Tveir dagar til stefnu Þorvaldur Gylfason skrifar 4. október 2018 07:00 Reykjavík – Þegar bankakerfið hrundi fyrir tíu árum þurftu margir að axla þungar byrðar. Þúsundir misstu heimili sín. Tjónið af völdum hrunsins er talið nema samanlagðri landsframleiðslu Íslands í sex ár. Tvo þriðju hluta skaðans, jafnvirði landsframleiðslu Íslands í fjögur ár, báru útlendingar, einkum eigendur erlendra banka sem föllnu bankarnir gátu ekki staðið í skilum við. Þriðjung skaðans, jafnvirði landsframleiðslu Íslands í tvö ár, báru Íslendingar sjálfir. Munaði þar mest um hrun á hlutabréfamarkaði, rýrnun lífeyrissjóða og kostnað skattgreiðenda vegna fjármögnunar nýrra banka á rústum gömlu bankanna og vegna endurfjármögnunar Seðlabanka Íslands sem varð tæknilega gjaldþrota. Þessi fjármögnun nam 36% af landsframleiðslu og skiptist jafnt milli föllnu bankanna annars vegar (18%) og Seðlabankans hins vegar (18%). Hæstiréttur hefur dæmt 36 bankamenn og tengda aðila til samtals 92 ára fangavistar fyrir ýmis brot tengd hruninu svo sem lýst er á vefsetri Gagnsæis, samtaka gegn spillingu. Réttarhöldum yfir bankamönnum er þó ekki enn fulllokið. Féð sem hvarf úr bönkunum í hruninu er ófundið enn.Jafnræði fyrir lögum? Í skýrslu sinni (7. bindi, bls. 318-321) taldi Rannsóknarnefnd Alþingis (RNA) þrjá seðlabankastjóra hafa sýnt af sér vanrækslu í skilningi laga. Nýjar upplýsingar komu í ljós þegar Morgunblaðið birti 18. nóvember 2017 útskrift af símtali seðlabankastjóra og forsætisráðherra, símtali sem Seðlabankinn hafði haldið kyrfilega leyndu í meira en níu ár, jafnvel gagnvart Alþingi. Í símtalinu kemur fram að Seðlabankinn ákvað að lána Kaupþingi 500 milljónir evra auk fyrri lána og bankastjórinn segir í símann: „Ég býst við því að við fáum ekki þessa peninga til baka.“ Það kom á daginn. Aðeins helmingur fjárins fékkst endurgreiddur. Miðað við dómaframkvæmd fyrri ára hefði bankastjórnin átt að sæta sakamálarannsókn vegna gruns um að hafa framið umboðssvik í opinberu starfi skv. 249. grein almennra hegningarlaga, grein sem er einföld og auðskilin: „Ef maður, sem fengið hefur aðstöðu til þess að gera eitthvað, sem annar maður verður bundinn við, eða hefur fjárreiður fyrir aðra á hendi, misnotar þessa aðstöðu sína, þá varðar það fangelsi allt að 2 árum, og má þyngja refsinguna, ef mjög miklar sakir eru, allt að 6 ára fangelsi.“ Hæstiréttur hefur þegar dæmt 22 bankamenn og aðra seka um brot gegn þessu ákvæði. Bankarnir fóru allir eins að fram að hruni að heita má. Samt hefur dómum yfir bankamönnum verið misskipt milli banka. Kaupþingsmenn hafa til þessa fengið 36 ár, Glitnismenn 19, sparisjóðamenn 12 ár, Landsbankamenn 11 ár og aðrir 14 ár, samtals 92 ár. Seðlabankastjórarnir hafa sloppið við ákæru enda þótt þeir hafi með ráðslagi sínu lagt jafnþungar byrðar á skattgreiðendur í landinu eins og stjórnendur viðskiptabankanna þriggja og sparisjóðanna.Engin rannsókn, engin gögn „að svo stöddu“ Saksóknurum hefði verið í lófa lagið að rannsaka meint umboðssvik af hálfu Seðlabankans varðandi risalánið til Kaupþings, en það hefur ekki verið gert svo vitað sé. Bankaráði Seðlabankans ber skv. lögum að hafa eftirlit með því að bankinn starfi í samræmi við lög. Bankaráðinu bar því að biðja um opinbera rannsókn á Kaupþingsláninu eftir þeirri reglu að eðlilegt sé að ósk um rannsókn berist af meintum brotavettvangi. Bankaráðið virðist hafa vanrækt þessa lagaskyldu. Fundargerðir ráðsins eru leyniskjöl. Þingnefnd sem Alþingi fól að undirbúa viðbrögð þingsins við skýrslu RNA óskaði vorið 2010 eftir rannsókn á meintri vanrækslu seðlabankastjóranna og forstjóra Fjármálaeftirlitsins. Settur saksóknari svaraði þrem vikum síðar: „Niðurstaða setts saksóknara er að umfjöllunarefni og ályktanir rannsóknarnefndar Alþingis … gefi að svo stöddu ekki tilefni til að efna til sakamálarannsókna á hendur Davíð Oddssyni, Eiríki Guðnasyni, Ingimundi Friðrikssyni og Jónasi Fr. Jónssyni.“ Engin gögn eru tilfærð í bréfinu til að skýra þessa niðurstöðu sem er andstæð vel rökstuddri niðurstöðu RNA enda féllst Landsdómur á hliðstæða niðurstöðu RNA varðandi Geir H. Haarde fv. forsætisráðherra. Tveir hinna brotlegu bankastjóra hafa gert lítið úr RNA. Annar þeirra hefur sagt á prenti: „Skýrsla rannsóknarnefndar endurspeglar annars vegar álit þeirra sem í nefndinni sátu og hins vegar álit þeirra sem hún ræddi við.“ Hann var endurráðinn til starfa í Seðlabankanum fyrir nokkru.Traust í molum Alþingi samþykkti 7. nóvember 2012 að láta rannsaka einkavæðingu bankanna 1998-2003. Rannsóknin fór ekki fram. Meint brot í tengslum við einkavæðinguna fyrntust 2013. Nú sýnist Alþingi ætla að halda uppteknum hætti. Eftir tvo daga, 6. október, fyrnist meint brot seðlabankastjóra varðandi risalánið til Kaupþings. Meint brot seðlabankastjóranna voru framin í opinberu starfi sem varðar allt að helmings þyngingu refsingar skv. 138. grein almennra hegningarlaga. Meint lögbrot með stjórnmálaívafi eru enn látin viðgangast á Íslandi líkt og fyrr. Traust er í molum, bæði traust á mörgum stofnunum samfélagsins og traust milli manna. Spillingin æðir áfram í skjóli refsileysis. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þorvaldur Gylfason Mest lesið Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir Skoðun Pawel og bronsið Ragnar Þór Pétursson Skoðun Hæstvirtur forsætisráðherra Opið bréf til Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar Kári Stefánsson Skoðun Stýrivextir verða að lækka Fjóla Einarsdóttir Skoðun Heilbrigð skynsemi Einar Scheving Skoðun Hver er hún þessi drusla? Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Hvar endar þetta? Reynir Böðvarsson Skoðun Börn eða bissness Bryndís Jónsdóttir Skoðun Hættustig Gauti Kristmannsson Skoðun Skoðun Skoðun Hver er hún þessi drusla? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Börn eða bissness Bryndís Jónsdóttir skrifar Skoðun Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Pawel og bronsið Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Stýrivextir verða að lækka Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigð skynsemi Einar Scheving skrifar Skoðun Hvar endar þetta? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Höfðu algerlega rétt fyrir sér Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskar getraunir og ólögleg veðmálafyrirtæki Pétur Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Hættustig Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Minnkandi ábati stýrivaxta á verðbólgu Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Hún var kölluð drusla Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Til fyrirmyndar? Sverrir Björnsson skrifar Skoðun Tölum endilega íslensku, takk Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Kennarinn sem breytti lífi þínu Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Tímabært að stokka spilin og gefa upp á nýtt Maarten Haijer skrifar Skoðun Cut The Crap! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvað finnst þér? Bryndís Víglundsdóttir skrifar Skoðun Víðátta og margbreytni hins sjötta skilningarvits Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þegar kennarinn verður dómari Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Tíminn vinnur ekki með þeim Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frestun á afgreiðslu Samgönguáætlunar er fagnaðarefni Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Tvíeggja tækni: Hvernig má nýta stafræna tækni í kennslu? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Blekking goðsagna Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Í sambandi við Suðurnesin Steinunn Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggja er besta vörnin - vegna CrowdStrike atviksins 19. júlí 2024 Arnar Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun 466 milljarðir í vasa norskra eldisrisa Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til ráðherra Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Flestir barðir til bana með steini eða skotnir í tætlur með haglabyssu Ole Anton Bieltvedt skrifar Sjá meira
Reykjavík – Þegar bankakerfið hrundi fyrir tíu árum þurftu margir að axla þungar byrðar. Þúsundir misstu heimili sín. Tjónið af völdum hrunsins er talið nema samanlagðri landsframleiðslu Íslands í sex ár. Tvo þriðju hluta skaðans, jafnvirði landsframleiðslu Íslands í fjögur ár, báru útlendingar, einkum eigendur erlendra banka sem föllnu bankarnir gátu ekki staðið í skilum við. Þriðjung skaðans, jafnvirði landsframleiðslu Íslands í tvö ár, báru Íslendingar sjálfir. Munaði þar mest um hrun á hlutabréfamarkaði, rýrnun lífeyrissjóða og kostnað skattgreiðenda vegna fjármögnunar nýrra banka á rústum gömlu bankanna og vegna endurfjármögnunar Seðlabanka Íslands sem varð tæknilega gjaldþrota. Þessi fjármögnun nam 36% af landsframleiðslu og skiptist jafnt milli föllnu bankanna annars vegar (18%) og Seðlabankans hins vegar (18%). Hæstiréttur hefur dæmt 36 bankamenn og tengda aðila til samtals 92 ára fangavistar fyrir ýmis brot tengd hruninu svo sem lýst er á vefsetri Gagnsæis, samtaka gegn spillingu. Réttarhöldum yfir bankamönnum er þó ekki enn fulllokið. Féð sem hvarf úr bönkunum í hruninu er ófundið enn.Jafnræði fyrir lögum? Í skýrslu sinni (7. bindi, bls. 318-321) taldi Rannsóknarnefnd Alþingis (RNA) þrjá seðlabankastjóra hafa sýnt af sér vanrækslu í skilningi laga. Nýjar upplýsingar komu í ljós þegar Morgunblaðið birti 18. nóvember 2017 útskrift af símtali seðlabankastjóra og forsætisráðherra, símtali sem Seðlabankinn hafði haldið kyrfilega leyndu í meira en níu ár, jafnvel gagnvart Alþingi. Í símtalinu kemur fram að Seðlabankinn ákvað að lána Kaupþingi 500 milljónir evra auk fyrri lána og bankastjórinn segir í símann: „Ég býst við því að við fáum ekki þessa peninga til baka.“ Það kom á daginn. Aðeins helmingur fjárins fékkst endurgreiddur. Miðað við dómaframkvæmd fyrri ára hefði bankastjórnin átt að sæta sakamálarannsókn vegna gruns um að hafa framið umboðssvik í opinberu starfi skv. 249. grein almennra hegningarlaga, grein sem er einföld og auðskilin: „Ef maður, sem fengið hefur aðstöðu til þess að gera eitthvað, sem annar maður verður bundinn við, eða hefur fjárreiður fyrir aðra á hendi, misnotar þessa aðstöðu sína, þá varðar það fangelsi allt að 2 árum, og má þyngja refsinguna, ef mjög miklar sakir eru, allt að 6 ára fangelsi.“ Hæstiréttur hefur þegar dæmt 22 bankamenn og aðra seka um brot gegn þessu ákvæði. Bankarnir fóru allir eins að fram að hruni að heita má. Samt hefur dómum yfir bankamönnum verið misskipt milli banka. Kaupþingsmenn hafa til þessa fengið 36 ár, Glitnismenn 19, sparisjóðamenn 12 ár, Landsbankamenn 11 ár og aðrir 14 ár, samtals 92 ár. Seðlabankastjórarnir hafa sloppið við ákæru enda þótt þeir hafi með ráðslagi sínu lagt jafnþungar byrðar á skattgreiðendur í landinu eins og stjórnendur viðskiptabankanna þriggja og sparisjóðanna.Engin rannsókn, engin gögn „að svo stöddu“ Saksóknurum hefði verið í lófa lagið að rannsaka meint umboðssvik af hálfu Seðlabankans varðandi risalánið til Kaupþings, en það hefur ekki verið gert svo vitað sé. Bankaráði Seðlabankans ber skv. lögum að hafa eftirlit með því að bankinn starfi í samræmi við lög. Bankaráðinu bar því að biðja um opinbera rannsókn á Kaupþingsláninu eftir þeirri reglu að eðlilegt sé að ósk um rannsókn berist af meintum brotavettvangi. Bankaráðið virðist hafa vanrækt þessa lagaskyldu. Fundargerðir ráðsins eru leyniskjöl. Þingnefnd sem Alþingi fól að undirbúa viðbrögð þingsins við skýrslu RNA óskaði vorið 2010 eftir rannsókn á meintri vanrækslu seðlabankastjóranna og forstjóra Fjármálaeftirlitsins. Settur saksóknari svaraði þrem vikum síðar: „Niðurstaða setts saksóknara er að umfjöllunarefni og ályktanir rannsóknarnefndar Alþingis … gefi að svo stöddu ekki tilefni til að efna til sakamálarannsókna á hendur Davíð Oddssyni, Eiríki Guðnasyni, Ingimundi Friðrikssyni og Jónasi Fr. Jónssyni.“ Engin gögn eru tilfærð í bréfinu til að skýra þessa niðurstöðu sem er andstæð vel rökstuddri niðurstöðu RNA enda féllst Landsdómur á hliðstæða niðurstöðu RNA varðandi Geir H. Haarde fv. forsætisráðherra. Tveir hinna brotlegu bankastjóra hafa gert lítið úr RNA. Annar þeirra hefur sagt á prenti: „Skýrsla rannsóknarnefndar endurspeglar annars vegar álit þeirra sem í nefndinni sátu og hins vegar álit þeirra sem hún ræddi við.“ Hann var endurráðinn til starfa í Seðlabankanum fyrir nokkru.Traust í molum Alþingi samþykkti 7. nóvember 2012 að láta rannsaka einkavæðingu bankanna 1998-2003. Rannsóknin fór ekki fram. Meint brot í tengslum við einkavæðinguna fyrntust 2013. Nú sýnist Alþingi ætla að halda uppteknum hætti. Eftir tvo daga, 6. október, fyrnist meint brot seðlabankastjóra varðandi risalánið til Kaupþings. Meint brot seðlabankastjóranna voru framin í opinberu starfi sem varðar allt að helmings þyngingu refsingar skv. 138. grein almennra hegningarlaga. Meint lögbrot með stjórnmálaívafi eru enn látin viðgangast á Íslandi líkt og fyrr. Traust er í molum, bæði traust á mörgum stofnunum samfélagsins og traust milli manna. Spillingin æðir áfram í skjóli refsileysis.
Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Tvíeggja tækni: Hvernig má nýta stafræna tækni í kennslu? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Fyrirhyggja er besta vörnin - vegna CrowdStrike atviksins 19. júlí 2024 Arnar Freyr Guðmundsson skrifar
Skoðun Flestir barðir til bana með steini eða skotnir í tætlur með haglabyssu Ole Anton Bieltvedt skrifar
Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir Skoðun