Í skýrslu Ríkisendurskoðunar Hjúkrunarfræðingar, mönnun, menntun og starfsumhverfi sem kom út í október 2017 hvetur Ríkisendurskoðun mennta- og menningarmálaráðuneyti til að beita sér fyrir fjölgun nema í hjúkrunarfræði. Mikilvægt sé að hraða nýliðun innan hjúkrunar vegna þess skorts sem nú þegar er á starfandi hjúkrunarfræðingum en einnig vegna þess að um fimmtungur þeirra öðlast rétt til töku lífeyris á næstu þremur árum. Í framhaldi af þessu hefur ráðuneytið óskað eftir því að Háskóli Íslands og Háskólinn á Akureyri vinni að mótun tillagna um hvernig fjölga megi útskrifuðum hjúkrunarfræðingum.
Það er öllum sem starfa innan heilbrigðisþjónustunnar ljóst að um grafalvarlegt ástand er að ræða. Heilsu og velferð þjóðarinnar allrar er stefnt í hættu ef mönnun hjúkrunarfræðinga fer undir hættumörk.
Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga ásamt Háskóla Íslands og Háskólanum á Akureyri hafa á undanförnum árum staðið fyrir nokkrum verkefnum til að breyta viðhorfum almennings um hjúkrunarfræðinga og störf þeirra og til að fjölga karlmönnum í hjúkrun. Mikilvægt er að þegar ungt fólk velur sér starfsvettvang til framtíðar hafi það raunsanna mynd af því hvað störf á þeim vettvangi fela í sér. Hjúkrunarstarfið er gífurlega fjölbreytt starf. Það felur í sér náin samskipti við fólk á þeirra viðkvæmustu stundum, þekkingu á flóknum klínískum meðferðum ásamt getu til að veita meðferðina, skipulagningu og útdeilingu verkefna á sjúkradeildum, mannaforráð auk faglegrar og fjárhagslegrar ábyrgðar og fleira. Nám í hjúkrunarfræði ætti að höfða til mjög margra en ákveðin viðhorf í samfélaginu geta valdið því að stór hópur ungs fólks sjái hjúkrunarfræðina ekki sem valkost þegar það velur sér námsleið. Það á við um flesta stráka og margar stelpur sem sjá ekki möguleikana í hjúkrunarstarfinu. Átta sig kannski ekki á því að af framkvæmdastjórum sjö klínískra sviða Landspítala eru fimm hjúkrunarfræðingar. Að mínu mati er ástæða þess að hjúkrunarfræðingum eru falin æðstu stjórnunarstörf spítalans m.a. sú að dagleg störf hjúkrunarfræðinga felast, auk þess að sinna sjúklingum af natni, í því að fást við flæði upplýsinga og samskipti, hrærast í síbreytilegu umhverfi og láta hlutina ganga upp.
Ein af þekktari söngkonum þjóðarinnar, Birgitta Haukdal, hefur haslað sér völl á barnabókamarkaðnum. Nú í haust gaf hún út bókina „Lára fer til læknis“ og skrifaði hjúkrunarfræðingurinn Sólveig Auður Hauksdóttir pistil á facebók, sem ratað hefur víða, um þá skaðlegu ímynd hjúkrunarfræðinga sem fram kemur í bók Birgittu. Bandaríski blaðamaðurinn og rithöfundurinn, Suzanne Gordon, hefur skrifað mikið um öryggi í heilbrigðiskerfum nútímans, öryggi sjúklinga, hjúkrun, teymisvinnu og fleira. Hún hefur komið til Íslands og haldið fyrirlestra fyrir heilbrigðisstarfsfólk um mikilvægi þess að almenningur þekki störf hjúkrunarfræðinga. Hún hefur rakið með mýmörgum dæmum að ef sjúklingur veit ekki af þekkingu og færni hjúkrunarfræðingsins þegar hann leitar til heilbrigðisstofnunar getur það valdið því að sjúklingurinn spyr hjúkrunarfræðinginn ekki spurninga sem geta skipt sköpum um meðferð hans eða hann vantreystir því sem hjúkrunarfræðingurinn hefur fram að færa. Röng ímynd hjúkrunarfræðinga getur því verið sjúklingnum skaðleg. Af þessum ástæðum hafa fjölmargir hjúkrunarfræðingar „líkað við“ og deilt færslu Sólveigar.
Það er óásættanlegt að einstaklingar sem gefa sig út fyrir að skrifa fyrir ung börn kynni sér ekki betur aðstæður sem þeir skrifa um, vinni ekki rannsóknavinnuna. Það er jafnframt ekki hægt að afsaka slæm vinnubrögð útgefanda bókarinnar, Forlagsins, fyrir að vinna ekki betur með höfundi. Sif Sigmarsdóttir, skrifaði fyrir nokkrum dögum um það góða fólk sem stendur að baki hverri útgefinni bók. Því miður þá tel ég að það hafi ekki staðið sig við vinnslu þessarar bókar þar sem eldgömlum, úreltum og jafnvel skaðlegum viðhorfum um hjúkrunarfræðinga er haldið fram.
Steininn tók þó úr í pistli Guðmundar Steingrímssonar Góð týpa sem birtist í Fréttablaðinu í dag. Á Guðmund er hlustað, hann er fyrrverandi alþingismaður og ætti að þekkja mjög vel til í heilbrigðiskerfinu en velur að smætta ofangreinda umræðu niður í umræðu um starfsheitið hjúkrunarfræðingur eða hjúkrunarkona. „Jú, jú, auðvitað ekki rétt“ skrifar hann, „ en slökum samt á“.
Það er varhugavert á okkar litla barnabókamarkaði að vanda ekki vel til verka. Það felur ekki í sér „forskriftarbækur“ heldur einvörðungu að höfundar kynni sér nútímann og hvernig staðið er að verki í dag. Birgittu óska ég alls hins besta á hennar rithöfundarferli.
Höfundur er prófessor og deildarforseti Hjúkrunarfræðideildar Háskóla Íslands.
