Byggðasamningur og lífskjör Guðjón Sigurbjartsson skrifar 4. janúar 2016 13:43 Um þessar mundir er unnið að gerð nýs „búvörusamnings“ til 10 ára. Með búvörusamningum er mótuð stefna um þróun framleiðsluhátta landbúnaðarins, samkeppnishæfni, starfsskilyrði og kjör bænda. Í leiðinni er mörkuð stefna um útgjöld skattgreiðenda og neytenda til byggðanna. Það er því um eins konar „byggðasamning“ að ræða, sem útfæra þarf nánar. Bæta þarf lífskjör í landinu verulega til að þau jafnist á við lífskjör í nágrannalöndunum. Til að ná lífskjörum í Danmörku, Svíþjóð og Noregi á næsta áratug þurfum við að auka landsframleiðslu á mann um meira en 45%, þar af um 30% vegna óhagkvæmni þess að vera heldur fá á tiltölulega stórri norðlægri eyju. Meðalframlegð atvinnurekstrar okkar um 20% undir viðmiðunarlöndunum og auk þess eru matarútgjöld og vaxtagjöld heimila hærri en það sem fólk í þessum löndum býr við. Þetta er „eitruð blanda“ sem veldur óánægju fólks með kaup og kjör og landflótta. Á næstu 10 árum þurfum við að ná verulegum árangri til að bæta okkar hag og á sama tíma og viðmiðunarlöndin munu halda áfram að bæta sinn hag. Til að ná nágrannalöndunum á næstu áratugum þurfum við því að gera verulegt átak og megum ekki skirrast við að slátra „heilögum kúm“ ef til þarf. Landbúnaðurinn nýtur árlega um 14 milljarða króna beins stuðnings frá skattgreiðendum og kostar neytendur um 10 milljarða króna í formi tollverndar, samtals um 24 milljarðar króna. Þessi upphæð nægir, sem dæmi, til að byggja nýjan Landspítala á 4 ára fresti. Landbúnaðurinn er mjög mengandi, losar um 3/4 af þeim gróðurhúsalofttegundum sem landið losar ef þurrkun votlendis er meðtalin. Landbúnaðurinn bætir ekki bara ásýnd landsins. Ofbeit heldur sumstaðar viðkvæmum gróðri niðri, óþarfa skurðir víða um land og þó víða sé vel búið eru mörg dæmi um óþarfann úr sér genginn húsakost. Það þarf víða að taka til hendinni. Í markaðshagkerfi keppir vara og þjónusta á frjálsum markaði, einnig við innflutning. Þessi skipan mála tryggir neytendum góða, fjölbreytta vöru á góðu verði ef allt er með felldu. Í Evrópu keppir landbúnaður á 550 milljón manna markaði og styrkir eru að meðaltali aðeins 1/3 af því sem hér er. Evrópa flytur einnig árlega inn landbúnaðarafurðir fyrir um 10 þúsund milljarða króna frá þróunarlöndum og aðstoðar þarlenda við framleiðsluna. Þegar samið er um mikilvæga hagsmuni til langs tíma þarf að horfa á heildarmyndina, nýta bestu þekkingu og beita vinnubrögðum stefnumótunar. Skilgreina þarf hlutverk landbúnaðarins betur, setja háleit markmið og velja heppilegar leiðir að markmiðunum. Eftirfarandi kemur til álita í því sambandi. Hlutverk landbúnaðar Hlutverk landbúnaðar er að framleiða holl, góð og fjölbreytt matvæli á samkeppnishæfu verði. Bændur vilja afkomutryggingu í formi nægilegs söluverðs, niðurgreiðslna, verndar eða styrkja og rökstyðja það með því að halda þurfi landinu í byggð og tryggja matvælaöryggi. En kostnaður neytenda og skattgreiðenda, sem margir hverjir eru ekki aflögufærir, er of mikill. Þegar neyðin er stærst og fólk hefur lifað að mestu á núðlum árum saman skiptir ekki miklu hvort bóndabæir eru færri eða fleiri. Færa þarf kröfur til landbúnaðarins nær því sem gerist í öðrum atvinnugreinum og samanburðarlöndunum. Metnaðarfull markmið Lækka þarf matarútgjöld heimilanna niður í opið markaðsverð. Í framhaldinu þarf að lækka beinan kostnað skattgreiðenda af landbúnaði um helming. Bæta þarf ásýnd landsins til yndisauka fyrir landsmenn og ferðamenn. Hætta lausagöngu búfjár og, hætta að beita hálendið. Bæta umgegni og auka skógrækt. Draga þarf úr losun gróðurhúsalofttegunda og mengun með endurheimt votlendis, nýtingu metangass og minni útblæstri. Leiðir að markmiðum Opna þarf á innflutning matvæla án tolla- og innflutningshindrana, í áföngum á næstu 10 árum. Í staðinn opnast íslenskum bændum 550 milljón manna markaður Evrópu. Styðja þarf landbúnaðinn að takast á við breytingar meðal annars vegna aukinnar samkeppni. Stuðningur við mjólkurframleiðslu þarf að færast yfir í stuðning við heppilega landnotkun. Styrkja til dæmis mjólkurframleiðslu á völdum svæðum á Suðurlandi, Vesturlandi og í Eyjafirði, í nágrenni þéttbýlissvæðanna, en minna eða ekkert utan þeirra svæða. Þetta stuðlar að samþjöppun og flutningskostnaður minnkar. Snyrtilegt vel gróið og fagurt land eykur ánægju landsmanna og styður við vöxt ferðaþjónustu, sem er vaxandi atvinnugrein og á eftir að blómstra víða um land. Ekki ætti að styðja bú sem láta búfé sitt ganga laust í byggð eða á hálendi. Styrkja mætti ræktun og landfegrun. Draga þarf úr mengun og endurheimta votlendi til að binda gróðurhúsalofttegundir. Styrkja tilteknar aðgerðir af þessu tagi. Skipulag Gerð búvörusamninga hefur gengið þannig fyrir sig að samninganefnd bænda stendur fyrir umræðum meðal bænda og semur svo við landbúnaðarráðherra sem skrifar svo undir við bændur, ásamt fjármálaráðherra. Ráðherrarnir eiga væntanlega að gæta hagsmuna neytenda og skattgreiðenda en þar stendur hnífurinn í kúnni. Hér skortir á gagnsæi og fagleg vinnubrögð. Það þarf að standa betur að stefnumótuninni og samningunum og meðal annars fá til verka sérfræðinga í stefnumótun, landbúnaði, umhverfisvernd, ferðaþjónustu, fjármálum auk fulltrúa bænda, neytenda og skattgreiðenda. Áhugavert er að Byggðastofnun taka við gerð „byggðasamninga“ og haldi utan um stefnumótun byggðanna og stuðning við þær. Sumum byggðum hentar landbúnaður, öðrum ferðaþjónusta o.s.frv. Byggðastofnun ætti líklega að heyra undir forsætisráðherra, því stuðningur við byggðir er þverfaglegt viðfangsefni. Með ofangreindu batna lífskjör í landinu um meira en 10% að meðaltali og enn meira hjá þeim fátæku. Landið verður fegurra og dregur úr mengun. Bændum fækkar, sú þróun er í gangi hvort sem er, en afkoma þeirra batnar. Breytingarnar munu vissulega taka á en þær má auðvelda með stuðningi skattgreiðenda. Allir hagnist þegar frá líður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Mest lesið Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal Skoðun Skoðun Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Sjá meira
Um þessar mundir er unnið að gerð nýs „búvörusamnings“ til 10 ára. Með búvörusamningum er mótuð stefna um þróun framleiðsluhátta landbúnaðarins, samkeppnishæfni, starfsskilyrði og kjör bænda. Í leiðinni er mörkuð stefna um útgjöld skattgreiðenda og neytenda til byggðanna. Það er því um eins konar „byggðasamning“ að ræða, sem útfæra þarf nánar. Bæta þarf lífskjör í landinu verulega til að þau jafnist á við lífskjör í nágrannalöndunum. Til að ná lífskjörum í Danmörku, Svíþjóð og Noregi á næsta áratug þurfum við að auka landsframleiðslu á mann um meira en 45%, þar af um 30% vegna óhagkvæmni þess að vera heldur fá á tiltölulega stórri norðlægri eyju. Meðalframlegð atvinnurekstrar okkar um 20% undir viðmiðunarlöndunum og auk þess eru matarútgjöld og vaxtagjöld heimila hærri en það sem fólk í þessum löndum býr við. Þetta er „eitruð blanda“ sem veldur óánægju fólks með kaup og kjör og landflótta. Á næstu 10 árum þurfum við að ná verulegum árangri til að bæta okkar hag og á sama tíma og viðmiðunarlöndin munu halda áfram að bæta sinn hag. Til að ná nágrannalöndunum á næstu áratugum þurfum við því að gera verulegt átak og megum ekki skirrast við að slátra „heilögum kúm“ ef til þarf. Landbúnaðurinn nýtur árlega um 14 milljarða króna beins stuðnings frá skattgreiðendum og kostar neytendur um 10 milljarða króna í formi tollverndar, samtals um 24 milljarðar króna. Þessi upphæð nægir, sem dæmi, til að byggja nýjan Landspítala á 4 ára fresti. Landbúnaðurinn er mjög mengandi, losar um 3/4 af þeim gróðurhúsalofttegundum sem landið losar ef þurrkun votlendis er meðtalin. Landbúnaðurinn bætir ekki bara ásýnd landsins. Ofbeit heldur sumstaðar viðkvæmum gróðri niðri, óþarfa skurðir víða um land og þó víða sé vel búið eru mörg dæmi um óþarfann úr sér genginn húsakost. Það þarf víða að taka til hendinni. Í markaðshagkerfi keppir vara og þjónusta á frjálsum markaði, einnig við innflutning. Þessi skipan mála tryggir neytendum góða, fjölbreytta vöru á góðu verði ef allt er með felldu. Í Evrópu keppir landbúnaður á 550 milljón manna markaði og styrkir eru að meðaltali aðeins 1/3 af því sem hér er. Evrópa flytur einnig árlega inn landbúnaðarafurðir fyrir um 10 þúsund milljarða króna frá þróunarlöndum og aðstoðar þarlenda við framleiðsluna. Þegar samið er um mikilvæga hagsmuni til langs tíma þarf að horfa á heildarmyndina, nýta bestu þekkingu og beita vinnubrögðum stefnumótunar. Skilgreina þarf hlutverk landbúnaðarins betur, setja háleit markmið og velja heppilegar leiðir að markmiðunum. Eftirfarandi kemur til álita í því sambandi. Hlutverk landbúnaðar Hlutverk landbúnaðar er að framleiða holl, góð og fjölbreytt matvæli á samkeppnishæfu verði. Bændur vilja afkomutryggingu í formi nægilegs söluverðs, niðurgreiðslna, verndar eða styrkja og rökstyðja það með því að halda þurfi landinu í byggð og tryggja matvælaöryggi. En kostnaður neytenda og skattgreiðenda, sem margir hverjir eru ekki aflögufærir, er of mikill. Þegar neyðin er stærst og fólk hefur lifað að mestu á núðlum árum saman skiptir ekki miklu hvort bóndabæir eru færri eða fleiri. Færa þarf kröfur til landbúnaðarins nær því sem gerist í öðrum atvinnugreinum og samanburðarlöndunum. Metnaðarfull markmið Lækka þarf matarútgjöld heimilanna niður í opið markaðsverð. Í framhaldinu þarf að lækka beinan kostnað skattgreiðenda af landbúnaði um helming. Bæta þarf ásýnd landsins til yndisauka fyrir landsmenn og ferðamenn. Hætta lausagöngu búfjár og, hætta að beita hálendið. Bæta umgegni og auka skógrækt. Draga þarf úr losun gróðurhúsalofttegunda og mengun með endurheimt votlendis, nýtingu metangass og minni útblæstri. Leiðir að markmiðum Opna þarf á innflutning matvæla án tolla- og innflutningshindrana, í áföngum á næstu 10 árum. Í staðinn opnast íslenskum bændum 550 milljón manna markaður Evrópu. Styðja þarf landbúnaðinn að takast á við breytingar meðal annars vegna aukinnar samkeppni. Stuðningur við mjólkurframleiðslu þarf að færast yfir í stuðning við heppilega landnotkun. Styrkja til dæmis mjólkurframleiðslu á völdum svæðum á Suðurlandi, Vesturlandi og í Eyjafirði, í nágrenni þéttbýlissvæðanna, en minna eða ekkert utan þeirra svæða. Þetta stuðlar að samþjöppun og flutningskostnaður minnkar. Snyrtilegt vel gróið og fagurt land eykur ánægju landsmanna og styður við vöxt ferðaþjónustu, sem er vaxandi atvinnugrein og á eftir að blómstra víða um land. Ekki ætti að styðja bú sem láta búfé sitt ganga laust í byggð eða á hálendi. Styrkja mætti ræktun og landfegrun. Draga þarf úr mengun og endurheimta votlendi til að binda gróðurhúsalofttegundir. Styrkja tilteknar aðgerðir af þessu tagi. Skipulag Gerð búvörusamninga hefur gengið þannig fyrir sig að samninganefnd bænda stendur fyrir umræðum meðal bænda og semur svo við landbúnaðarráðherra sem skrifar svo undir við bændur, ásamt fjármálaráðherra. Ráðherrarnir eiga væntanlega að gæta hagsmuna neytenda og skattgreiðenda en þar stendur hnífurinn í kúnni. Hér skortir á gagnsæi og fagleg vinnubrögð. Það þarf að standa betur að stefnumótuninni og samningunum og meðal annars fá til verka sérfræðinga í stefnumótun, landbúnaði, umhverfisvernd, ferðaþjónustu, fjármálum auk fulltrúa bænda, neytenda og skattgreiðenda. Áhugavert er að Byggðastofnun taka við gerð „byggðasamninga“ og haldi utan um stefnumótun byggðanna og stuðning við þær. Sumum byggðum hentar landbúnaður, öðrum ferðaþjónusta o.s.frv. Byggðastofnun ætti líklega að heyra undir forsætisráðherra, því stuðningur við byggðir er þverfaglegt viðfangsefni. Með ofangreindu batna lífskjör í landinu um meira en 10% að meðaltali og enn meira hjá þeim fátæku. Landið verður fegurra og dregur úr mengun. Bændum fækkar, sú þróun er í gangi hvort sem er, en afkoma þeirra batnar. Breytingarnar munu vissulega taka á en þær má auðvelda með stuðningi skattgreiðenda. Allir hagnist þegar frá líður.
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun