Er ég neyslueining? Halldóra Kristín Thoroddsen skrifar 11. október 2017 14:30 Hvað varð um orðið borgari? Datt það út? Orð eru mögnuð, þeim fylgir máttur. Endurskilgreiningar hugtaka fylgja alltaf nýrri hugmyndafræði, nýjum skilningi eða misskilningi. Fyrsta verk boðberanna eru endurskilgreiningar. Hugtakið frelsi tökum við okkur varla í munn lengur nema þegar við eigum við síma, hugtakinu var rænt og það afbakað. Frú Thatcher skildi þetta. Fleyg er staðhæfing hennar um endalok samfélags, endalok borgarans og fæðingu neyslueiningarinnar. „There is no such thing as society.“ Neytandi er gott og gilt orð yfir þann sem „notar“ vöru eða þjónustu. Það tekur þó aðeins til einstaklings eða einstaklinga sem nota ákveðna vöru eða þjónustu. Réttindabarátta neytandans er ekki um samábyrgð, ekki um almannahag, nær ekki til annarra réttinda en þeirra að verða ekki fyrir vörusvikum. Orðið borgari er mun víðfeðmara. Borgarinn á rétt, ekki bara á góðri þjónustu og vöru heldur rétt sem byggir á samfélagssáttmála í réttarríki. Hann talar ekki fyrir sig einan eða sinn hóp heldur talar hann sem borgari í samfélagi. Hann er rödd í borgaralegu samhengi. Rödd út úr heild. Auðhyggjutímabilið tamdi sér nýja tungu. Þessi tunga litar enn samfélag okkar þó að hugmyndakerfið hafi misst trúverðugleika í flestra augum. Mannskilningur þess kerfis beinlínis útheimti það að fólk hætti að líta á sig sem borgara, í samfélagi sem hjálpast að. Maðurinn á að líta á sig sem neytanda. Ekki félaga í sjúkrasamlagi eða stéttarfélagi, heldur eigingjarna neyslueiningu. Víða hefur verið tekið upp fyrirtækja- og fjármálamálfar þar sem áður voru sótt hugtök af öðrum meiði. Skólar sem áður skilgreindu gildi sín í anda mannkærleika hafa margir hverjir uppfært þau í takt við nýmállýskuna, mállýsku sem er farin að virka undarlega nýgömul á mann. Þau eru í anda auglýsinga bankastofnana eða símafyrirtækja. „Marksækið nám, fjárfesting í framtíð.“ Samfélagsþátturinn Kastljós hefur verið endurskilgreindur sem neytendaþáttur og Gallúp spyr mig mörgum sinnum á ári hvort ég muni mæla með fyrirtækjum við vini mína. Eru margir í þannig samskiptum við fólk? Í mínum vinahópi yrði ég álitin mjög einkennileg ef ég brysti inn í samræður í tíma og ótíma og færi að mæra fyrirtæki. Flest erum við fullsödd af auglýsingum miðlanna. Nú eru uppi hugmyndir um að setja stórfelldar vegaframkvæmdir í hendur einkaaðila sem muni svo rukka almenning um vegatolla. Og hverjar eru svo röksemdarfærslurnar? Jú, mantran: „Þeir borgi sem neyti“ og sú trúarsetning sem fylgir þessu hugmyndakerfi, að peningar einkaaðila séu á einhvern hátt öðruvísi en peningar úr sameigninni, eins og verktakar sem vinni fyrir þeim séu samviskusamari og vinni fyrir minna kaupi, vandi sig betur? Í draumaríkinu átti að þurrka út tekjujöfnunaráhrif skattkerfisins á sem flestum póstum. Allir neytendur skyldu borga jafnt, veikir sterkir, ungir gamlir. Hví skyldi ég borga fyrir ljósastaur í Grafarvogi eða veg til Akureyrar? Hvernig nýtist það mér persónulega? ég sem aldrei fer af bæ. Á milli mín og veraldarinnar átti að setja upp rauf til að stinga inn korti eða teljara sem rukkaði fyrir notkun. Fyrir nýtingu á þjóðvegum, fyrir göngutúr í náttúrunni, fyrir sjúkrahúsvist og í hinum besta heimi fyrir vatn og loft. Einfalt kerfi sem átti jafnframt að gera mann svo ósköp frjálsan, þó að frjáls för á milli sveitarfélaga heyrði sögunni til. Nýmállýska fylgir nýjum draumi, Georg Orwell kallaði þetta newspeak í bók sinni „Nítján hundruð áttatíu og fjögur“. Newspeak er stýrt tungumál, sem á að koma í veg fyrir þá frjálsu hugsun, persónulegu ímynd, sjálfstjáningu og þann frjálsan vilja, sem kann að ógna ríkjandi hugmyndakerfi. Þessi greinarstúfur myndi falla undir „hugsanaglæp“ í hinum besta heimi auðhyggjunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Ljúgandi málpípa Sjálfstæðisflokksins Tómas Kristjánsson Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Halldór 15.06.2024 Halldór Drasl Hafþór Reynisson Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Skoðun Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson skrifar Skoðun „Betur borgandi ferðamenn“ Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Hvað varð um orðið borgari? Datt það út? Orð eru mögnuð, þeim fylgir máttur. Endurskilgreiningar hugtaka fylgja alltaf nýrri hugmyndafræði, nýjum skilningi eða misskilningi. Fyrsta verk boðberanna eru endurskilgreiningar. Hugtakið frelsi tökum við okkur varla í munn lengur nema þegar við eigum við síma, hugtakinu var rænt og það afbakað. Frú Thatcher skildi þetta. Fleyg er staðhæfing hennar um endalok samfélags, endalok borgarans og fæðingu neyslueiningarinnar. „There is no such thing as society.“ Neytandi er gott og gilt orð yfir þann sem „notar“ vöru eða þjónustu. Það tekur þó aðeins til einstaklings eða einstaklinga sem nota ákveðna vöru eða þjónustu. Réttindabarátta neytandans er ekki um samábyrgð, ekki um almannahag, nær ekki til annarra réttinda en þeirra að verða ekki fyrir vörusvikum. Orðið borgari er mun víðfeðmara. Borgarinn á rétt, ekki bara á góðri þjónustu og vöru heldur rétt sem byggir á samfélagssáttmála í réttarríki. Hann talar ekki fyrir sig einan eða sinn hóp heldur talar hann sem borgari í samfélagi. Hann er rödd í borgaralegu samhengi. Rödd út úr heild. Auðhyggjutímabilið tamdi sér nýja tungu. Þessi tunga litar enn samfélag okkar þó að hugmyndakerfið hafi misst trúverðugleika í flestra augum. Mannskilningur þess kerfis beinlínis útheimti það að fólk hætti að líta á sig sem borgara, í samfélagi sem hjálpast að. Maðurinn á að líta á sig sem neytanda. Ekki félaga í sjúkrasamlagi eða stéttarfélagi, heldur eigingjarna neyslueiningu. Víða hefur verið tekið upp fyrirtækja- og fjármálamálfar þar sem áður voru sótt hugtök af öðrum meiði. Skólar sem áður skilgreindu gildi sín í anda mannkærleika hafa margir hverjir uppfært þau í takt við nýmállýskuna, mállýsku sem er farin að virka undarlega nýgömul á mann. Þau eru í anda auglýsinga bankastofnana eða símafyrirtækja. „Marksækið nám, fjárfesting í framtíð.“ Samfélagsþátturinn Kastljós hefur verið endurskilgreindur sem neytendaþáttur og Gallúp spyr mig mörgum sinnum á ári hvort ég muni mæla með fyrirtækjum við vini mína. Eru margir í þannig samskiptum við fólk? Í mínum vinahópi yrði ég álitin mjög einkennileg ef ég brysti inn í samræður í tíma og ótíma og færi að mæra fyrirtæki. Flest erum við fullsödd af auglýsingum miðlanna. Nú eru uppi hugmyndir um að setja stórfelldar vegaframkvæmdir í hendur einkaaðila sem muni svo rukka almenning um vegatolla. Og hverjar eru svo röksemdarfærslurnar? Jú, mantran: „Þeir borgi sem neyti“ og sú trúarsetning sem fylgir þessu hugmyndakerfi, að peningar einkaaðila séu á einhvern hátt öðruvísi en peningar úr sameigninni, eins og verktakar sem vinni fyrir þeim séu samviskusamari og vinni fyrir minna kaupi, vandi sig betur? Í draumaríkinu átti að þurrka út tekjujöfnunaráhrif skattkerfisins á sem flestum póstum. Allir neytendur skyldu borga jafnt, veikir sterkir, ungir gamlir. Hví skyldi ég borga fyrir ljósastaur í Grafarvogi eða veg til Akureyrar? Hvernig nýtist það mér persónulega? ég sem aldrei fer af bæ. Á milli mín og veraldarinnar átti að setja upp rauf til að stinga inn korti eða teljara sem rukkaði fyrir notkun. Fyrir nýtingu á þjóðvegum, fyrir göngutúr í náttúrunni, fyrir sjúkrahúsvist og í hinum besta heimi fyrir vatn og loft. Einfalt kerfi sem átti jafnframt að gera mann svo ósköp frjálsan, þó að frjáls för á milli sveitarfélaga heyrði sögunni til. Nýmállýska fylgir nýjum draumi, Georg Orwell kallaði þetta newspeak í bók sinni „Nítján hundruð áttatíu og fjögur“. Newspeak er stýrt tungumál, sem á að koma í veg fyrir þá frjálsu hugsun, persónulegu ímynd, sjálfstjáningu og þann frjálsan vilja, sem kann að ógna ríkjandi hugmyndakerfi. Þessi greinarstúfur myndi falla undir „hugsanaglæp“ í hinum besta heimi auðhyggjunnar.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun