Hver bað um kollsteypu? Þorvaldur Gylfason skrifar 14. júní 2018 07:00 Vinur minn einn var ekki alls fyrir löngu orðaður við skipun í nefnd á vegum Alþingis. Sem væri varla í frásögur færandi nema fyrir þá sök að hann fékk í miðjum klíðum neyðarkall frá vinveittum þingmanni sem spurði hvort rétt væri að vinurinn hefði hvatt til vopnaðrar byltingar. Vopnaðrar byltingar? Nei, því var fljótsvarað. Sá sem spurði hafði orðið þess var að tilnefningu vinarins í nefndina kynni að vera andmælt eða hafnað á þessari upplognu byltingarforsendu. Spurning þingmannsins vitnar um óheilbrigt andrúmsloft á Alþingi. Hverjir ætluðu að klína vopnuðum byltingarstimpli á saklausan borgara til að koma í veg fyrir að rödd hans heyrðist í nefnd á vegum Alþingis? Það voru líklega þeir sem hafa beinlínis beðið um byltingu eða réttar sagt: kallað yfir sig byltingu. Skoðum málið.Launahlutföll skipta máli Ég er ekki að skipta um umræðuefni þótt ég segi þetta næst: Það er ekki tilviljun að verðbólgumarkmið seðlabanka um allan heim er ekki núll heldur yfirleitt 2% til 3% á ári. Hófleg verðbólga er jafnan heppilegri en engin verðbólga. Það stafar af því að hófleg verðbólga býr til svigrúm til hóflegra breytinga á launakostnaðarhlutföllum á vinnumarkaði. Ef ytri aðstæður halla á tiltekinn atvinnuveg, þá lækkar raunverulegur kaupkostnaður fyrirtækja þar um 2% til 3% á ári ef útseld vara og þjónusta viðkomandi fyrirtækja hækkar í verði um 2% til 3% á ári í samræmi við almennt verðlag meðan launin standa í stað. Þannig komast fyrirtækin hjá að fækka fólki. Launþegar una því þar eð þeim sýnast allir sitja við sama borð. Ef verðbólgu væri ekki til að dreifa væri staðan önnur. Þá myndu fyrirtæki þurfa að biðja launþega um að sætta sig við beina launaskerðingu um 2% til 3% til að komast hjá uppsögnum. Launþegar sætta sig yfirleitt ekki við beina kauplækkun m.a. af því að þeir treysta því ekki að eitt sé látið yfir alla ganga. Þannig getur hófleg verðbólga stillt til friðar á vinnumarkaði. Til þess er leikurinn gerður. Þannig getur mikil verðbólga einnig slitið sundur friðinn með því að raska launahlutföllum um of á þann hátt að sumum tekst betur en öðrum að laga laun sín að verðbólgunni eða lyfta þeim umfram verðbólguna. Sjálftökusveitir Nú er það samt ekki verðbólga sem virðist líklegust til að slíta sundur friðinn á vinnumarkaði hér heima heldur sú staðreynd að sumir hópar hafa tekið sér eða þegið kjarabætur langt umfram aðra. RÚV sagði frá því fyrir nokkru að bæjarstjórar Kópavogs og Garðabæjar eru betur launaðir en borgarstjórinn í Tókíó. Vinir þeirra í bæjarstjórnunum skammta þeim launin. Kjararáð hefur veitt hátekjuhópum sem vinna hjá ríkinu miklar kauphækkanir, sumar afturvirkar, og hækkaði t.d. laun þingmanna 2016 um 45% á einu bretti. Þessar ákvarðanir vöktu hörð viðbrögð, m.a. af hálfu verklýðsfélaga og Samtaka atvinnulífsins. Kjararáð var þá lagt niður. Jón Þór Ólafsson alþm. og VR hafa kært Kjararáð fyrir meintar ólöglegar launahækkanir á ofurlaun. Vandinn er ekki bundinn við sjálftökusveitir stjórnmálamanna. Meðallaun forstjóra fyrirtækja sem eru skráð í Kauphöllinni voru á bilinu 3-8 mkr. á mánuði 2017 eða tæpar 5 mkr. að meðaltali. Meðalforstjórinn þiggur mánaðarlaun sem nema 17-földum lágmarkslaunum. Mánaðarlaun launahæsta forstjórans nema nærri 30-földum lágmarkslaunum. Hverjir ákveða þessi laun? Það gera forstjórarnir sjálfir enda sitja þeir margir í stjórnum fyrirtækjanna hver hjá öðrum. Forstjórar ríkisfyrirtækja eru ekki alveg eins stórtækir, en þeir hafa þó þegið kauphækkanir langt umfram þau 4% sem ríkið bauð ljósmæðrum. Þær höfnuðu boðinu. Þær höfnuðu tvískinnungi sem Kennedy Bandaríkjaforseti lýsti vel þegar hann sagði: „Það er ekki hægt að semja við menn sem segja: „Mitt tilheyrir mér, þitt skulum við semja um““. Uppgjör í vændum Guðmundur Gunnarsson rafvirki lýsir vandanum vel í grein í Stundinni fyrir skömmu undir yfirskriftinni Heiftarlegt uppgjör framundan. Hann vitnar í Guðmund J. Guðmundsson, Gvend jaka sem svo var kallaður, en hann sagði: „Ef einhver hópur fer að vaða upp í hækkunum fyrir ofan almennt verkafólk, þá er þetta búið. Menn þurfa að átta sig á að það verður að byggjast á gagnkvæmu jafnræði á milli hópa. Það þýðir ekki að keyra áfram einhverja sérhópa upp yfir aðra. Þá er þetta hrunið og það hrynur yfir þá hina sömu.“ Forstjórar og stjórnmálamenn eiga upptökin að núverandi ókyrrð á vinnumarkaði. Þeir hafa kallað kollsteypu yfir okkur öll. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þorvaldur Gylfason Mest lesið „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir Skoðun Þegar illfygli leiðir stórmennskubrjálæðing Ole Anton Bieltvedt Skoðun Skoðun Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir skrifar Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson skrifar Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir skrifar Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason skrifar Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Réttlæti fyrir þjóðina, framfarir fyrir landsbyggðina Guðmundur Ari Sigurjónson skrifar Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar Skoðun Stuðningur við nýsköpun í menntun: Leið að betra mati Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þegar illfygli leiðir stórmennskubrjálæðing Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Afruglari Þórður Björn Sigurðsson skrifar Skoðun Þjóðkirkja á réttri leið Þórður Guðmundsson skrifar Skoðun Staðreyndir um einfaldara regluverk Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson skrifar Skoðun Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar Skoðun „Jákvæð viðbrögð“ um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir skrifar Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar Sjá meira
Vinur minn einn var ekki alls fyrir löngu orðaður við skipun í nefnd á vegum Alþingis. Sem væri varla í frásögur færandi nema fyrir þá sök að hann fékk í miðjum klíðum neyðarkall frá vinveittum þingmanni sem spurði hvort rétt væri að vinurinn hefði hvatt til vopnaðrar byltingar. Vopnaðrar byltingar? Nei, því var fljótsvarað. Sá sem spurði hafði orðið þess var að tilnefningu vinarins í nefndina kynni að vera andmælt eða hafnað á þessari upplognu byltingarforsendu. Spurning þingmannsins vitnar um óheilbrigt andrúmsloft á Alþingi. Hverjir ætluðu að klína vopnuðum byltingarstimpli á saklausan borgara til að koma í veg fyrir að rödd hans heyrðist í nefnd á vegum Alþingis? Það voru líklega þeir sem hafa beinlínis beðið um byltingu eða réttar sagt: kallað yfir sig byltingu. Skoðum málið.Launahlutföll skipta máli Ég er ekki að skipta um umræðuefni þótt ég segi þetta næst: Það er ekki tilviljun að verðbólgumarkmið seðlabanka um allan heim er ekki núll heldur yfirleitt 2% til 3% á ári. Hófleg verðbólga er jafnan heppilegri en engin verðbólga. Það stafar af því að hófleg verðbólga býr til svigrúm til hóflegra breytinga á launakostnaðarhlutföllum á vinnumarkaði. Ef ytri aðstæður halla á tiltekinn atvinnuveg, þá lækkar raunverulegur kaupkostnaður fyrirtækja þar um 2% til 3% á ári ef útseld vara og þjónusta viðkomandi fyrirtækja hækkar í verði um 2% til 3% á ári í samræmi við almennt verðlag meðan launin standa í stað. Þannig komast fyrirtækin hjá að fækka fólki. Launþegar una því þar eð þeim sýnast allir sitja við sama borð. Ef verðbólgu væri ekki til að dreifa væri staðan önnur. Þá myndu fyrirtæki þurfa að biðja launþega um að sætta sig við beina launaskerðingu um 2% til 3% til að komast hjá uppsögnum. Launþegar sætta sig yfirleitt ekki við beina kauplækkun m.a. af því að þeir treysta því ekki að eitt sé látið yfir alla ganga. Þannig getur hófleg verðbólga stillt til friðar á vinnumarkaði. Til þess er leikurinn gerður. Þannig getur mikil verðbólga einnig slitið sundur friðinn með því að raska launahlutföllum um of á þann hátt að sumum tekst betur en öðrum að laga laun sín að verðbólgunni eða lyfta þeim umfram verðbólguna. Sjálftökusveitir Nú er það samt ekki verðbólga sem virðist líklegust til að slíta sundur friðinn á vinnumarkaði hér heima heldur sú staðreynd að sumir hópar hafa tekið sér eða þegið kjarabætur langt umfram aðra. RÚV sagði frá því fyrir nokkru að bæjarstjórar Kópavogs og Garðabæjar eru betur launaðir en borgarstjórinn í Tókíó. Vinir þeirra í bæjarstjórnunum skammta þeim launin. Kjararáð hefur veitt hátekjuhópum sem vinna hjá ríkinu miklar kauphækkanir, sumar afturvirkar, og hækkaði t.d. laun þingmanna 2016 um 45% á einu bretti. Þessar ákvarðanir vöktu hörð viðbrögð, m.a. af hálfu verklýðsfélaga og Samtaka atvinnulífsins. Kjararáð var þá lagt niður. Jón Þór Ólafsson alþm. og VR hafa kært Kjararáð fyrir meintar ólöglegar launahækkanir á ofurlaun. Vandinn er ekki bundinn við sjálftökusveitir stjórnmálamanna. Meðallaun forstjóra fyrirtækja sem eru skráð í Kauphöllinni voru á bilinu 3-8 mkr. á mánuði 2017 eða tæpar 5 mkr. að meðaltali. Meðalforstjórinn þiggur mánaðarlaun sem nema 17-földum lágmarkslaunum. Mánaðarlaun launahæsta forstjórans nema nærri 30-földum lágmarkslaunum. Hverjir ákveða þessi laun? Það gera forstjórarnir sjálfir enda sitja þeir margir í stjórnum fyrirtækjanna hver hjá öðrum. Forstjórar ríkisfyrirtækja eru ekki alveg eins stórtækir, en þeir hafa þó þegið kauphækkanir langt umfram þau 4% sem ríkið bauð ljósmæðrum. Þær höfnuðu boðinu. Þær höfnuðu tvískinnungi sem Kennedy Bandaríkjaforseti lýsti vel þegar hann sagði: „Það er ekki hægt að semja við menn sem segja: „Mitt tilheyrir mér, þitt skulum við semja um““. Uppgjör í vændum Guðmundur Gunnarsson rafvirki lýsir vandanum vel í grein í Stundinni fyrir skömmu undir yfirskriftinni Heiftarlegt uppgjör framundan. Hann vitnar í Guðmund J. Guðmundsson, Gvend jaka sem svo var kallaður, en hann sagði: „Ef einhver hópur fer að vaða upp í hækkunum fyrir ofan almennt verkafólk, þá er þetta búið. Menn þurfa að átta sig á að það verður að byggjast á gagnkvæmu jafnræði á milli hópa. Það þýðir ekki að keyra áfram einhverja sérhópa upp yfir aðra. Þá er þetta hrunið og það hrynur yfir þá hina sömu.“ Forstjórar og stjórnmálamenn eiga upptökin að núverandi ókyrrð á vinnumarkaði. Þeir hafa kallað kollsteypu yfir okkur öll.
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun
Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar
Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar
Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar
Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun