarmsmök.“ Rannsóknin sem birt var í The Lancet er liður í PARTNER-rannsóknarverkefninu. Niðurstöður úr fyrri fasa þess voru kynntar árið 2016. Þar var kannað hvaða áhrif lyfin hefðu á nýgengi HIV meðal samkynhneigðra og gagnkynhneigðra para. Niðurstöðurnar þá voru þær sömu og nú en sökum þess hversu fá pör tóku þátt sem tilheyrðu mikilvægum undirhópi — samkynhneigðum karlmönnum í föstu sambandi þar sem annar aðilinn er HIV-jákvæður en hinn neikvæður — var ákveðið að einblína á hann nú. Þessar nýju niðurstöður sýna fram á að andretróveirulyf stuðluðu að því að ekkert nýtt smit átti sér stað hjá þessum pörum, þó svo að óvarið kynlíf væri stundað um endaþarm rúmlega 76 þúsund sinnum. Hins vegar voru 15 ný tilfelli af HIV skráð hjá pörunum á þessu tímabili en í öllum tilfellum var um að ræða kynlíf utan sambands og með einstaklingi sem var ekki í meðferð við HIV. Rannsóknarhöfundar komust með öðrum orðum að því að líkurnar á því að HIV-smitaður karlmaður, sem tekur andretróveirulyf og er með veirufjölda sem er undir 200 eintökum í millilítra, eru engar (95 prósent öryggismörk). „Andretróveirulyf hafa á síðustu árum orðið betri, áreiðanlegri, auðveldari til inntöku og mun ódýrari. Niðurstöður PARTNER-rannsóknarinnar veita enn skýrari sýn á mikilvægi þess að veita öllum tækifæri til að fara í greiningarpróf og fá í kjölfarið meðhöndlun reynist prófið jákvætt, svo að sem flestir fái notið góðs af andretróveirulyfjum,“ ritaði Myron S. Cohen, prófessor í veiru- og ónæmisfræði við háskólann í Norður-Karólínu, í áliti sem birt var samhliða rannsóknarniðurstöðunum. Magnús ítrekar að tímanleg greining á HIV-smiti sé forsenda þess að hægt sé að koma böndum á útbreiðslu sjúkdómsins. „Það skiptir eiginlega öllu máli,“ segir Magnús. Þegar við erum komin með svona öflug lyf, þá er jafnframt ljóst að þeir sem eru smitaðir og eru í meðferð eru ekki smitandi í 97 prósentum tilvika. Þannig að þessir einstaklingar eru bæði við ágæta heilsu og geta haldið fullu starfsþreki. Hinir, sem eru smitaðir en vita ekki af því, eru raunveruleg uppspretta nýsmita í samfélaginu. Ef einhver hefur mögulega verið útsettur fyrir veirunni þá ætti auðvitað að kanna það og láta prófa sig. Ef það er ekki gert þá myndast sá möguleiki að fólk gangi um smitandi árum saman og greinist síðan þegar það er komið með einkenni lokastigs sjúkdómsins. Það gerist því miður í allt of miklum mæli. Aðeins 38 ár eru síðan HIV uppgötvaðist. Síðan þá hefur HIV, sem veldur hæggengu niðurbroti ónæmiskerfisins, dregið í kringum 40 milljónir manna til dauða. Með hjálp andretróveirulyfja geta smitaðir einstaklingar í dag lifað nær eðlilegu lífi og lífslíkur þeirra nálgast nú lífslíkur þeirra sem eru ósmitaðir. Samkvæmt upplýsingum frá HIV Ísland, samtökum HIV smitaðra á Íslandi, hafa hátt í 90 manns greinst með HIV hér á landi á síðustu þremur árum og frá upphafi hafa um 43 greinst með veiruna. Magnús segir smitaða hér á landi fá sömu meðferð og þekkist í öðrum vestrænum ríkjum og árangur af notkun andretróveirulyfja hefur verið afar góður. „Það eru vel yfir 90 prósent af þeim sem eru hjá okkur sem eru með ómælanlegt magn veiru í blóði,“ segir hann. „En því miður eru fáeinir einstaklingar sem eru með HIV og eru í virkri neyslu og ekki í lyfjameðferð. Það er mikið áhyggjuefni að ekki tekst að koma þessu fólki á meðferðir, bæði þeirra vegna og annarra.“ Þó svo að umbylting hafi orðið í meðhöndlun HIV-sýkinga með nýjum lyfjum, þá er mikið verk óunnið enda glíma milljónir manna við sjúkdóminn, þar á meðal á stöðum þar sem aðgengi að andretróveirulyfjum er takmarkað og sjálfur sjúkdómurinn jafnvel álitinn tabú. „Þetta er ein af mestu árangurssögum læknisfræðinnar. Við tókum sjúkdóm sem var alveg óþekktur í upphafi níunda áratugarins, greindum hann og þróuðum lyf, og gerðum hann að læknanlegum krónískum sjúkdómi, sjúkdómi sem hægt er að halda algerlega í skefjum,“ segir Magnús. Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Mest lesið Lokuðu þorpi í leit að svörum um hvarf tveggja ára drengs Erlent Stærsti gígurinn orðinn „formfagur“ Innlent Lýsisskip strandaði í Fáskrúðsfirði Innlent Voru sérstaklega varaðir við árás frá ISKP Erlent Ísland að tapa í slagnum um ferðamenn Innlent Vilja einfalda fólki að komast til sjúkraþjálfara Innlent „Það þarf að stoppa svona menn áður en þeir drepa einhvern“ Innlent Átta ára stúlka sú eina sem lifði rútuslys af Erlent „Hvergi í verklagsreglum að við séum að reka fólk í burtu“ Innlent Fjölskylda í norðurljósaleit hrakin á brott af leiðsögumönnum Innlent Fleiri fréttir Lokuðu þorpi í leit að svörum um hvarf tveggja ára drengs Átta ára stúlka sú eina sem lifði rútuslys af Voru sérstaklega varaðir við árás frá ISKP Kallaði eftir aðstoð dráttarbáts skömmu fyrir slysið Rafmyntakóngurinn í 25 ára fangelsi Fundu lík tveggja verkamanna sem voru á brúnni Stjórnmálamaðurinn Joe Lieberman látinn Segir árásarmennina hafa ætlað til Belarús Taíland skrefinu nær því að leyfa samkynja hjónabönd Dómararnir virtust efast um réttmæti málsins gegn FDA Skammar lögreglu fyrir að nota lego til að dylja andlit sakborninga Japanskt fyrirtæki skiptir ungbarnableyjum út fyrir fullorðinsbleyjur Þeir sem fóru í ána taldir látnir Sakar Bandaríkjamenn og Breta um aðkomu að árásinni Kenna öryggisráðinu um „galnar“ kröfur Hamas Skipið varð vélarvana rétt áður en það hafnaði á brúnni Segja minnst sjö bíla hafa fallið í ána Assange verður ekki framseldur strax Leita fólks í ánni eftir að brúin hrundi Hverjir eru ISKP? Skæðasti angi Íslamska ríkisins teygir anga sína til Moskvu Strangtrúaðir æfir yfir því að verða mögulega skikkaðir til herþjónustu Brú hrundi eftir árekstur í Baltimore Gerðu húsleit hjá Diddy í Los Angeles og Miami Beinir spjótunum enn að Úkraínu Stórmál fari Ísrael ekki eftir ályktun öryggisráðsins Netanjahú í fýlu við Biden Lækka trygginguna meðan Trump áfrýjar Öryggisráð SÞ samþykkir ályktun um vopnahlé á Gasa Heita hefndum en freista þess enn að bendla Úkraínu við árásina Vísindamenn vilja friðlýsa vísindalega mikilvæg svæði á tunglinu Sjá meira
Andretróveirulyf hafa á ný sannað gildi sitt sem meðferð við HIV-sýkingu. Í niðurstöðum nýrrar rannsóknar, sem birtar voru í læknaritinu The Lancet í vikunni, kemur fram að ekkert nýsmit var skráð yfir sjö ára tímabil meðal tæplega eitt þúsund para samkynhneigðra karlmanna, þar sem smitaður maki tók andretróveirulyf. „Þetta eru ekki mjög óvæntar niðurstöður, en þær eru mjög mikilvæg staðfesting á því að lyfin hafa gríðarlega mikið að segja hvað varðar smithættu,“ segir Magnús Gottfreðsson, prófessor í smitsjúkdómum og forseti Samtaka sérfræðinga í smitsjúkdómum og sýklafræði á Norðurlöndum. „Þeir sem eru með ómælanlegt magn veirunnar í blóði eru raunverulega ekki smitandi við kynlíf, hvorki gagnkynhneigt kynlíf né endaþarmsmök.“ Rannsóknin sem birt var í The Lancet er liður í PARTNER-rannsóknarverkefninu. Niðurstöður úr fyrri fasa þess voru kynntar árið 2016. Þar var kannað hvaða áhrif lyfin hefðu á nýgengi HIV meðal samkynhneigðra og gagnkynhneigðra para. Niðurstöðurnar þá voru þær sömu og nú en sökum þess hversu fá pör tóku þátt sem tilheyrðu mikilvægum undirhópi — samkynhneigðum karlmönnum í föstu sambandi þar sem annar aðilinn er HIV-jákvæður en hinn neikvæður — var ákveðið að einblína á hann nú. Þessar nýju niðurstöður sýna fram á að andretróveirulyf stuðluðu að því að ekkert nýtt smit átti sér stað hjá þessum pörum, þó svo að óvarið kynlíf væri stundað um endaþarm rúmlega 76 þúsund sinnum. Hins vegar voru 15 ný tilfelli af HIV skráð hjá pörunum á þessu tímabili en í öllum tilfellum var um að ræða kynlíf utan sambands og með einstaklingi sem var ekki í meðferð við HIV. Rannsóknarhöfundar komust með öðrum orðum að því að líkurnar á því að HIV-smitaður karlmaður, sem tekur andretróveirulyf og er með veirufjölda sem er undir 200 eintökum í millilítra, eru engar (95 prósent öryggismörk). „Andretróveirulyf hafa á síðustu árum orðið betri, áreiðanlegri, auðveldari til inntöku og mun ódýrari. Niðurstöður PARTNER-rannsóknarinnar veita enn skýrari sýn á mikilvægi þess að veita öllum tækifæri til að fara í greiningarpróf og fá í kjölfarið meðhöndlun reynist prófið jákvætt, svo að sem flestir fái notið góðs af andretróveirulyfjum,“ ritaði Myron S. Cohen, prófessor í veiru- og ónæmisfræði við háskólann í Norður-Karólínu, í áliti sem birt var samhliða rannsóknarniðurstöðunum. Magnús ítrekar að tímanleg greining á HIV-smiti sé forsenda þess að hægt sé að koma böndum á útbreiðslu sjúkdómsins. „Það skiptir eiginlega öllu máli,“ segir Magnús. Þegar við erum komin með svona öflug lyf, þá er jafnframt ljóst að þeir sem eru smitaðir og eru í meðferð eru ekki smitandi í 97 prósentum tilvika. Þannig að þessir einstaklingar eru bæði við ágæta heilsu og geta haldið fullu starfsþreki. Hinir, sem eru smitaðir en vita ekki af því, eru raunveruleg uppspretta nýsmita í samfélaginu. Ef einhver hefur mögulega verið útsettur fyrir veirunni þá ætti auðvitað að kanna það og láta prófa sig. Ef það er ekki gert þá myndast sá möguleiki að fólk gangi um smitandi árum saman og greinist síðan þegar það er komið með einkenni lokastigs sjúkdómsins. Það gerist því miður í allt of miklum mæli. Aðeins 38 ár eru síðan HIV uppgötvaðist. Síðan þá hefur HIV, sem veldur hæggengu niðurbroti ónæmiskerfisins, dregið í kringum 40 milljónir manna til dauða. Með hjálp andretróveirulyfja geta smitaðir einstaklingar í dag lifað nær eðlilegu lífi og lífslíkur þeirra nálgast nú lífslíkur þeirra sem eru ósmitaðir. Samkvæmt upplýsingum frá HIV Ísland, samtökum HIV smitaðra á Íslandi, hafa hátt í 90 manns greinst með HIV hér á landi á síðustu þremur árum og frá upphafi hafa um 43 greinst með veiruna. Magnús segir smitaða hér á landi fá sömu meðferð og þekkist í öðrum vestrænum ríkjum og árangur af notkun andretróveirulyfja hefur verið afar góður. „Það eru vel yfir 90 prósent af þeim sem eru hjá okkur sem eru með ómælanlegt magn veiru í blóði,“ segir hann. „En því miður eru fáeinir einstaklingar sem eru með HIV og eru í virkri neyslu og ekki í lyfjameðferð. Það er mikið áhyggjuefni að ekki tekst að koma þessu fólki á meðferðir, bæði þeirra vegna og annarra.“ Þó svo að umbylting hafi orðið í meðhöndlun HIV-sýkinga með nýjum lyfjum, þá er mikið verk óunnið enda glíma milljónir manna við sjúkdóminn, þar á meðal á stöðum þar sem aðgengi að andretróveirulyfjum er takmarkað og sjálfur sjúkdómurinn jafnvel álitinn tabú. „Þetta er ein af mestu árangurssögum læknisfræðinnar. Við tókum sjúkdóm sem var alveg óþekktur í upphafi níunda áratugarins, greindum hann og þróuðum lyf, og gerðum hann að læknanlegum krónískum sjúkdómi, sjúkdómi sem hægt er að halda algerlega í skefjum,“ segir Magnús.
Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Mest lesið Lokuðu þorpi í leit að svörum um hvarf tveggja ára drengs Erlent Stærsti gígurinn orðinn „formfagur“ Innlent Lýsisskip strandaði í Fáskrúðsfirði Innlent Voru sérstaklega varaðir við árás frá ISKP Erlent Ísland að tapa í slagnum um ferðamenn Innlent Vilja einfalda fólki að komast til sjúkraþjálfara Innlent „Það þarf að stoppa svona menn áður en þeir drepa einhvern“ Innlent Átta ára stúlka sú eina sem lifði rútuslys af Erlent „Hvergi í verklagsreglum að við séum að reka fólk í burtu“ Innlent Fjölskylda í norðurljósaleit hrakin á brott af leiðsögumönnum Innlent Fleiri fréttir Lokuðu þorpi í leit að svörum um hvarf tveggja ára drengs Átta ára stúlka sú eina sem lifði rútuslys af Voru sérstaklega varaðir við árás frá ISKP Kallaði eftir aðstoð dráttarbáts skömmu fyrir slysið Rafmyntakóngurinn í 25 ára fangelsi Fundu lík tveggja verkamanna sem voru á brúnni Stjórnmálamaðurinn Joe Lieberman látinn Segir árásarmennina hafa ætlað til Belarús Taíland skrefinu nær því að leyfa samkynja hjónabönd Dómararnir virtust efast um réttmæti málsins gegn FDA Skammar lögreglu fyrir að nota lego til að dylja andlit sakborninga Japanskt fyrirtæki skiptir ungbarnableyjum út fyrir fullorðinsbleyjur Þeir sem fóru í ána taldir látnir Sakar Bandaríkjamenn og Breta um aðkomu að árásinni Kenna öryggisráðinu um „galnar“ kröfur Hamas Skipið varð vélarvana rétt áður en það hafnaði á brúnni Segja minnst sjö bíla hafa fallið í ána Assange verður ekki framseldur strax Leita fólks í ánni eftir að brúin hrundi Hverjir eru ISKP? Skæðasti angi Íslamska ríkisins teygir anga sína til Moskvu Strangtrúaðir æfir yfir því að verða mögulega skikkaðir til herþjónustu Brú hrundi eftir árekstur í Baltimore Gerðu húsleit hjá Diddy í Los Angeles og Miami Beinir spjótunum enn að Úkraínu Stórmál fari Ísrael ekki eftir ályktun öryggisráðsins Netanjahú í fýlu við Biden Lækka trygginguna meðan Trump áfrýjar Öryggisráð SÞ samþykkir ályktun um vopnahlé á Gasa Heita hefndum en freista þess enn að bendla Úkraínu við árásina Vísindamenn vilja friðlýsa vísindalega mikilvæg svæði á tunglinu Sjá meira