ASÍ, SI og SA … úlfur, úlfur Ævar Rafn Hafþórsson skrifar 5. apríl 2017 07:00 Þegar ég ákvað að skrifa meistararitgerð í hagfræði um framleiðni á byggingamarkaði á Íslandi og bera saman við framleiðni á byggingamarkaði í Noregi þá varð mér strax ljóst að erfitt gæti reynst að fá gögn og mikilvægar upplýsingar. Gagnaöflunin tók langan tíma og á tímabili var ég efins um að þetta tækist. En með frábæran leiðbeinanda, dr. Þórólf Matthíasson, tókst þetta að lokum. Fæðingin var sum sé mjög erfið. Til að byrja með fór ég til Samtaka iðnaðarins, Samtaka atvinnulífsins og ASÍ. Mér til mikillar furðu þá höfðu þau ekkert velt þessum málum fyrir sér og það sem verra var að mér fannst, þá höfðu þau engan áhuga á viðfangsefninu. Á tyllidögum kjarasamninga er tönglast á því að framleiðni þurfi að aukast svo að ekki sé samið um hækkanir umfram framleiðni. Annars fer það bara út í verðlagið. Jú, það er alveg rétt. En af hverju þetta áhugaleysi gagnvart afkastagetu einstakra starfsgreina? Þegar ég gekk á fund þessara samtaka árið 2015 sýndi ég þeim hvað hefði verið byggt á árunum 2009-2014. Þetta voru tölur beint frá Hagstofunni þannig að ég býst við að þessir aðilar hafi verið meðvitaðir um þennan uppsafnaða skort … eða hvað? Á þessum árum var fullkláruð 4.141 íbúð á höfuðborgarsvæðinu samkvæmt Hagstofunni sem gerir um 690 íbúðir á ári. En árleg eftirspurn er um 1.600-1.800 íbúðir á ári. Þarna var strax ljóst í hvað stefndi. Í Kastljósi þann 21. mars var viðtal við framkvæmdastjóra Samtaka iðnaðarins. En þar kom hann inn á eftirfarandi atriði:1) Þeir töldu að framleiðslan yrði 2001 íbúð árið 2017 en í raun varð framleiðslan 1.598 íbúðir. Þar sem ég reiknaði framleiðni í byggingariðnaði í minni mastersritgerð er áhugavert að sjá hvað rúmlega 20% framleiðniaukning hefði haft mikil áhrif á þessar tölur. Í rannsókn minni kom í ljós að við erum með 66% af framleiðslugetu Noregs. Segjum að við hefðum 80% af framleiðslugetu Noregs, þá hefði þessi spá verið nærri lagi. Þannig að augljóslega skiptir framleiðni miklu máli.2) Framleiðsla á minni íbúðum er dýrari. Vinnustundir aukast um 6% við hverja 10 fermetra minnkun á íbúðum, sem segir að uppbygging á minni íbúðum tekur lengri tíma.3) Hann segist ekki hafa áhyggjur af vinnuaflsskorti í byggingariðnaði. Við erum með frjálst flæði vinnuafls innan EES og því liggur það ljóst fyrir að besta vinnuaflið í Evrópu leitar þangað sem raunlaunin eru hæst og það er ekki á Íslandi, auk þess sem eftirliti með fagskírteinum er mjög ábótavant hérlendis. Í dag gengur mjög erfiðlega að manna byggingariðnaðinn og því finnst mér ákveðið virðingarleysi felast í þessum ummælum. Það tekur langan tíma að ná upp færni og ef menn halda að hvaða Jón sem er geti sinnt þessu þá eru menn á villigötum. Við þurfum 80% meiri tíma til innanhússfrágangs miðað við Noreg en það er akkúrat þessi innanhússfrágangur sem þarfnast hæfni og aukins vinnuhraða sem næst bara með nokkurra ára þjálfun. Þannig að aukning á faglærðu vinnuafli skilar betri árangri.Óraunhæf spá Iðnaðarmenn sem ég tala við daglega eru sammála um að spá Samtaka iðnaðarins sé ekki raunhæf, og þá sérstaklega vegna ruðningsáhrifa af hótelbyggingum og eins og fyrr segir, vegna skorts á faglærðu og vel þjálfuðu vinnuafli. Þessi atvinnugrein þarf að fá meiri athygli og hefja þarf vinnu við stefnumótun til langs tíma. Við erum ekki sjálfbær með svo fáa iðnaðarmenn og við erum einfaldlega ekki samkeppnishæf um besta vinnuaflið í Evrópu. Við erum með góða iðnaðarmenn en þeir eru bara of fáir til þess að ráða við svona mikla uppbyggingu á svona stuttum tíma. Staðan sem við erum komin í er mjög erfið en því miður verður hún ekki leyst með skyndilausnum og mun staðan því vera erfið áfram næstu árin. Menn verða hins vegar að vera hreinskilnir með þessa stöðu. Það er ekki til neins að búa til væntingar sem standast ekki. Framleiðslugetunni verður ekki breytt eins og hendi sé veifað, en við getum allavega búið okkur undir framtíðina og reynt að koma í veg fyrir að svona gerist aftur. Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Sjá meira
Þegar ég ákvað að skrifa meistararitgerð í hagfræði um framleiðni á byggingamarkaði á Íslandi og bera saman við framleiðni á byggingamarkaði í Noregi þá varð mér strax ljóst að erfitt gæti reynst að fá gögn og mikilvægar upplýsingar. Gagnaöflunin tók langan tíma og á tímabili var ég efins um að þetta tækist. En með frábæran leiðbeinanda, dr. Þórólf Matthíasson, tókst þetta að lokum. Fæðingin var sum sé mjög erfið. Til að byrja með fór ég til Samtaka iðnaðarins, Samtaka atvinnulífsins og ASÍ. Mér til mikillar furðu þá höfðu þau ekkert velt þessum málum fyrir sér og það sem verra var að mér fannst, þá höfðu þau engan áhuga á viðfangsefninu. Á tyllidögum kjarasamninga er tönglast á því að framleiðni þurfi að aukast svo að ekki sé samið um hækkanir umfram framleiðni. Annars fer það bara út í verðlagið. Jú, það er alveg rétt. En af hverju þetta áhugaleysi gagnvart afkastagetu einstakra starfsgreina? Þegar ég gekk á fund þessara samtaka árið 2015 sýndi ég þeim hvað hefði verið byggt á árunum 2009-2014. Þetta voru tölur beint frá Hagstofunni þannig að ég býst við að þessir aðilar hafi verið meðvitaðir um þennan uppsafnaða skort … eða hvað? Á þessum árum var fullkláruð 4.141 íbúð á höfuðborgarsvæðinu samkvæmt Hagstofunni sem gerir um 690 íbúðir á ári. En árleg eftirspurn er um 1.600-1.800 íbúðir á ári. Þarna var strax ljóst í hvað stefndi. Í Kastljósi þann 21. mars var viðtal við framkvæmdastjóra Samtaka iðnaðarins. En þar kom hann inn á eftirfarandi atriði:1) Þeir töldu að framleiðslan yrði 2001 íbúð árið 2017 en í raun varð framleiðslan 1.598 íbúðir. Þar sem ég reiknaði framleiðni í byggingariðnaði í minni mastersritgerð er áhugavert að sjá hvað rúmlega 20% framleiðniaukning hefði haft mikil áhrif á þessar tölur. Í rannsókn minni kom í ljós að við erum með 66% af framleiðslugetu Noregs. Segjum að við hefðum 80% af framleiðslugetu Noregs, þá hefði þessi spá verið nærri lagi. Þannig að augljóslega skiptir framleiðni miklu máli.2) Framleiðsla á minni íbúðum er dýrari. Vinnustundir aukast um 6% við hverja 10 fermetra minnkun á íbúðum, sem segir að uppbygging á minni íbúðum tekur lengri tíma.3) Hann segist ekki hafa áhyggjur af vinnuaflsskorti í byggingariðnaði. Við erum með frjálst flæði vinnuafls innan EES og því liggur það ljóst fyrir að besta vinnuaflið í Evrópu leitar þangað sem raunlaunin eru hæst og það er ekki á Íslandi, auk þess sem eftirliti með fagskírteinum er mjög ábótavant hérlendis. Í dag gengur mjög erfiðlega að manna byggingariðnaðinn og því finnst mér ákveðið virðingarleysi felast í þessum ummælum. Það tekur langan tíma að ná upp færni og ef menn halda að hvaða Jón sem er geti sinnt þessu þá eru menn á villigötum. Við þurfum 80% meiri tíma til innanhússfrágangs miðað við Noreg en það er akkúrat þessi innanhússfrágangur sem þarfnast hæfni og aukins vinnuhraða sem næst bara með nokkurra ára þjálfun. Þannig að aukning á faglærðu vinnuafli skilar betri árangri.Óraunhæf spá Iðnaðarmenn sem ég tala við daglega eru sammála um að spá Samtaka iðnaðarins sé ekki raunhæf, og þá sérstaklega vegna ruðningsáhrifa af hótelbyggingum og eins og fyrr segir, vegna skorts á faglærðu og vel þjálfuðu vinnuafli. Þessi atvinnugrein þarf að fá meiri athygli og hefja þarf vinnu við stefnumótun til langs tíma. Við erum ekki sjálfbær með svo fáa iðnaðarmenn og við erum einfaldlega ekki samkeppnishæf um besta vinnuaflið í Evrópu. Við erum með góða iðnaðarmenn en þeir eru bara of fáir til þess að ráða við svona mikla uppbyggingu á svona stuttum tíma. Staðan sem við erum komin í er mjög erfið en því miður verður hún ekki leyst með skyndilausnum og mun staðan því vera erfið áfram næstu árin. Menn verða hins vegar að vera hreinskilnir með þessa stöðu. Það er ekki til neins að búa til væntingar sem standast ekki. Framleiðslugetunni verður ekki breytt eins og hendi sé veifað, en við getum allavega búið okkur undir framtíðina og reynt að koma í veg fyrir að svona gerist aftur. Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun