Fíkniefnið sykur Þórgnýr Einar Albertsson skrifar 6. desember 2018 06:30 „Jafnt í dýrum sem mönnum sýna sönnunargögnin fram á mikilvæga samsvörun og skörun vímuefna- og sykurneyslu. Bæði í áhrifunum á heilastarfsemina og á hegðun,“ kom fram í grein British Journal of Sports Medicine. Vísir/getty Sykur er að finna í einhverri mynd í öllum mat sem inniheldur kolvetni. Til að mynda ávöxtum, grænmeti, korni og mjólkurvörum. Og þótt rannsóknir hafi sýnt fram á að óhófleg neysla ávaxta, grænmetis og korns auki líkurnar á hjartasjúkdómum, sykursýki og ákveðnum afbrigðum krabbameins stafar helsta hættan af neyslu viðbætts sykurs, að því er kemur fram hjá bresku heilbrigðisstofnuninni, læknadeild Harvard-háskóla og víðar.Sykurneysla barna mikil Landskönnun á mataræði Íslendinga sem gerð var 2010 og 2011 leiddi í ljós að Íslendingar á aldrinum átján til áttatíu ára fái að meðaltali tæp níu prósent orku úr viðbættum sykri. Það er undir tíu prósenta viðmiði Embættis landlæknis en þó er tekið fram á vef Landlæknis að talið sé að enn frekari takmörkun gæti verið til bóta. Yngri Íslendingar neyta svo meiri sykurs. Sex ára börn fá ellefu prósent orku úr viðbættum sykri, níu ára börn þrettán prósent og fimmtán ára börn sextán prósent. Embættið birtir á vef sínum hagnýtar upplýsingar um sykurneyslu. Þar kemur fram að viðbættur sykur þurfi ekki endilega að birtast okkur í mynd hvíts sykurs. Hrásykur, púðursykur, melassi, síróp, agavesíróp, viðbættur ávaxtasykur og hunang geti talist til viðbætts sykurs. „Það skiptir ekki máli hvaða tegund af sykri er um að ræða, almennt er ekki hollara að bæta í matvælin einni sykurtegund fremur en annarri,“ segir á vef Landlæknis. Þar er fólki ráðlagt að drekka vatn eða kolsýrt vatn án sítrónusýru í stað gos- eða svaladrykkja, að gæta hófs í neyslu á sælgæti, kökum, kexi og ís og fá sér fremur hnetur, fræ eða ávexti.Sykur og hjartað „Áhrif óhóflegrar neyslu sykurs á líkurnar á offitu og sykursýki eru vel þekkt. En það gæti komið mörgum á óvart hversu mikið sykurneyslan hefur áhrif á hjartað,“ sagði Frank Hu, prófessor í næringarfræði við Harvard, í grein sem birtist á vef læknadeildar skólans. Hu og kollegar hans fengu rannsókn sína á áhrifum neyslu viðbætts sykurs á hjartað birta í JAMA Internal Medicine árið 2014. Þar sýndu rannsakendurnir fram á tengsl mikillar neyslu á sykri og aukinna líka á því að deyja úr hjartasjúkdómum. Rannsóknin var gerð á fimmtán ára tímabili. Líkur þátttakenda, sem fengu sautján til 21 prósent hitaeininga úr sykri, á því að deyja úr hjartasjúkdómi voru 38 prósentum hærri en þeirra sem fengu átta prósent hitaeininga úr sykri.Hrásykur, púðursykur, melassi, síróp, agavesíróp, viðbættur ávaxtasykur og hunang geti talist til viðbætts sykurs.Vísir/getty„Til að gera langa sögu stutta þá aukast líkurnar á hjartasjúkdómum eftir því sem sykurneysla eykst,“ sagði Hu og bætti við að sykurneysla virtist svo hafa enn frekari óbein áhrif sem hefðu þó ekki verið fyllilega rannsökuð. Til að mynda gæti sykurneysla leitt til lifrarsjúkdóma. Hu varaði þó við því að fara of geyst í að skera niður neyslu viðbætts sykurs. „Þú gætir lent í því að vera sífellt að teygja þig í einföld kolvetni til þess að svara þörfinni, til að mynda hvítt brauð. Það hækkar blóðsykurinn. Svo gætirðu farið að leita meira í saltan mat sem veldur hjartanu einnig vandræðum.Slæm áhrif á lifur San Francisco-deild Háskólans í Kaliforníu rekur vef sem nefnist Sugar Science þar sem finna má mikið af upplýsingum um áhrif sykurneyslu. Þar er til dæmis fjallað um að of mikill frúktósi, eða ávaxtasykur, sem er ein helsta sykran sem nýtt er sem viðbættur sykur og má þar að auki finna í ávöxtum, geti haft sams konar áhrif á lifrina og óhófleg áfengisneysla. 31 prósent fullorðinna Bandaríkjamanna hefur til að mynda þróað með sér fitulifur af þessum sökum (e. nonalchoholic fatty liver disease). Einnig kemur fram að rannsóknir hafi sýnt fram á að fyrir marga leiði sykurneysla til breytinga í randkerfi heilans, sem stýrir hvötum og tilfinningum. Þannig kalli sykurneysla á bæði fráhvarfseinkenni og þörfina fyrir meiri sykur. Sykurneysla hækkar blóðþrýstinginn sem leiðir til þess að brisið framleiðir insúlín. Of mikið insúlín leiðir svo til þess að líkaminn geymir aukið magn hitaeininga í formi fitu. Þetta myndar eins konar vítahring.Fíkniefnið sykur Rannsókn þriggja fræðimanna sem birtist í ritrýnda tímaritinu Neuroscience & Biobehavioral Reviews árið 2008 sýndi fram á að rottur gætu í ákveðnum tilfellum orðið háðar sykri. „Þetta gæti mátt heimfæra yfir á mannfólk, eins og gefið hefur verið til kynna í rannsóknum á átröskunum og offitu,“ sagði í útdrætti skýrslu rannsakendanna.Sykurneysla hækkar blóðþrýstinginn sem leiðir til þess að brisið framleiðir insúlín. Of mikið insúlín leiðir svo til þess að líkaminn geymir aukið magn hitaeininga í formi fitu. Þetta myndar eins konar vítahring.Vísir/gettyÞar segir að sykurneysla valdi því að dópamín og ópíóðar myndist í heilanum. Þar af leiðandi megi draga þá ályktun að sykur sé í raun ávanabindandi. Fleiri rannsóknir hafa verið gerðar sem styðja þessa staðhæfingu. Þrír rannsakendur fengu birta grein á síðasta ári í British Journal of Sports Medicine þar sem farið var yfir þann fjölda rannsókna sem hafa verið gerðar á því hvort sykur sé ávanabindandi. Fram kom að ýmsar rannsóknir á dýrum hefðu leitt í ljós að sykurneysla valdi fleiri einkennum fíknar en er nóg til þess að sykur teljist ávanabindandi efni. Slíkar rannsóknir hafi aukinheldur sýnt fram á álíka hegðun og við neyslu vímuefna. Til að mynda fráhvarfseinkenni og sterka þörf fyrir næsta skammt. „Jafnt í dýrum sem mönnum sýna sönnunargögnin fram á mikilvæga samsvörun og skörun vímuefna- og sykurneyslu. Bæði í áhrifunum á heilastarfsemina og á hegðun,“ sagði í útdrætti greinarinnar. Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Heilsa Mest lesið Þingmaður úðaði eyrnameðali fyrir hunda í kokið á sér Innlent Sérsveit handtók vopnaðan mann Innlent Umfangsmestu loftárásir frá upphafi stríðs Erlent Kveður Glerártorg eftir sautján ár Innlent Þorbjörg segir Úlfar hengja bakara fyrir smið Innlent Sósíalistar tortími mögulega sjálfum sér Innlent Tóku á móti tveimur börnum á innan við klukkustund Innlent Úr Kvennaskólanum í píparann Innlent Elsti hestur landsins er 36 vetra með tennur og hófa í fínu standi Innlent Steinn reistur við með eins konar blöðrum Innlent Fleiri fréttir Fundu lík fimm skíðamanna nærri Zermatt Umfangsmestu loftárásir frá upphafi stríðs Níu af tíu börnum tveggja lækna létust í árásum Ísraela Árásarkonan Þjóðverji á fertugsaldri Tólf særðir eftir hnífstunguárás í Hamborg Vilja breyta mannréttindasáttmála til að auðvelda sér að sparka innflytjendum úr landi Hvetja Íslendinga í Harvard til að hafa samband Ákærður fyrir að myrða sendiráðsstarfsfólk Ísraels Netanjahú segir Starmer, Macron og Carney draga taum Hamas Rússar notuðu Brasilíu sem njósnaraverksmiðju Íslendingur í Bandaríkjunum: „Þetta er mjög óþægileg staða“ Banna erlendum nemendum að sækja Harvard Eyðilegging í íbúðahverfi í San Diego eftir að lítil flugvél hrapaði Samþykktu billjóna dollara skattalækkanir og niðurskurð til velferðarmála Norðmaður fékk flutningaskip næstum inn í húsið á meðan hann svaf Tveir ísraelskir sendiráðsstarfmenn skotnir til bana í Washington Íbúar Austur-Grænlands mótmæltu einangrun og pólitísku afskiptaleysi Skutu mann í röngu húsi en brutu ekki af sér Nota lygapróf til að leita lekamanna og refsa þeim Notuðu þúsundir myndavéla til að vakta hergagnaflutninga Sat fyrir forseta Suður-Afríku með ásökunum um þjóðarmorð á hvítum Handtóku unga öfgahægrimenn sem hugðu á hryðjuverk Úkraínskur fyrrverandi embættismaður skotinn til bana í Madrid Norðmenn þurfa að taka tillit til loftslagsáhrifa olíuvinnslunar Dreifing hjálpargagna enn ekki hafin Senda farandfólk frá Asíu til Suður-Súdan Synir El Chapo sagðir hafa myndað afdrífaríkt bandalag Ætlar að eyða mun minna í pólitíkina Hætta viðræðum við Ísrael og boða aðgerðir Evrópuríki leggja refsiaðgerðir á „skuggaflota“ Rússa Sjá meira
Sykur er að finna í einhverri mynd í öllum mat sem inniheldur kolvetni. Til að mynda ávöxtum, grænmeti, korni og mjólkurvörum. Og þótt rannsóknir hafi sýnt fram á að óhófleg neysla ávaxta, grænmetis og korns auki líkurnar á hjartasjúkdómum, sykursýki og ákveðnum afbrigðum krabbameins stafar helsta hættan af neyslu viðbætts sykurs, að því er kemur fram hjá bresku heilbrigðisstofnuninni, læknadeild Harvard-háskóla og víðar.Sykurneysla barna mikil Landskönnun á mataræði Íslendinga sem gerð var 2010 og 2011 leiddi í ljós að Íslendingar á aldrinum átján til áttatíu ára fái að meðaltali tæp níu prósent orku úr viðbættum sykri. Það er undir tíu prósenta viðmiði Embættis landlæknis en þó er tekið fram á vef Landlæknis að talið sé að enn frekari takmörkun gæti verið til bóta. Yngri Íslendingar neyta svo meiri sykurs. Sex ára börn fá ellefu prósent orku úr viðbættum sykri, níu ára börn þrettán prósent og fimmtán ára börn sextán prósent. Embættið birtir á vef sínum hagnýtar upplýsingar um sykurneyslu. Þar kemur fram að viðbættur sykur þurfi ekki endilega að birtast okkur í mynd hvíts sykurs. Hrásykur, púðursykur, melassi, síróp, agavesíróp, viðbættur ávaxtasykur og hunang geti talist til viðbætts sykurs. „Það skiptir ekki máli hvaða tegund af sykri er um að ræða, almennt er ekki hollara að bæta í matvælin einni sykurtegund fremur en annarri,“ segir á vef Landlæknis. Þar er fólki ráðlagt að drekka vatn eða kolsýrt vatn án sítrónusýru í stað gos- eða svaladrykkja, að gæta hófs í neyslu á sælgæti, kökum, kexi og ís og fá sér fremur hnetur, fræ eða ávexti.Sykur og hjartað „Áhrif óhóflegrar neyslu sykurs á líkurnar á offitu og sykursýki eru vel þekkt. En það gæti komið mörgum á óvart hversu mikið sykurneyslan hefur áhrif á hjartað,“ sagði Frank Hu, prófessor í næringarfræði við Harvard, í grein sem birtist á vef læknadeildar skólans. Hu og kollegar hans fengu rannsókn sína á áhrifum neyslu viðbætts sykurs á hjartað birta í JAMA Internal Medicine árið 2014. Þar sýndu rannsakendurnir fram á tengsl mikillar neyslu á sykri og aukinna líka á því að deyja úr hjartasjúkdómum. Rannsóknin var gerð á fimmtán ára tímabili. Líkur þátttakenda, sem fengu sautján til 21 prósent hitaeininga úr sykri, á því að deyja úr hjartasjúkdómi voru 38 prósentum hærri en þeirra sem fengu átta prósent hitaeininga úr sykri.Hrásykur, púðursykur, melassi, síróp, agavesíróp, viðbættur ávaxtasykur og hunang geti talist til viðbætts sykurs.Vísir/getty„Til að gera langa sögu stutta þá aukast líkurnar á hjartasjúkdómum eftir því sem sykurneysla eykst,“ sagði Hu og bætti við að sykurneysla virtist svo hafa enn frekari óbein áhrif sem hefðu þó ekki verið fyllilega rannsökuð. Til að mynda gæti sykurneysla leitt til lifrarsjúkdóma. Hu varaði þó við því að fara of geyst í að skera niður neyslu viðbætts sykurs. „Þú gætir lent í því að vera sífellt að teygja þig í einföld kolvetni til þess að svara þörfinni, til að mynda hvítt brauð. Það hækkar blóðsykurinn. Svo gætirðu farið að leita meira í saltan mat sem veldur hjartanu einnig vandræðum.Slæm áhrif á lifur San Francisco-deild Háskólans í Kaliforníu rekur vef sem nefnist Sugar Science þar sem finna má mikið af upplýsingum um áhrif sykurneyslu. Þar er til dæmis fjallað um að of mikill frúktósi, eða ávaxtasykur, sem er ein helsta sykran sem nýtt er sem viðbættur sykur og má þar að auki finna í ávöxtum, geti haft sams konar áhrif á lifrina og óhófleg áfengisneysla. 31 prósent fullorðinna Bandaríkjamanna hefur til að mynda þróað með sér fitulifur af þessum sökum (e. nonalchoholic fatty liver disease). Einnig kemur fram að rannsóknir hafi sýnt fram á að fyrir marga leiði sykurneysla til breytinga í randkerfi heilans, sem stýrir hvötum og tilfinningum. Þannig kalli sykurneysla á bæði fráhvarfseinkenni og þörfina fyrir meiri sykur. Sykurneysla hækkar blóðþrýstinginn sem leiðir til þess að brisið framleiðir insúlín. Of mikið insúlín leiðir svo til þess að líkaminn geymir aukið magn hitaeininga í formi fitu. Þetta myndar eins konar vítahring.Fíkniefnið sykur Rannsókn þriggja fræðimanna sem birtist í ritrýnda tímaritinu Neuroscience & Biobehavioral Reviews árið 2008 sýndi fram á að rottur gætu í ákveðnum tilfellum orðið háðar sykri. „Þetta gæti mátt heimfæra yfir á mannfólk, eins og gefið hefur verið til kynna í rannsóknum á átröskunum og offitu,“ sagði í útdrætti skýrslu rannsakendanna.Sykurneysla hækkar blóðþrýstinginn sem leiðir til þess að brisið framleiðir insúlín. Of mikið insúlín leiðir svo til þess að líkaminn geymir aukið magn hitaeininga í formi fitu. Þetta myndar eins konar vítahring.Vísir/gettyÞar segir að sykurneysla valdi því að dópamín og ópíóðar myndist í heilanum. Þar af leiðandi megi draga þá ályktun að sykur sé í raun ávanabindandi. Fleiri rannsóknir hafa verið gerðar sem styðja þessa staðhæfingu. Þrír rannsakendur fengu birta grein á síðasta ári í British Journal of Sports Medicine þar sem farið var yfir þann fjölda rannsókna sem hafa verið gerðar á því hvort sykur sé ávanabindandi. Fram kom að ýmsar rannsóknir á dýrum hefðu leitt í ljós að sykurneysla valdi fleiri einkennum fíknar en er nóg til þess að sykur teljist ávanabindandi efni. Slíkar rannsóknir hafi aukinheldur sýnt fram á álíka hegðun og við neyslu vímuefna. Til að mynda fráhvarfseinkenni og sterka þörf fyrir næsta skammt. „Jafnt í dýrum sem mönnum sýna sönnunargögnin fram á mikilvæga samsvörun og skörun vímuefna- og sykurneyslu. Bæði í áhrifunum á heilastarfsemina og á hegðun,“ sagði í útdrætti greinarinnar.
Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Heilsa Mest lesið Þingmaður úðaði eyrnameðali fyrir hunda í kokið á sér Innlent Sérsveit handtók vopnaðan mann Innlent Umfangsmestu loftárásir frá upphafi stríðs Erlent Kveður Glerártorg eftir sautján ár Innlent Þorbjörg segir Úlfar hengja bakara fyrir smið Innlent Sósíalistar tortími mögulega sjálfum sér Innlent Tóku á móti tveimur börnum á innan við klukkustund Innlent Úr Kvennaskólanum í píparann Innlent Elsti hestur landsins er 36 vetra með tennur og hófa í fínu standi Innlent Steinn reistur við með eins konar blöðrum Innlent Fleiri fréttir Fundu lík fimm skíðamanna nærri Zermatt Umfangsmestu loftárásir frá upphafi stríðs Níu af tíu börnum tveggja lækna létust í árásum Ísraela Árásarkonan Þjóðverji á fertugsaldri Tólf særðir eftir hnífstunguárás í Hamborg Vilja breyta mannréttindasáttmála til að auðvelda sér að sparka innflytjendum úr landi Hvetja Íslendinga í Harvard til að hafa samband Ákærður fyrir að myrða sendiráðsstarfsfólk Ísraels Netanjahú segir Starmer, Macron og Carney draga taum Hamas Rússar notuðu Brasilíu sem njósnaraverksmiðju Íslendingur í Bandaríkjunum: „Þetta er mjög óþægileg staða“ Banna erlendum nemendum að sækja Harvard Eyðilegging í íbúðahverfi í San Diego eftir að lítil flugvél hrapaði Samþykktu billjóna dollara skattalækkanir og niðurskurð til velferðarmála Norðmaður fékk flutningaskip næstum inn í húsið á meðan hann svaf Tveir ísraelskir sendiráðsstarfmenn skotnir til bana í Washington Íbúar Austur-Grænlands mótmæltu einangrun og pólitísku afskiptaleysi Skutu mann í röngu húsi en brutu ekki af sér Nota lygapróf til að leita lekamanna og refsa þeim Notuðu þúsundir myndavéla til að vakta hergagnaflutninga Sat fyrir forseta Suður-Afríku með ásökunum um þjóðarmorð á hvítum Handtóku unga öfgahægrimenn sem hugðu á hryðjuverk Úkraínskur fyrrverandi embættismaður skotinn til bana í Madrid Norðmenn þurfa að taka tillit til loftslagsáhrifa olíuvinnslunar Dreifing hjálpargagna enn ekki hafin Senda farandfólk frá Asíu til Suður-Súdan Synir El Chapo sagðir hafa myndað afdrífaríkt bandalag Ætlar að eyða mun minna í pólitíkina Hætta viðræðum við Ísrael og boða aðgerðir Evrópuríki leggja refsiaðgerðir á „skuggaflota“ Rússa Sjá meira