Merkustu fornleifafundir nýliðins árs Atli Ísleifsson skrifar 1. janúar 2018 09:30 Stórt og áður óþekkt holrúm fannst í Keopspíramídanum í Egyptalandi og þá fannst brak bandaríska herskipsins USS Indianapolis á 5,5 kílómetra dýpi í Kyrrahafi. Mikið var um merka fornleifafundi á nýliðnu ári sem sýnir, svo ekki verði um villst, fram á að sífellt sé verið að endurskoða og endurskrifa mannkynssöguna. Graphic News og fleiri miðlar hafa tekið saman nokkra af merkustu fornleifafundum ársins 2017. Listinn að neðan er að sjálfsögðu á engan hátt tæmandi en þar má sjá nokkra af merkustu fornleifafundunum.Svíþjóð: Kvenkyns stríðsmaður frá víkingaöldFornleifafræðingar sem starfa í víkingaborginni Birka, vestur af sænsku höfuðborginni Stokkhólmi, hafa fundið sannanir fyrir því að stríðsmaður í gröf frá víkingatímanum hafi í raun verið kona. Var notast við lífsýni úr gröfinni til að sýna fram á þetta, en þetta er fyrsta sönnun þess að konur hafi einnig verið stríðsmenn á þessum tíma. Í gröf konunnar var að finna fjöldi vopna, leifar af tveimur hestum, hnefataflmenn og fleira sem bendir til að um háttsettan stríðsmann hafi verið að ræða.Marokkó: Elstu leifar af Homo sapiensElstu leifar sem fundist hafa af Homo sapiens fundust við fornleifauppgröft í Jebel Irhoud í Marokkó í ár. Steingervingarnir eru taldir vera rúmlega 300 þúsund ára – 100 þúsund árum eldri en elstu steingervingar af Homo sapiens sem áður höfðu fundist. Fundurinn gengur gegn fyrri kenningum um að Homo sapiens hafi þróast fyrir um 200 þúsund árum á svæði í austurhluta Afríku sem gengið hefur undir nafninu „vagga mannkyns“.Kyrrahaf: Herskip úr seinna stríðiLeitarmenn á vegum bandaríska auðjöfursins Paul Allen höfðu í ágúst uppi á bandaríska herskipinu USS Indianapolis sem var sökkt af Japönum í júlí 1945. Skipið fannst á 5,5 kílómetra dýpi á hafsvæði í kringum Filippseyjar. USS Indianapolis var á heimleið eftir að hafa siglt með varahluti sem síðar voru notaðir í kjarnorkusprengjunni sem varpað var á Hiroshima í ágúst 1945. Einungis 316 manns af 1.196 um borð lifðu árásina af og er þetta mannskæðasta árás sem bandaríski sjóherinn hefur orðið fyrir.Elsti sólmyrkvinnVísindamenn við Cambridge-háskóla í Bretlandi greindu frá því að sólmyrkvi hafi verið á jörðinni þann 30. október 1207 fyrir Krists burð. Þetta ku vera elsti sólmyrkvinn sem vitað er um, en þeir notuðust við forntexta og stjörnufræði til að komast að þessu.Mexíkó: Höfuðkúputurn AstekaFornleifafræðingar í Mexíkó fundu á árinu höfuðkúputurn frá tímum Asteka nálægt Templo Mayor í Tenochtitlan, sem var höfuðborg Asteka. Turninn samanstendur af rúmlega 650 höfuðkúpum sem hafði verið komið fyrir í kalksteini. Turnum sem þessum var ætlað að hræða Spánverja sem sigldu til vesturheims og náðu síðar borginni á sitt vald árið 1521.Ítalía: Elsta vatnsleiðsla heimsVerkamenn sem vinna að gerð nýrrar neðanjarðarlestarlínu í ítölsku höfuðborginni Róm fundu hluta af því sem talin er vera Aqua Appia, elstu vatnsleiðslu Rómarborgar. Framkvæmdir við vatnsleiðsluna hófust 312 fyrir Krist. Kafli leiðslunnar sem fannst í apríl er 332 metra langur og tveggja metra hár og fannst nálægt hringleikahúsinu Colosseum.Egyptaland: Holrúm í KeopspíramídanumFranskir og japanskir fornleifafræðingar greindu frá því í nóvember að þeir hafi fundið áður óþekkt holrúm í Keopspíramídanum í Egyptalandi. Telja fornleifafræðingarnir að holrúmið sé um þrjátíu metrar að lengd og nokkrir metrar á hæð. Er það að finna fyrir ofan stóra salinn innan í píramídanum. Fornleifafræðingarnir beittu svokallaðri mýeindatækni (e. muography) við rannsóknir sínar, en með henni má kanna þéttleika í stærri mannvirkjum úr steini. Keopspíramídinn var reistur í valdatíð Keops faraós, á árunum 2509 til 2483 fyrir Krist. Keopspíramídinn er 140 metrar á hæð og sá stærsti í Gíza, sem er að finna í útjaðri egypsku höfuðborgarinnar Kaíró.Kanada: Merki um forna búsetu á TriqueteyjuMargt er enn á huldu um búsetu manna í Norður-Ameríku til forna, en í ár fundu fornleifafræðingar merki um búsetu á eyjunni Triquet undan strönd Bresku Kólumbíu, á vesturströnd Kanada. Rannsóknirnar benda til að mikill fjöldi fólks hafi hafist þar við, en aldursgreining á kolum á eynni benda til búsetu þar fyrir um 14 þúsund árum.Suðurskautslandið: Ávaxtakaka ScottVísindamenn sem vinna við endurbætur á elstu byggingunni á Suðurskautslandinu, sem er að finna á Adarehöfða, fundu á árinu ávaxtaköku sem talin er að hafi verið skilin þar eftir af Robert Scott og leiðangursmönnum hans árið 1911. Kakan fannst í niðursuðudós, merkri Huntley & Palmers, og þótti lykt af kökunni og útlit hennar benda til að hún kynni að vera á jaðri þess að vera ætileg. Fornminjar Fréttir ársins 2017 Suðurskautslandið Vísindi Mest lesið „Hann stal henni“ Erlent Ísland og Palestína gera samkomulag um samstarf Innlent Ísland ekki í fararbroddi heldur fylgi öðrum í humátt á eftir Erlent Lauma sér inn í útfarir og senda kirkjuvörðum fingurinn Innlent Arabaríki og lönd ESB kalla eftir tveggja ríkja lausn og afvopnun Hamas Erlent Engin framlög til jarðganga en óljós áform um innviðafélag Innlent Hvað á að gera um Verslunarmannahelgina? Innlent Meintur þjófur leitaði til lögreglu vegna framkvæmdastjórans Innlent Fundu týnda brú við Suðurlandsbraut Innlent Vonast til að spáin rætist ekki: Rigning og 22 metrar á sekúndu Innlent Fleiri fréttir Arabaríki og lönd ESB kalla eftir tveggja ríkja lausn og afvopnun Hamas Ísland ekki í fararbroddi heldur fylgi öðrum í humátt á eftir „Hann stal henni“ Bretar hyggjast viðurkenna Palestínu sem sjálfstætt ríki Færeyingar heita refsiaðgerðum gegn Rússlandi: „Eigum eftir að sjá hvernig efndirnar verða“ Gefa lítið fyrir afarkosti Trumps Ætlaði í höfuðstöðvar NFL Bandarískir trúboðar herja á einangraða ættbálka með drónum og sólarknúnum afspilunartækjum Trump um Epstein: „Hann stal fólki sem vann fyrir mig“ Íhuga að greiða sextíu milljarða til að friðþægja Trump Hyggjast greiða 60 þúsund á ári fyrir öll börn undir þriggja ára „Versta mögulega tilfelli hungursneyðar“ Maxwell biðlar til Hæstaréttar Á annan tug í valnum eftir að Rússar sprengdu fangelsi í loft upp Trump segir „alvöru hungursneyð“ ríkja á Gasa Fjórir látnir eftir skotárás á Manhattan Vill að skýrslutaka Murdochs fari fram eins fljótt og hægt er Tóku tugi af lífi eftir að hafa fengið lausnarfé Elsti Gallagher-bróðirinn ákærður fyrir nauðgun Krísa yfirvofandi: Þurr svæði stækka og þorna hraðar Fækkar dögunum sem hann gaf Pútín: „Ég held ég viti þegar svarið“ Vara við hópeitrunum af völdum THC eftir atvik í fyrra Þrír látnir eftir að lest fór af sporinu Ætla að breyta heræfingum eftir skammir frá systur Kims Semja um vopnahlé 64 prósent myndu þiggja gjaldfrjáls þyngdarstjórnunarlyf Skotárás í Bangkok: Skaut fimm til bana og fyrirfór sér Deilur Repúblikana um Epstein-skjölin magnast enn Gera tíu klukkustunda „mannúðarhlé“ á árásum Segir nýjan viðskiptasamning þann „stærsta í sögunni“ Sjá meira
Mikið var um merka fornleifafundi á nýliðnu ári sem sýnir, svo ekki verði um villst, fram á að sífellt sé verið að endurskoða og endurskrifa mannkynssöguna. Graphic News og fleiri miðlar hafa tekið saman nokkra af merkustu fornleifafundum ársins 2017. Listinn að neðan er að sjálfsögðu á engan hátt tæmandi en þar má sjá nokkra af merkustu fornleifafundunum.Svíþjóð: Kvenkyns stríðsmaður frá víkingaöldFornleifafræðingar sem starfa í víkingaborginni Birka, vestur af sænsku höfuðborginni Stokkhólmi, hafa fundið sannanir fyrir því að stríðsmaður í gröf frá víkingatímanum hafi í raun verið kona. Var notast við lífsýni úr gröfinni til að sýna fram á þetta, en þetta er fyrsta sönnun þess að konur hafi einnig verið stríðsmenn á þessum tíma. Í gröf konunnar var að finna fjöldi vopna, leifar af tveimur hestum, hnefataflmenn og fleira sem bendir til að um háttsettan stríðsmann hafi verið að ræða.Marokkó: Elstu leifar af Homo sapiensElstu leifar sem fundist hafa af Homo sapiens fundust við fornleifauppgröft í Jebel Irhoud í Marokkó í ár. Steingervingarnir eru taldir vera rúmlega 300 þúsund ára – 100 þúsund árum eldri en elstu steingervingar af Homo sapiens sem áður höfðu fundist. Fundurinn gengur gegn fyrri kenningum um að Homo sapiens hafi þróast fyrir um 200 þúsund árum á svæði í austurhluta Afríku sem gengið hefur undir nafninu „vagga mannkyns“.Kyrrahaf: Herskip úr seinna stríðiLeitarmenn á vegum bandaríska auðjöfursins Paul Allen höfðu í ágúst uppi á bandaríska herskipinu USS Indianapolis sem var sökkt af Japönum í júlí 1945. Skipið fannst á 5,5 kílómetra dýpi á hafsvæði í kringum Filippseyjar. USS Indianapolis var á heimleið eftir að hafa siglt með varahluti sem síðar voru notaðir í kjarnorkusprengjunni sem varpað var á Hiroshima í ágúst 1945. Einungis 316 manns af 1.196 um borð lifðu árásina af og er þetta mannskæðasta árás sem bandaríski sjóherinn hefur orðið fyrir.Elsti sólmyrkvinnVísindamenn við Cambridge-háskóla í Bretlandi greindu frá því að sólmyrkvi hafi verið á jörðinni þann 30. október 1207 fyrir Krists burð. Þetta ku vera elsti sólmyrkvinn sem vitað er um, en þeir notuðust við forntexta og stjörnufræði til að komast að þessu.Mexíkó: Höfuðkúputurn AstekaFornleifafræðingar í Mexíkó fundu á árinu höfuðkúputurn frá tímum Asteka nálægt Templo Mayor í Tenochtitlan, sem var höfuðborg Asteka. Turninn samanstendur af rúmlega 650 höfuðkúpum sem hafði verið komið fyrir í kalksteini. Turnum sem þessum var ætlað að hræða Spánverja sem sigldu til vesturheims og náðu síðar borginni á sitt vald árið 1521.Ítalía: Elsta vatnsleiðsla heimsVerkamenn sem vinna að gerð nýrrar neðanjarðarlestarlínu í ítölsku höfuðborginni Róm fundu hluta af því sem talin er vera Aqua Appia, elstu vatnsleiðslu Rómarborgar. Framkvæmdir við vatnsleiðsluna hófust 312 fyrir Krist. Kafli leiðslunnar sem fannst í apríl er 332 metra langur og tveggja metra hár og fannst nálægt hringleikahúsinu Colosseum.Egyptaland: Holrúm í KeopspíramídanumFranskir og japanskir fornleifafræðingar greindu frá því í nóvember að þeir hafi fundið áður óþekkt holrúm í Keopspíramídanum í Egyptalandi. Telja fornleifafræðingarnir að holrúmið sé um þrjátíu metrar að lengd og nokkrir metrar á hæð. Er það að finna fyrir ofan stóra salinn innan í píramídanum. Fornleifafræðingarnir beittu svokallaðri mýeindatækni (e. muography) við rannsóknir sínar, en með henni má kanna þéttleika í stærri mannvirkjum úr steini. Keopspíramídinn var reistur í valdatíð Keops faraós, á árunum 2509 til 2483 fyrir Krist. Keopspíramídinn er 140 metrar á hæð og sá stærsti í Gíza, sem er að finna í útjaðri egypsku höfuðborgarinnar Kaíró.Kanada: Merki um forna búsetu á TriqueteyjuMargt er enn á huldu um búsetu manna í Norður-Ameríku til forna, en í ár fundu fornleifafræðingar merki um búsetu á eyjunni Triquet undan strönd Bresku Kólumbíu, á vesturströnd Kanada. Rannsóknirnar benda til að mikill fjöldi fólks hafi hafist þar við, en aldursgreining á kolum á eynni benda til búsetu þar fyrir um 14 þúsund árum.Suðurskautslandið: Ávaxtakaka ScottVísindamenn sem vinna við endurbætur á elstu byggingunni á Suðurskautslandinu, sem er að finna á Adarehöfða, fundu á árinu ávaxtaköku sem talin er að hafi verið skilin þar eftir af Robert Scott og leiðangursmönnum hans árið 1911. Kakan fannst í niðursuðudós, merkri Huntley & Palmers, og þótti lykt af kökunni og útlit hennar benda til að hún kynni að vera á jaðri þess að vera ætileg.
Fornminjar Fréttir ársins 2017 Suðurskautslandið Vísindi Mest lesið „Hann stal henni“ Erlent Ísland og Palestína gera samkomulag um samstarf Innlent Ísland ekki í fararbroddi heldur fylgi öðrum í humátt á eftir Erlent Lauma sér inn í útfarir og senda kirkjuvörðum fingurinn Innlent Arabaríki og lönd ESB kalla eftir tveggja ríkja lausn og afvopnun Hamas Erlent Engin framlög til jarðganga en óljós áform um innviðafélag Innlent Hvað á að gera um Verslunarmannahelgina? Innlent Meintur þjófur leitaði til lögreglu vegna framkvæmdastjórans Innlent Fundu týnda brú við Suðurlandsbraut Innlent Vonast til að spáin rætist ekki: Rigning og 22 metrar á sekúndu Innlent Fleiri fréttir Arabaríki og lönd ESB kalla eftir tveggja ríkja lausn og afvopnun Hamas Ísland ekki í fararbroddi heldur fylgi öðrum í humátt á eftir „Hann stal henni“ Bretar hyggjast viðurkenna Palestínu sem sjálfstætt ríki Færeyingar heita refsiaðgerðum gegn Rússlandi: „Eigum eftir að sjá hvernig efndirnar verða“ Gefa lítið fyrir afarkosti Trumps Ætlaði í höfuðstöðvar NFL Bandarískir trúboðar herja á einangraða ættbálka með drónum og sólarknúnum afspilunartækjum Trump um Epstein: „Hann stal fólki sem vann fyrir mig“ Íhuga að greiða sextíu milljarða til að friðþægja Trump Hyggjast greiða 60 þúsund á ári fyrir öll börn undir þriggja ára „Versta mögulega tilfelli hungursneyðar“ Maxwell biðlar til Hæstaréttar Á annan tug í valnum eftir að Rússar sprengdu fangelsi í loft upp Trump segir „alvöru hungursneyð“ ríkja á Gasa Fjórir látnir eftir skotárás á Manhattan Vill að skýrslutaka Murdochs fari fram eins fljótt og hægt er Tóku tugi af lífi eftir að hafa fengið lausnarfé Elsti Gallagher-bróðirinn ákærður fyrir nauðgun Krísa yfirvofandi: Þurr svæði stækka og þorna hraðar Fækkar dögunum sem hann gaf Pútín: „Ég held ég viti þegar svarið“ Vara við hópeitrunum af völdum THC eftir atvik í fyrra Þrír látnir eftir að lest fór af sporinu Ætla að breyta heræfingum eftir skammir frá systur Kims Semja um vopnahlé 64 prósent myndu þiggja gjaldfrjáls þyngdarstjórnunarlyf Skotárás í Bangkok: Skaut fimm til bana og fyrirfór sér Deilur Repúblikana um Epstein-skjölin magnast enn Gera tíu klukkustunda „mannúðarhlé“ á árásum Segir nýjan viðskiptasamning þann „stærsta í sögunni“ Sjá meira